स्वास्थ्य व गरिव

डा. सुन्दरमणि दिक्षित

गरिव जनताय् स्वास्थ्य सेवा थ्यंकेगु जिम्मा सरकारयागु खः । थुकिया नितिं स्वास्थ्य मन्त्रालय दु । स्वास्थ मन्त्रालयं स्वास्थ्य शिक्षा, रोग उन्मूलन, स्वास्थ्य चौकीनिसें ततःधंगु अस्पतालय् रोगया उपचार यायेगु ज्याझ्वः न्ह्याकावयाच्वंगु दु । थुकिया नितिं सरकारी वजेट व विदेशी ग्वाहालि नं वइ । गुलिखय् मित्र राष्ट्रतय्सं अस्पताल दयेकावीगुया नापनापं उकियात न्ह्याकेत माःगु खर्च नं वीगु याः । गनं गनं डाक्टरया नं व्यवस्था यानाव्यू । विश्व स्वास्थ्य संगठनया स्वास्थ्य कार्यक्रमतय्गु नितिं वर्षों निसे स्थायी रुपं वियावःगु दु । छुं दँ थुखे स्वास्थ्य सेवाय् थप लिधँसा वीगु उदेश्यं निजी क्षेत्रं सहर दुने यक्को अस्पताल, नसिङ्ग होम, मेडिकल कलेजत नं चायेकूगु दु । थ्व क्रम अप्वयां वनाच्वंगु दु । थ्व दक्को सहर दुने केन्दि्रत दु । गांया जनतां थ्व सेवा थ्यंके फूगु मदु । छु गुगु अवस्थां जनता खुसि दुला ? स्वास्थ्य क्षेत्रय् ज्या याइपिं नापं थुकिं सन्तुष्ट मदु, मखुसा छाय् डाक्टर नर्सत विदेशय् पलायन जुयाच्वन ? सरकारं छाय् स्वास्थ्य क्षेत्रय् अप्वः सुधार जुइफूगु मदु । मू कारण झीथाय् गुुगु अवस्थाया सरकार वःसां नं स्वास्थ्ययात भतीचा जक वजेट वियावया च्वंगु दु ? सेनायात व्यूगु वजेट व स्वास्थ्ययात विया वयाच्वंगु यात तुलना यायेवलय् अजू चाइ । निश्चय नं सेना बल्लायेमाः तर झीसं सु नाप ल्वायेत सेना माःगु ? जनता स्वस्थ व वल्लाःसा देय् बल्लाइ । भोग, रोग व गरिवनाप ल्वायेगु क्षमता जनताय् गथ्य दइ ? स्वास्थ्य सेवां गवलें नं थःगु महत्वया तुलनाया वजेट मदु । स्वास्थ्यया स्थिति कमजोर जुइगुया मू कारण थ्वहे खः ।
वजेटया अभावय् नत जनतायात स्वास्थ्यप्रति शिक्षित यायेफै नत उपचार हे थ्यंकेफै । नत स्वास्थ्यकर्मियात माक्को तलव व सुविधा वीफै व वइत विदेशय् हे तयातये फै । वंगु दँ पश्चिमी पहाडय् अपाय्सकं माहामारी, झारावान्ता जुल, थ्व जुज्वःगुहे मगाः मचाः थ्वहे कारणं खः । नत अन ल्वय् जाँचय् यायेत उपकरण दु नत उपचारया नितिं हे माक्को स्वास्थ्य कर्मि व साधन हे दुगु खः । सिधा साधा दुर्गमया जनता सीगुहे जुल । तर स्वास्थ्य सेवाया नितिं वजेट अप्वयेकेत लगय् जुइगु स्वयाः सभासद् व मन्त्रीया भत्ता अप्वइ, उकिया विदेश भ्रमणया खर्च अप्वइ ।

ध्यबाया अभाव स्वास्थ्य मन्त्रालयय् दु धायेगु स्वास्थ्य मन्त्रालय मेगु छुं कमजोरी मदु धायेथे मखु । स्वास्थ्य दुर्गम क्षत्रत प्रति गम्भीर मदु, उत्तरदायी नं मदु । मन्त्रालयया उच्च पदाधिकारी व मन्त्रीत २०२६ सालंनिसें स्वयावःगु दु, देय् न्यंक दौडाहालय् ज्याझ्वः दयेकाः वनीमखु । वंसां छन्हु जक, वनं हेलिकोप्टरय् च्वना ।छुं वाध्यता मवःतले सुनां नं येँ त्वःती मखु । गृह क्षेत्र वनेमाःसा ला सरकारी सुविधा कयाः तुरुन्तै छुंनं ज्या मिलय् यानाः मन्त्रीत व मेपिं गनं वनी मखु । जेनेभा वा न्यूयोर्क वनेमाःसा ध्वात्तुध्वाना जुइ, तर रोल्पा, रुकुम, वझाङ, पाँचथर वनेमाःसा सुं तयार मदु । विकास क्षेत्रय् राष्ट्रिय योजना आयोग व मन्त्रालयया उच्च टिमत दयेकाः छसीकथं हप्तौं च्वनाः वस्तु स्थिति थुइकेत, जनताय् हेलमेल जुयाः खँन्यनाः राहत वीगु व भविष्यया स्थानिय विकासया योजनात दयेकेगु ज्या यायेमाःगु खः । तर थथ्य गवलें मजू । राजधानी त्वःतेत सुं तयार मदु । मन्त्रालयया ज्या न्ह्यागु पार्टीया मन्त्री वःसां नं खाली थःत बांलाःगु थासय् सरुवा मिलय् याकेगु वाहेक मेगु ज्या जुइमखु । थुकिं स्वास्थ्य क्षेत्रय् गथ्य यानाः बांलाइ ? आः स्वास्थ्यकर्मिपिनिगु नं खँ ल्हाये । तसकं सम्वेदनशील पेशाय् ज्यायाना च्वंपिनिगु पाखे स्वये । पत्रिकाय् न्ह्यावलें ब्वनेदु कि सरकारी अस्पतालय् ज्यायाइपिं डाक्टरतय्सं निजी क्लिनिकय् सेवा वी लाः । वरिष्ठं याइ, कनिष्ठं छाय् मयाइ ? सरकारी अस्पताल कमजोर जुगु खँ थुकियाहे कारण खः । मेमेगु नं कारणत दु । राजनीतिक गुटवन्दी व चलखेल नं मदुगु मखु ।
थथ्य जुइगुली दोष अप्वः यानाः तःतःधंगु पार्टीत दु । कला व उकिया नेतातय्सं थुज्वःगु क्षेत्रयात राजनीति व राजनीतिक भागवन्दा यायेगु थाय् स्वयाःव्यागलं मतःसा थ्व अस्पतालत सप्रे यायेत थाकुइ । गथ्य क्याम्पसत नं राजनीतिं ग्रस्त दु व शिक्षाया गुणस्तर स्यनाः वनाच्वंगु दु, अथ्यहे यानाः थ्वहे कारणं यानाः अस्पतालय् नं सेवा व गुणस्तरीय प्रगति म्हो जक दु । कारवाही सुं प्रति जुइफैमखु । संस्ाारय् विद्या व विज्ञानया अवस्था गन थ्यने धुंकूगु दु व झी धाःसा गन दु ? कमसेकम दलत व उया नेतातय्सं विचाः यायेमाःगु खः । देशयाहे वेइज्जत जुइ धुंकल ।

छुं स्वास्थकर्मि, डाक्टर, नर्स वा प्राविधिक सुंनं दुर्गम व थाकुगु थासय् वने चाहे मजू । थुकिया कारण सुविधायुक्त थासय् च्वनाः कमय् यायेगु चाहना खःसा दुर्गम थासय् वंपिसं उज्वःगु लोभ लालच पाखे भ्याःहे ध्यान मव्यू । च्वनेत थाय् दु वा मदु, नयेगु ठीक जूलाकि मजू, स्वास्थ्यया व्यवस्था दु लाकि मदु, थ्व खँय् इमिसं विचाः हे याइमखु । उकिं थीथी समस्याहे कारणं सुंनं मनू गामय् वनीमखु । जवरजस्ती सुं वंसां हाजिर यानाः तुरुन्त लिहां वइ । छुं ई लिपाहे सरुवा जुइ । सुइतं थ्व खँय् कारवाही जुइमखु । उकिं यानाः हेल्थ पोष्ट खाली जुइ । दरवन्दी दइ, मनू दइमखु । सहरयाहे खँल्हाये, उपचारया सुविधा दु, तर थ्व तसकं थिके । क्वय् स्तरया आर्थिक अवस्थायापिसं न्यायेफै मखु । डाक्टरं उद्योगपति थें कमय् यायेत स्वइ । सर्वसाधारण जनताया पहुंचं न्ह्यायेमदु । आम जनता गन वनेगु ? निजी क्षेत्रं लगानीया खँ ल्हानाः भाः अप्वः काइ । ध्यबा अप्वः लाकि ठकि ? थुकिया ल्याःचाः सुनां याइ ? सरकारी अस्पतालत भचा स्तरीय जूगु खःसा जनतां सन्तोषया सासः ल्हाइ । तर अस्पतालया अवस्था खनेवं सुं अन वाध्य जुयाः वाहेक अथें सुं वनी मखु । मेडिकल कलेजत जथाभावी चायेका च्वंगु दु । थुकिं विदेशीतय्त जक सेवा वियाच्वंगु दु व नेपाःमि जनताया फि पुलेगु हैसियत मदु । गरीव जनतां गवले राहत कायेफैगु ? धनीवर्गया मनू डाक्टर जुइ, झन धनी जुइ, गरीव जनतां थःगु स्तर थकायेत मौका तक्क नं दइमखु । क्रान्तिकारी पार्टी माओवादीं थ्व खँय् ध्यान वियाः आम जनताया निति राहतवीगु ज्याझ्वः हयेमाः ।

More Stories Like this