दल दुनेया नेवाःत छप्पँ जुइमाःगु ई

नरेशवीर शाक्य

न्हूगु संविधानया न्हापांगु मस्यौदा आः वइगु भाद्र १ गते दुने पिथनेगु तयारी यायेकथं संविधान निर्माण समितित सक्रिय जुइगु जूगु दु। आःतक क्वःछी मफयाच्वंगु मुलरुपं स्वता ज्या धइगु राज्य पुनर्संरचना, शासकीय स्वरुप व राज्य प्रणाली खः। थुकी दयाच्वंगु विवाद नं थवंथवय्या सहमतिया लिधंसाय् क्वचायेकाः संविधान पित हयेगु तयारीयात सकसिनं च्वछाये हे माः। मुलुकय् वःगु राजनीतिक परिवर्तनयात प्रतिविम्वित याइगु थ्व स्वंगू बुँदा न्हू नेपाः निर्माणया प्रसंगय् अतिकं महत्वपूर्ण खः। मेखे धायेगु खःसा २४० दँ पुलांगु शाह जुजुतय्त पितिनाः न्हूगु नेपाः निर्माण यायेमाःगु आवश्यकता हे थ्व स्वता खँया परिवर्तन खः। राज्य पुनर्संरचना यानाः मुलुकया बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त राज्य ब्यवस्थापनय् सहभागी याकेगु व छगू जातिया वर्चस्व व प्रभावयात अन्त यायेगु खः ।

तर थनया प्रभावशाली राजनीतिक पार्टीया नेतात फुक्कं छगू हे जातियापिं जुयाच्वंगु कारणं सत्ताया पहुँचय् मेपिं जातिया मनूत थ्यनीगु छुं नं ज्या यायेत लिचिलाच्वंगु दु। आःयात न्हू नेपाः दुने १४ गू प्रदेशया खाका तयार यानाः संविधानसभाय् सहलहया निंतिं न्ह्यब्वया तःगु दु। तर थ्व १४ गू प्रदेशया खाका तःकथं अवैज्ञानिक व अब्यवहारिक जुयाच्वंगु खँय् देय्या आदिवासी जनजातित चिन्तित जुयाच्वंगु दु। आःया संघीयता दुने प्रदेश निर्माणया आधार जातीय म्हसीका व सक्षमता धकाः सिद्धान्ततः संविधान सभां पारित यानातःसां थ्व आधारयात संघीयता निर्माण दुने महत्व बियाच्वंगु मदु। आः हे नं जातीय अधिकारयात कुण्ठित यायेकथं प्रदेश निर्माण यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। आदिवासी जनजातिया पहिचानयात हुयाः नारायणी व सुनकोशी प्रदेश निर्माण यायेगु खाका तयार यानाः अझं न्हापांनिसें राज्यसत्ताय् हालीमुहाली यानाच्वंपिं खस व ब्राम्हणतय्गु निंतिं प्रदेश सुनिश्चित यानातःगु दावी आदिवासी जनजातितय्गु दु। थ्व कारणं थ्व निगुलिं प्रदेशयात चीकाः उकिया भूभाग न्हापांनिसें वसोवास याना वयाच्वंपिं आदिवासी जनजातितय्गु प्रदेश दुने लाकेमाः धयागु माग तयाः आन्दोलन न्ह्यानाच्वंगु दु। तर थ्व आन्दोलनया उपलब्धि छु जुइगु धइगु खँ अझं अन्यौल तिनि। थ्व मुद्दायात आः तक गुगुं नं राजनीतिक पार्टीतय्सं संबोधन याःगु मदुनि। जातीय स्वशासनया हिमायती जुयाच्वंगु, संविधानसभाय् दकलय् अप्वः सभासद् दुगु पार्टी एनेकपा माओवादी आः तक नं थ्व प्रकरणय् सुम्क च्वनाः प्रस्तावित १४ प्रदेशया खाकाय् सहमत जुयाच्वंगु दनि। निगूगु दकलय् अप्वः सभासद् दुगु नेपाली कांग्रेसं थ्व १४ गू प्रदेशयात स्वीकार यानाच्वंगु मदु। थुकिया अधिकतम प्रदेश खुगू वा न्हय्गू जुइमाः धकाः धयाच्वंगु दु। अले स्वंगूगु दकलय् अप्वः सभासद् दुगु पार्टी नेकपा एमाले नं थःगु धारणा जातीय पहिचान सहितया संघीयता बीत तयार जुयाच्वंगु खने मदुनि ।

न्हूगु संविधानय् संघीयता निर्माण अपरिहार्य जुयाच्वंगु दु तर थुकिया स्वरुप गथे जुइ धइगु खँ अझं प्रष्ट जुइ फयाच्वंगु मदुनि। जातीय संघीयताया पक्षधरतय्गु बिचाः कथं यदि देय्या बहुसंख्यक आदिवासीतय्सं थःपिनिगु जातीय हक अधिकारया निंतिं दवाव सिर्जना याये मफुत धाःसा आःया न्हू संविधान नं ने.सं. १११० या संविधान थें हे छगू जाति व वर्गया वर्चश्व दयाः मुलुकयात हिन्दू राज्य घोषणा जुइ फइगु सम्भावनाया कारणं सकलें आदिवासी जनजातित सजग जुइमाःगु खँ हयाच्वंगु दु ।

आः वइंगु मस्यौदा संविधानं भावी संविधानया स्वरुपयात स्पष्ट याइगु खँय् शंका मदु। थ्व स्वयां नं न्ह्यः आः राज्य पुनर्संरचना समिति दुने दयाच्वंगु समस्यायात गुकथं ज्यंकी धयागु खँय् नं ध्यान वनेमाःगु दु। आःया न्हू खाका कथं नेपाली कांग्रेसं जातीय पहिचान रहित न्हय्गू प्रान्तया खाका तयार यानाः छलफलय् हयेगु व च्यागूगु प्रान्तकथं आःया स्वनिगःयात 'राजधानी प्रदेश'या नामं केन्द्र शासित राज्य दयेकेगु सोच यानाच्वंगु खनेदत। थ्व खँय् नेवाःत तसकं हे गम्भीर जुइमाःगु खनेदु। थ्व मोडेल कथं आः निर्माण जुइगु संघीय राज्य दुने जातीय म्हसीकाया लिधंसाय् राज्य ला मदइगु हे जुल तर अन संघीयता दइगु कारणं उगु संघीयताय् दुने वइगु हरेक हक अधिकार व अनेक सुविधाया भोग अनया वासिन्दातय्सं याइगु जुइसा नेपालमण्डलया नेवाःतय्त हाकनं निगूगु दर्जाया नागरिक सरह ब्यवहार जुइकथं केन्द्रं शासन न्ह्याकाः नेवाःतय्त सत्तापाखें अधिकारविहिन यायेगु ज्याया षडयन्त्र जुयाच्वंगु दु। थ्व खँय् सकल नेवाःत होशियार जुइमाःगु खनेदु ।

नेवाःतय्त थुकथं बिस्कं ब्यवहारयाइगु खँयात कयाः थ्व पार्टी दुने दुपिं नेवाःतय्गु स्थिति झन हे अन्यौल जुइगु जूगु दु। थ्व पार्टी दुने च्वंपिं नेवाः लगायत आदिवासी जनजातितय्त फरक कथं विभेदया ब्यवहारयात स्वीकार यायेमाःगुया औचित्यायात पार्टीया नेतातय्सं थुइकेमाः। न्हापाया हे परम्परा कथं च्वंवःगु आदेशयात अक्षरशः पालन यायेमाः धयागु मान्यता आः गनं नं दयाच्वनीगु स्थिति मदु। आः तकया इतिहासय् नेवाःतय्गु बलिदान, त्याग व तपस्याया कारणं हे मुलुकया आपालं राजनीतिक पार्टीत सशक्त जुयाच्वंगु खँय् थुगु पार्टी लगायत मेमेगु पार्टी दुनेया नेवाःत थःपिनिगु अधिकारया निंतिं सजत जुइमाःगु आवश्यकता दु। नेवाः एकतायात बल्लाकाः थःपिनिगु हक अधिकार संविधानत सुरक्षित यायेगु खँय् छप्पँ जुइमाःगु दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this