भोंदेया चण्डेश्वरी कुमारी प्याखं

ज्ञानकाजी मानन्धर

भोंदेय्या आराध्यदेवी कुमारी खः। थ्व देवीयात चण्डेश्वरी धकाः नं धायेगु याः। जुजु आनन्ददेवं कलिगत वर्ष ४१९७ सं भोंदेय् दयेके धुंकूगुलिं देय् रक्षाया निंतिं पन्ति, सांगाय् ख्वाःपाः पुयाः गंछि प्याखं चले याः थें भोदेय् चण्डेश्वरीया आख्यान पिलुइक चण्डेश्वरीया ख्वाःपाः पुयाः ल्हुइगु देवी प्याखं भोदेय्या गुंगू दबुली दँय्दसं ल्हुइकीगु जुयाच्वन। थ्व खँ संस्कृतिया ज्ञाता जिमि (च्वमिया) अबु मोहनलाल खिं मानन्धरं जितः बरोबर धयादीगु खः। भोदेया विविध खलकं छपाः छपाः ख्वाःपाः पुयाः ल्हुइगु प्याखनय् जम्मा ३२ म्ह पात्र दुगु जुयाच्वन। व प्याखं पिहां वइबलय् भोंदेया साय्मितय्सं कहां, पोंगा, पछिमा, ढोलक आदि बाजंत थाइगु जुयाच्वन। तर दुःखया खँ, थुज्वःगु महत्वया साँस्कृतिक देवी प्याखं भोंदें तनावंगु थनिं १२० दँ दयेधुंकल। चण्डेश्वरीया महिमा तं थें। भोंमितय्सं थ्व देवीयात प्रगाढ श्रद्धा व भक्ति तयाच्वंगु दु। थ्व देवीया आख्यान नेपाल महात्म्य, वंशावली व मेमेगु थासय् नं उल्लेख याना तःगु मदुगु मखु। तर ने.सं. ७९८ य् भोंदेया कवि जगत केशरीं "चण्डेश्वरी स्रोत" धाःगु वार्णिक छन्दय् च्वयातःगु छगू ताःहाकःगु च्वसु भोंमितय्सं आःतक नं चण्डि पुन्हिबलय् लछि तक बहनी-बहनी छेँखा छेँखाय् ब्वनेगु आः नं यानाच्वंगु दु ।

भोंदेय्या दाफा भजनय् हालीगु म्येँय् देवी चण्डेश्वरीया बासस्थान मणिमाया पर्वत धकाः उल्लेख यानातःगु दु। भोंदेशय् न्हापा न्हापा ख्वाःपाः पुयाः ल्हुकीगु कुमारी प्याखनय् कवं व भुचा निम्हसिनं मणिमाया पर्वतय् वनाः देवी चण्डेश्वरीयात ह्ययेकाः ह्ययेकाः भोंदेय् लिक्क च्वंगु रक्तचन्दन गुँइ हइगु जुयाच्वन। मिजंतय्गु शक्तिं छुं याये मफइगु बरदान महाद्यःपाखें प्राप्त याःम्ह दैत्यराज चण्डासुरं स्वर्गलोक त्याकाःलि इन्द्रादि देवलोकय् वहे रक्तचन्दन वनय् प्रार्थना यानाच्वंगु जुयाच्वन। उबलय् हे बरदान दये हे धुंकल धकाः माते जूम्ह अन्धकया काय् दैत्यराज चन्डासुर थः सैन्य सिपाहीत ज्वनाः अन रक्त चन्दन वनय् थ्यंकः वल। दैत्य अन नं थ्यंकः वःगु खनाः देवलोकत झंगः पंक्षी जुयाः अले इन्द्र राजहंस जुयाः च्वय् सर्गतय् ब्वयाः थःथःगु ज्यान बचे याइ। तर छम्ह अत्यन्त बांलाःम्ह मिसा न्ह्यःनेसं च्वंगु सिमाय् दुबियाः अन्तर ध्यान जूगु खनाः दैत्यराज चण्डासुरं थःगु तरवारं पालाः व सिमायात क्वःथला बिल। अले त्वाःल्हाःगु व सिमाया ख्वतं जगज्जननी माई चण्डेश्वरी प्रकट जुयाः त्रुर दैत्यराज चण्डासुरया वध याना बिल ।

तिब्बती भाषां च्वयातःगु तन्त्रयान कान्ग्सो धाःगु सफुली चण्डेश्वरीयात एकजटी धकाः बयान याना तःगु दु। वँचुगु वर्णया धुँया छ्यंगू जँय् चिनाः स्वंगः मिखा दुम्ह अति हे क्रोध रुपम्ह देवीं अक्ष्योभ्य दुगु मुकुट पुयाः नरमुण्ड माला क्वखायाबिज्याःम्ह देवी चण्डेश्वरीं थःगु विविध ल्हातिं खड्ग, बज्र, पात्र आदि ज्वनाः बिज्याम्ह देवीयागु बखान 'द इण्डियन आइकोनोग्राफी' व 'द गड्स अफ नर्थन बुद्धिजम्' धाःगु सफुली नं चित्रण यानातःगु दु ।

थुज्वःम्ह भोंदेय्या आराध्यदेवी माई चण्डेश्वरीया आख्यान पिलूगु छगू प्याखं दयेकाः दबुली क्यने दुसा साप हे बांलाइ धयाथें जुल। उकिं वंशावलीइ यानाः तःगु वर्णन, कवि जगत केशरीं च्वया तःगु चण्डेश्वरी स्त्रोत, उबलय् हे ख्वाःपाः पुयाः ल्हुइगु चण्डेश्वरीया कुमारी प्याखं अले येँ देय्या स्वेतकाली (नरदेवी) या ख्वाःपाः पुयाः ल्हुइगु प्याखं (चण्डेश्वरी नरदेवीया म्ह्याय् धइगु नं न्यने दु) आदि खँयात आधार कयाः जिं च्वयागु 'कुमारी' पूधाः प्याखं (१ घौ ३५ मिनेट दुगु) आः बनेपा कला परिषद्या ग्वसालय् क्यनेगु तयारी जुयाच्वंगु दु। बनेपा कला परिषदय् न्ह्यब्वये त्यनागु थुगु प्याखनय् उगु परिषद्या संरक्षक भुषण भोंमिया निर्देशन अले कला परिषद्या नायः मोहन तौजले सहायक निर्देशक जुयादीगु दुसा संगीतकार सुरेन्द्र श्रेष्ठं संगीत बियादीगु खः। प्याखंया फुक्क व्यवस्था रघुवर चौप्रधानं यानादीगु खः। वय्कः भाजु प्रधानं हे थुगु प्याखं क्यनेगु निंतिं थीथी खलः पुचःलिसे स्वापू तयाः मेमेगु ग्वाहालि नं यानादीगु खः। प्याखं क्यनीगु आयोजक समितिया नां 'कुमारी चण्डेश्वरी प्याखं ज्याहना पुचः' तयातःगु दु ।

ख ला चण्डेश्वरीया प्याखं जिमि अबु मोहनलाल खिं मानन्धरं वि.सं. २०२८ सालय् दबुली क्यनादीधुंकूगु खः। उबलय् व प्याखं साप हे बांलाः तायाः मेगु दँय् अथे धयागु वि.सं. २०२९ सालय् नं क्यनादीगु खः। थ्व प्याखं नं भोंदेया कलाकारया कुतलं बांलाइ धयागु भोंमितय्सं आशा यानाच्वंगु दु। नेपालभाषाया थ्व प्याखं भों देशय् याकनं हे क्यनेगु कुतः जुयाच्वंगु दु ।

More Stories Like this