नेपालय् विदेशी हस्तक्षेप

प्रा. डा. विष्णुहरि नेपाल

नेपाःया राजनीतिइ विदेशीतय्गु चलखेल माक्को स्वयाः अप्वः जुयाच्वंगु खनेदु । थुकी खास यानाः निगू देय् न्ह्यःने लानाच्वंगु दु । मेमेगु देशत थुमिगुहे ल्यूल्यू वनाच्वंगु दु । ल्यूल्यू वनीगु देशत धयागु अमेरिका परस्त खः । इमिसं अप्वः चासो तयेगु यानाच्वंगु दु । न्ह्यःने लाःगु देय् धयागु भारत खः । भारत नेपालय् हस्तक्षेप यायेगु थःगु अधिकारथें तायेकाच्वंगु दु । गुगु विश्वं सन १९८८ सं चीनं ल्वाभः न्याःवलय् सन् १९६५ कतांमरि राजदूत खनालं हस्ताक्षर यानातःगु पौ २३ दँ लिपा सार्वजतिक यानाः धाल "भारतं थःगु थोत्रो ल्वाभः मन्याःसां आइजी सीजे अन्तराष्ट्रिय वनेगु जुइ ।" वहे दँय् आर्थिक नाकावादी नं तल । सन् १७८१ सं खुल्ला सीमानाय् कालापानी सुस्ता लगायत ८४ गू थासय् सीमाना मिचय् यानाः चीधंगु नेपाःया ६० हजार हेक्टर भूमि भारतया नामय् याःगु दु ।

सन् १९५० या शान्ति व मैत्री सन्धि, जन १९५८ या कोशी सम्झौता, सन् १९५९ या गण्डकी सम्झौता आदि यानाः निगू दशक निसें करीव देढ लाख भुटानी शरणार्थी दुत छ्वया नेपाःयात दुःख विया वयाच्वंगु दु । जुजुं जुजुं १२ वुंदे सम्झौता नं दिल्लीइ हे याकल । न्यादँ न्ह्यः भारत अमेरिकी आणविक सन्धि यायेधुंकाः वासिङ्गन नेपाःयात दिल्लीया मिखां स्वइ धकाः अभिव्यक्त तसकं खतरनाक खः । अमेरिका नेपाःया मामिलाय् भारतया न्हेपं जूगु दु । थुपिं निगू देश नेपाःया ब्वहलय् वन्दुक दिका चीनयात कयेकेत स्वयाच्वंगु दु । इमिगु नेपालय् लोकतन्त्र, मानवअधिकार, सन्धि धयागु खँ बहानावाजी जक खः नेपालय् अस्थीरता सृजना यानाः युएनपीके एफया नामय् भारतीय अमेरिकी व नेटो सेना क्वकायेगु षडयन्त्र यानाच्वंगु दु ।

थ्व चलखेलय् लक्ष्य हे नेपाःया शान्ति प्रकृया भङ्ग याकेगु खः । शान्ति प्रकृया सफल जूसा माओवादी मेगु चुनावय् अप्वः वहुमतं न्ह्यःने वइ धयागु त्रास खंकूगु दु । वहे कारणं रुक्माङ्गत कटवाल प्रकृयाय् राष्ट्रपतिं अन्तरिम संविधानया धारा १४४ या अपव्याख्याः याःगु खः । उकिं चान्हय् विधिया शासन न्हु कथं ज्या याःगु खः । थ्व हे गृहयुद्धया घोषणा खः । माधव नेपालया सरकार व कतांमरि जक खः । कचित विदेशीया लिधँसाय् अथ्य याःगु खः । थुकिं शान्ति प्रकृयाय् असर त्वःवीगुहे जुल । भारतं शान्ति प्रकृया याकनं थासय् थ्यनेमाः व संविधान च्वयेगु ज्याय् पूवनेमाः धकाः चाहे जूगु मदु । वंला गुलि फत उलि याकनं अनमिन नेपालं लिहां वनेमा धइगु हे खः । अथ्यहे जुल । युरोपियन राष्ट्रतय्सं धाःसा संविधान व शान्ति प्रकृया याकनं पूवनेमाः धकाः हे चाहे जूगु खः । इपिं भारतीय थे मखु । थुकी साम्राज्यवादी मुलुकय् मतभेड जुइफु छाय् धाःसा अमेरिका नेपाःयात स्वयेगु खँय् भारतया खँ न्यनेगु याः ।

आधुनिक इतिहासय् पूर्खाया गौरवयात दिल्लीइ पूर्व राजा त्रिभुवन खः । दुर्भाग्यवश राज्यसत्तां वइत राष्ट्र पिता धाल । स्विजरल्याण्डया उरिकया तय्गु अस्पतालय् सीम्ह जुजुया सालिकं थःगु पञ्जाय् छापं सहिद जूपिं सहिदतय्गु सालिकयात सहिदगेट आःनं क्वत्यला वःगु दु । थुकिया लिपा ला कतांमरित हुलका हुलहे लगय् जुल । चलखेल अप्वयेकेगु कतांमरित स्वयेत टिभी चायेकल कि खनी । झण्डावाल गाडीइ हुल हुल खनी । नेपाःयात सोमालिया लिपाया २६ औ असफल राष्ट्र दयेकेतहे नेपाली राजनीतिइ विदेशी हस्तक्षेप ब्वनेगुली जिम्मेवार दु । छिगु शिक्षामन्त्री घुस नल, परराष्ट्र मन्त्रीं ४० करोड घुस नल, वनमन्त्रीं वन सखाप याना ध्यवा नल । श्रम मन्त्रीं मनू छ्वइब्यलय् घुस नल । फलानो मन्त्रीं न्हूगु गाडी माल धकाः निगुगु लुखा ट्ूंवनाच्वन । फलानो प्रधानमन्त्री म्ह्याय् मस्तय्त छात्रवृत्ति उप प्रधानमन्त्री व रक्षा मन्त्रीं दिल्लीइ फलाना नापनाप हे फ्वंगु दु आदि धकाः कुटनीतिक मर्यादा पुले धुनेवं विदेशीतय्सं हेपय् याइ । आत्म विश्वास, स्वाभिमान, सार्वभौमसत्ता वास्तविक रुपय् जोगय् यायेत, थःगु स्वार्थ स्वयाः राष्ट्रया तःधं धयागु युग हाकेय् याये नेता जुल धाःसा विदेशीं स्वयेत नं फैमखु । नेपाःया संविधान थःम्हं च्वये फुम्ह मनू दु । विदेशी म्वाः । थुज्वःगु विचाःयात व्यवहारय् हल धाःसा चलखेल थःथःम्हं वन्द जुइ ।

More Stories Like this