असामान्य राजनीतिक खोज

हरि रोका

माकःया जालय् क्यंकाः यंकेगु व एकलौटी लवः कायेगु खँया नेपाःया राजनीतिज्ञत लगय् जुयाच्वंगु दु । अथ्यला थुमिसं फाइदा स्वयाः घाटा फय्माली न्हि नं वयेफु धयागु विचाः यायेफूगु खनेमदु । अथ्यहे ४० दँ जूगु नव उदारवादी राजनीतिं संसारयात तसकं बामलाक ज्वंगु दु । उकिया लिच्वः दकले अप्वः नेता कार्यकर्ताया व्यक्तिवादीता नाप बांमलाक्क स्वाःगु दु । व छसीकथं मेमेगु क्षेत्रय् नं उकिया प्रभाव फैले जुजुं वनीगु खः । व्यक्तिवाद उज्वःगु ल्वय् खः, गुम्हय्स्यां क्वाः क्वाः नये, याकनं याकनं नये, याकःचां नये व गवलें धक्का इकः नं तयेमखु । थ्व खँ चरितार्थ जुयाच्वंगु दु । नेपाःया राजनीतिइ नं थ्व ल्वय् खनेदया वःगु दु । जनतां मत व्युगु दयेमा वा मदयेमाः इमित तत्काल सत्ता माःगु दु । न्ह्यात्थे यानाः नं माःगु दु । जन्मय् जुसांनिसें बल पिकयाः उकियाहे नितिं लगय् जुयाच्वंगु दु इपिं । इमित न नीति माःगु दु, नत ज्याझ्वः ! हरेक खँ न्ह्यात्थे यानाः ल्हातय् कायेमाःगु सोचं इपि गन थ्यनीगु खः ? व दकले लिपा राजनीतिइ वइगु सम्भावना दुपिं ल्यायम्हपिनिगु पुस्तायात भविष्यय् गुज्वःगु संस्कार त्वःतीगु खः धायेफैगु अवस्था मदु ।

नेपाली राजनीतिइ परिवारवाद न्हूगु मखु । संस्कारगत ल्याखं स्वदँ न्ह्यः तक्क नेपालय् वंशानुगत राजतन्त्र दुगु खः । वाज्या वराजुपिसं कमय् यानातःगु पूण्यया नामय् उया साखा सन्तानं वलपूर्वक राज्य शक्तियात कयेच्यानाच्वंन । मुलुकयात थःयत्थे न्ह्याकाच्वन । द्यःया नामय्, राष्ट्रिय प्रतिकया नामय् व अन्तर्राष्ट्रिय शक्ति केन्द्रया न्ह्यःने राष्ट्रवादया नामय् वंशानुगत राजनीतिया मेगु चर्को रुप राजनीतिक दलय् नं वुलुं वुलुं दुहांवन । थौंनं राजनीतिक निर्वाचन फयेमाःगु भरय् काय्म्ह्याय्पिं राजनीतिइ वयेगु स्वभाविक रुप काल । सामन्तवाद मथ्याः वहे नामय् वा उकियाहे लिधँसाय् परिवारया मेपिं सदस्यतय्सं न थाय् कयां वन । इमित अःपुल, परिवारया थाकुलि राजनीतिइ दयेवं मेपिसं राजनीतिया भाका ज्वनेत अःपुइगु अस्वाभाविक मखु । वुलुंवुलुं राजनीति परिवारया पेशा जूवन । राजनीतिइ न्हू न्हूपिं नौसिखयात व उया अनुयायीत मजुइकं सुखहे मन्त । थुज्वःगु प्रवृत्ति दक्षिण एशियाय् न्हूगु मखु । भारतय् जवाहरलाल नेहरुया म्ह्याय् इन्दिरा गान्धी, उया काय् राजिव, राजिवया कलाः सोनिया व आः उया काय् राहुल भारतीय राजनीतिया केन्द्रय् च्वनाच्वंगु दु । पाकिस्तानय् जुल्पिmकर अली भुट्टो व उया म्हयाय् बेनजिर प्रधानमन्त्री जूगु खः । बेनजिर लिपा उया भाःत असिफ जर्दारी राष्ट्रपति जूगु दु । सम्भवत छुं न्हि लिपा थुमि काय् विलावत भुट्टो जर्दारीया नं पाः मवइ धकाः धाये फैमखु । वंगलादेशया खालिदा जिया व सेख हसिनाया वाखं व स्वयाः मपाः, व श्रीलंकाया श्रीमाओ बन्दरानाइके व उया म्हयाय् चन्दि्रका कुमारातुँगाया बाखं नं मेगु स्वयाः मपाः । नेपाःया राजनीतिइ छगू निगू दल त्वःताः अप्वः दलय् थ्यंपिं शीर्ष नेता व नेतृत्वया बाखं च्वय् धयागु स्वयाः मपाः । सुयागुं बाखं सुरु जुइ त्याग, तपस्या व वलिदानं व सुयागुं बाखं शुरु जुइ पुलांपिनिगु हत्या वा सहादतं ।

न्ह्यःया नेताया सीम्हय् विद्यमान गुण, वैभव, आँट, कौशल गुलिनं फुक्क उया सन्तान, परिवारया सदस्य जूगुहे नातां लिपाया पुस्ताया प्रतिनिधिइ मालेगु व सर्वगुण सम्पन्न जुइफु धयागु मान्यता क्वबूगु खनेदु, राजनीतिं जिन व राजनीतिया दथ्वी तःधंगु तालमेल खनेदु । मध्यपूर्वय् आन्दोलन जुल, जुयाच्वंगु दु । मेगु यक्कों खँ उकी स्वानाः वःसां नं मू खँ जहांनिया परिवारिक शासनया फेहरिस्त उगु आन्दोलनया जगय् दनाच्वंगु खः, दनाच्वंगु दु । होस्नी मुवारकया काय्पिं व कलाःया सान सौकत, वलशाही पार्टीइ हालिमुहाली, ट्युनिसियाया बेन अली व उया परिवारया राज्यया सम्पत्ति दोहनया दयनिय किपाःयात बँय् क्वकयाः स्वतन्त्र जुइत मनूतय्सं बल यात । सिरियाय् बौयात सहयानाच्वंपिं अनया जनतां सहयाये मफयाः क्रान्तिया मि जुयाच्वंगु दु । यमनया बाखं नं उज्वःगुकथंया दु । नेपालय् छुं इलय् जहांनिया राणा शासन खः । इमिसं चाकडी ययेकू । उकिया अन्त्य लिपा शाह शासन वल । व उगु शासनय् चाकडी, चाप्लुसीयाहे राज जुल । ०४६ साल लिपा थ्व भचा आधुनिकरण जुल । हनाः, स्वानाः भचा नाङ्गो खनेमदुगु चाकडी सुरु जुल संगठितरुपय् । दलतय्गु दथ्वी गुटत दत । गुट न्ह्याकेत ध्यबा माल । राज्ययात ठगय् यायेगु न्हूगु प्रवृत्तिया विकास जुल । व्यक्तिया वर्चस्व कायम यायेत खुला व गोप्य निगूकथंनं प्रतिस्पर्धां थाय् काल । पुलांगु जमाना स्वयाः भचा पाक्क । छाय् धाःसा घेरा पुलांगु तुलनाय् भचा तच्चा जूवन । थुकियात राजनीतिया मिडिल क्लास स्वयाः सितिं मवं । प्रतिस्पर्धा, सैद्धान्तिक, वैचारिक जुइत व न्हूगु सम्पत्ति आर्जन यायेगु खँयात लिउने लाकेवं न्हूगु व पुलांगुया दथ्वी प्रतिस्पर्धा न्ह्यात । दलत विभाजित जूवन व राजनीति हानं अःखतं न्ह्यात ।

संघर्षं चेतना थकाइ । ताःहाकःगु व म्हाइपूगु संघर्षं न्हूपि मनूतय्त राजनीतिइ क्वकायेत हःपाः वी । वं यक्कों खँ थुइमखु, सीमखु । व केवल लक्ष्य ज्वनाः न्ह्याः वनी । छाय् धाःसा व सामान्य मनू खः । सामान्य मनूतय्के राज्य न्ह्याकेत माःगु क्षमता मदयेफु । पुलांपिं राजनीतिज्ञतय्गु थें नवायेगु, च्वयेगु, सूचित जुइगु पारिवारिक वातावरण मदुगुलिं वयागु व्यवहार सामान्य मनूस्वयाः फरक जुइ मखु । उकिं व दयेकातःगु ज्याझ्वः व योजना दुपिं अनुभवि दलय् आवद्ध जुइ धयागु नं जुइमखु । वयागु ल्हातय् राज्य सत्ताया जिम्मेवारी वःगु सामुहिक व थःथें अनुभवहिनया सहमतिइ योजना व ज्याझ्वः दयेकी व राज्ययात हांकय् यायेत कुतः याइ । थथ्य यायेवलय् व वथें याःपिंके खराव नियत मदुसां कमि कमजोरी दइ व गल्ति जूवनेफु । तर वानीहे जुइ धुंकूगुपिनिगु नितिं वइगुपाखें अजूगतिगु ज्या जुइमा धकाः चाहे जुइ । चटकय् राजनीतिक निकास, मेलमिलाप व थ्यूगु भरय् विकास व निकास निगुलिं पूवनेमाः धैथें ज्या जुइ । ज्यामजूसा कुंखिनेगु व पातालहे व्हखनेगु कुतः जुइ । समावेशी, सहदयी, सहभागितामूलक फुक्कसिगु नितिं सामाजिक न्याय व समान अधिकार मालेगु नितिं सर्वोच्च विधि दयेकेगु विधि निर्माणया नामय् संविधानसभा निर्वाचन जूगु खः । ६०१ म्ह पात्रत मध्ये अप्वः राजनीतिया भावनात्मक संघर्ष खारेज जुयाः वःपिं खः व दु । तर उगु विधिवेत्ता, अर्थशास्त्री, समाजशास्त्री वा धुरन्धर राजनीति शास्त्री मखु । नत इपिं राजनीतिइ परिवारय् अग्रजतय्गु ज्ञान व विज्ञान सीकाः हे राजनीतिइ वःगु खः । इमिसं नेता घोषणा याःगु न्हिं हे संविधान दयेकावी मफुत । जादु यानाः निकास वीत स्वइपिं खनाः इलय्हे विचाः यायेमाः ।

More Stories Like this