स्वलां संविधानया मस्यौदा वइ ला?

श्रीकृष्ण महर्जन
संविधानसभाया ततःधंगु स्वंगू दल माओवादी, कांग्रेस व एमाले दथुइ न्यागू बुँदाया सहमति यानाः उकियात संविधानसभां तकं अनुमोदन यायेधुंकूगु दु। न्यागू बुँदाया सहमतिया मूल मर्म धइगु स्वलाया दुने संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया न्हूगु संविधानया मस्यौदा तयार यानाः शान्ति प्रक्रिया पूवंकेगु खः। उकिया निंतिं दलया नेतातय्सं थःथःगु कथं भूमिका म्हिताच्वंगु दु ।

न्यागू बुँदाया सहमतियात कयाः बिचाः यात धाःसा मूल रुपं भारत व माओवादी दथुइ सु त्यात अले सु बुत धइगु न्ह्यसःत नं मवयाच्वंगु मखु। भारत व माओवादी दथुइ स्वापू बांमलानाच्वंगु नापं भारतं तप्यंक वा चाःहीकाः न्ह्याथे यानाः जूसां नेपाःया राजनीति निर्णायक मोडय् थ्यनेत्यंगु इलय् भूमिका म्हिता वयाच्वंगुलिं हे जुइमाः। उकिं थुगुसीया ५ बुँदे सहमतियात नं मनूतय्सं भारत व माओवादी दथुइ जुयाच्वंगु द्वन्द्वया लिच्वः कथं थुइकीगु स्वाभाविक हे खः। गुलिसिनं थुगुसी भारतया गुप्तचर संस्था 'र' बांमलाक हे पराजित जुया वन धयाच्वंगु दुसा गुलिसिनं त्याना वन नं धयाच्वंगु दु। 'र' बुना वन धाइपिंसं संविधानसभा भंग यानाः माओवादीया साइज घटे यायेगु योजना असफल जुल धइगु तर्क तयाच्वंगु दुसा त्याना वन धाइपिंसं भारत पक्षीय मजूम्ह प्रधानमन्त्री झलनाथ खनालयात राजीनामा बीकेगु सहमति याके फत अले संविधानसभाया म्याद थप यायेगु अन्तिम इलय् मधेसी जनअधिकार फोरमयात तछ्यानाः दुई तिहाई बहुमत दुगु सरकारयात बहुमतय् क्वफानाः संविधानसभाया म्याद थप यायेगु थेंज्याःगु महत्वपूर्णगु इलय् नं मधेसवादी दलतय्गु मोर्चायात तटस्थ तये फत धकाः दावी यानाच्वंगु दु ।

आः वइगु वहे न्यागू बुँदाया सहमति कथं स्वलाया दुने न्हूगु संविधानया मस्यौदा वइ लाकि मवइ धकाः न्ह्यसः ब्वलना वःगु दु। न्हूगु संविधानया मस्यौदा वइ धइगु अर्थ हे न्यागू बुँदाय् माओवादी लडाकु समायोजन यायेगु धकाः न्ह्यथना तःगुलिं खः। संविधान निर्माणया मू विषय मध्ये छगू शान्ति प्रक्रिया पूवंकेगु अर्थात सेना समायोजन खःसा आःया सहमति कथं शान्तिप्रक्रिया पूवंकेगु धकाः न्ह्यनातःगुलिं नं छुं भचा जूसां बांलाःगु ज्या जुइ धकाः आशा यायेथाय् दु। सेना समायोजन याये मखु धकाः संविधानसभाया चुनाव न्ह्यः सुनां नं धाःगु मदु। सेना समायोजनया मूल मर्म धइगु गुकथं समायोजन यायेगु धइगु प्रक्रिया व मोडालिटीया खँ खः। समायोजन स्वलाया दुने यायेगु धाःसां अन्ततः मोडालिटीया सवालय् धाःसा आः तक नं सहमति जूगु मदुनि। मोडालिटी गुलि याकनं तयार जुइ उलि हे याकनं सेना समायोजन जुइगु खँय् नं सुयां निगू मत दइ मखु। स्वंगू दलया न्यागू बुँदाया सहमति कथं ज्या जुयाः शान्ति प्रक्रिया पूवनीगु हे जुल धाःसां नं अन्ततः संविधान निर्माणया मेगु महत्वपूर्णगु पक्ष धइगु राज्यया पुनर्संरचनाया सवाल खः। राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् स्वंगू दल दथुइ ब्यागलं ब्यागलं कथंया धारणा दु। आः तक नं छगू धारणा जुइ फुगु मदुनि। जातीय (राष्ट्रियता)या आधारय् राज्य पुनर्संरचना यायेमाः धइगु छगू पक्ष अले मखु भूगोलया आधारय् राज्य पुनर्संरचना यायेमाः धइगु मेगु पक्ष दु। उकी दुने हे अग्राधिकारया खँ वइ। अग्राधिकारया सवालय् नं अथे हे जातिया आधारय् बीमाः वा म्वाः धइगु ब्यागलं ब्यागलं धारणात दु ।

न्हूगु संविधानया तयार यायेगु सवालय् राज्यया पुनर्संरचना यायेगु खँयात न्यागू बुँदाय् दुथ्याकूगु खने मदु। दलतय् दथुइ नं सहमति जूगु मदु। जब कि गथे शान्ति प्रक्रिया पूरा मजुइकं न्हूगु संविधान दयेके फइ मखु अथे हे राज्य पुनर्संरचना मजुइकं नं न्हूगु संविधानया मस्यौदा दयेके फइ मखु। न्हूगु संविधान दयेकेगु नितिं दलतय् दथुइ सहमति जुइ मफयाच्वंगु शान्ति प्रक्रिया व राज्यया पुनर्संरचनाया सवालयात बास्तवय् समानान्तर रुपं समाधानया निंतिं नापनापं हे यंकेमाःगु खः तर न्यागू बुँदाया सहमतिइ उज्वःगु व्यवस्था जूगु मदु ।

लिपांगु इलय् वयाः न्हूगु संविधानया नितिं विवाद जुयाच्वंगु विषयत ज्यंकेगु निंतिं धकाः संविधानसभाया संवैधानिक समिति अन्तर्गत उपसमिति दयेकाः ज्या यानाच्वंगु खःसा उगु उपसमितियात निश्चित म्याद थप मयासे लगातार रुपं ज्या यायेगु लकस ब्वलंका बिउगु छगू कथं सकारात्मक खः। तर उपसमितिइ आः तक नं राज्य पुनर्संचनाया विषयय् सहलह तकं मजूनिगु अवस्था दु। छखे संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना नापं राज्य शक्ति बाँडफाँट समितिपाखें राज्य पुनर्संरचनाया विषययात कयाः बहुमतं प्रदेशया नां तकं क्वःछिनाः प्रतिवेदन पेश यायेधुंकूगु अले उगु प्रतिवेदन बहुमतं पारित याना हःगु जूसां नं म्वाः मदुगु कथं विवादित विषय धकाः छुं छुं दलया नेतातय्सं कचमच पिकयाच्वंगु दु। थुज्वःगु अवस्थाय् कि राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदनयात ध्याकुंचाय् तयाः न्हूगु हे कथं ज्या यायेमाल, कि मखुसा प्राविधिक रुपं जक मिले यानाः उगु प्रतिवेदनया आधारय् हे राज्यया पुनर्संरचना यायेगु प्रस्ताव पारित यायेमाल। आः तकया घटना क्रमत स्वल धाःसा राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदनयात कयाः अःपुक समाधान याइगु अवस्था खने मदु। छाय् धाःसा उगु प्रतिवेदन नेपाःया आदिवासी, जनजाति, दलित, मुस्मां नापं लिउने लानाच्वंगु व लाकातःगु समुदायया भावना कथं तयार जूगु दु। प्रविधिक पक्षयात अलग तयाः स्वल धाःसा उकियात आदिवासी जनजाति, मधेसी, मुस्मां लागायत राज्यं लिउने लाकातःपिं समुदायपाखें लसकुस हे यानाच्वंगु दु। उज्वःगु प्रतिवेदनयात हे ब्रम्हूवादी नेतातय्सं विवादित विषय धकाः गुकथं हल्ला यानाः मनूतय्त भ्रम ब्वलंकेगु ज्या यानाच्वन, थुकिं यानाः नं राज्य पुनर्संरचनाया समस्या अःपुक समाधान जुइ मखु धायेफैगु अवस्था दु। राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् सहमति मजूसां यदि स्वलाया दुने राज्य पुनर्संरचना बाहेकया मस्यौदा जारी जुल धाःसा नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसी, मुस्मां नापं राज्यं लिउने लाकातःगु समुदायपाखें छु भूमिका म्हितीगु खः व ला लिपा जक हे सीदइ। गन तक स्वलाया दुने संविधानया मस्यौदा हयेमाः धइगु तायेकाः एकीकृत माओवादीं लचकताया नामय् राज्य पुनर्संरचनाया सवालय् आदिवासी जनजातिया भावनायात त्वःतल धाःसा माओवादीया अवस्था छु जुइ अले देसय् छु गज्वःगु अवस्था ब्वलनी व नं अःपुक धाये फइगु स्थिति मदु। उकिं स्वलाया दुने न्हूगु संविधानया मस्यौदा तयार यानाः जनतायाथाय् यंकेगु धकाः दलतय्सं प्रतिबद्धता प्वंकूगु जूसां अन्ततः नेतातय्सं सोचे याःगु थें अःपुक जुइगु स्थिति धाःसा मदु धकाः धाये फइगु अवस्था दु ।

More Stories Like this

जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपा
प्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया