नेवाःतय् दुःख

किचःमान ज्यापु

वि.सं. २०४७ सालं पञ्चायती व्यवस्था क्वःथलाः बहुदल व्यवस्था हयेगु निंतिं नेवाःत हे सतकय् कुहां वयाः बलिदान बियाः देशय् बहुदल हल। तर बहुदल हयेत ग्वाहालि यात धकाः नेवाःतय्त गन गुथाय् थाय् बिल? छक्वः ला गणेशमान सिंहं हे नेवाःतय्त झंगः लाःगु खः नि सा। जुजु वीरेन्द्रं अन्तरिम प्रधानमन्त्री जु धाःबलय् जनताया पाप क्वबी माली धकाः प्रधानमन्त्री मजू। यदि उगु इलय् छक्वः जक प्रधानमन्त्री जूगु खःसा थौं वयाः नेवाःतय्सं थुलि दुःख सी हे माली मखु। थौं थेंज्याःगु नेपाः राष्ट्रिय पार्टी २०४६ सालं हे दर्ता याये फुगु जूसा झी नेवाः दक्वं छगू हे पार्टीइ वने दइगु खः। आः वयाः खँय् ब्रम्हूतय्सं क्वत्यले फक्व क्वत्ययेकाः उसाँय् मदुम्ह मनू दनाच्वं थें च्वंक दने माली मखुगु जुइ। थौं वयाः नेवाःतय्के छु दु? भाय् नं खसतय्नापं दुहां वनेधुंकल। जात नं नेवाः मतयेधुंकल। पार्टीतय्सं यानाः हे नेवाःतय्त ब्यागलं याना बीधुंकल। अय्नं नेवाःत न्ह्यलं मचाःनि ।

वि.सं. २०४८ सालया चुनाव बहिष्कार यानाः वि.सं.२०५२ सालय् जंगल वंपिं माओवादीं गांगामं थना हःपिं मनूतय्सं स्वनिगः दुने वासस्थान दयेकः वल। शाही सेनाया ज्यादति व कसा याइगु स्वये मफुपिं जक बदलाया निंतिं माओवादी जू वन। जमिन्दारधाःपिं जक माओवादीं सम्पत्ति लुटे यानाः नइ धकाः सम्पत्ति ज्वनाः काठमाडौं च्वनेगु यात। गांगामय् माओवादीं विद्रोह याये सातकि गांयापिं मनूत धमाधम काठमाडौं वयेगु शुरु यात। काठमाडौं वःपिं मनूतय्सं यानाः थन (येँय्) च्वंपिं मनूतय्गु जग्गा धमाधम फुना वन। येँय् दलाली याइपिं अप्वया वल। उपिं अप्वः धयाथें छक्वलं हे तःमि जुल। सुखसयलय् च्वन ।

यदि थौंकन्हय् माओवादीं आमहड्ताल यानाच्वं थें वहे हडताल झिन्हु वा बाःछि तक जूसा नेवाःतय्सं छु यायेगु? यदि थ्वहे हडतालया दत्थुं सरकारं कफर्यू याना बिउसा गामं हयातःपिं थः कार्यकर्तातय्त छेँय्छेँय् तयेमाल धकाः धाः वल धाःसा नेवाःतय्सं छु यायेगु? नेवाःत मिले मजूगु कारणं हे स्वनिगः त्वःता हुँ धाः वल धाःसा व इलय् छु यायेगु? स्वनिगः दुने उब्जनि छुं मदुगु सियाः हे नेवाः स्वायत्त राज्य माओवादीं याःगु जुइ। स्वशासन व स्वायत्त राज्यया खँ हे बांलाक मथूनि अले त्वाःत्वालय् च्वंपिं मनूतय्सं थुइकेगु कुतः नं यानाच्वंगु मदुनि। यदि अथे जूगु खःसा वैशाख १४ गते संविधान सभाभवन घेरे याः वंबलय् भाषा ख्यःया कार्यकर्ता जक छाय् जुल? त्वाःत्वालय् वनाः स्वशासन व स्वायत्त राज्यया बारे ध्वाथुइकेगु कुतः जूगु खःसा १४ गते कुहां मवःपिं मनूतय्त नेवाः हे मखु धायेमाली ला?

थामी धाःपिं नं नेवाःत हे खः धकाः सभासद भाजु चुनबहादुर थामीं धयादिल। वय्कःया धापूकथं दोलखा भासं 'था' या अर्थ 'च्वय्' खःसा 'मी' या अर्थ 'मनू' खः। च्वय् लागाय् च्वनीपिं मनूत जूगुलिं 'थामी' जूगु वय्कःया धापू खः। थनयापिं मनूत नं कन्हय् वनाः अथे मजुइमा, न्हापा जिपिं नं नेवाः खः धाये म्वाःलेमाः। छाय्धाःसा मनूत अप्वः हे खस भाषाय् दुबिना वनेधुंकल। गुलिं नेवाःतय्सं ला खय्तय्गु हे थर तयेगु तकं याना हये धुंकल धाःसा आः थामीत थें जुइत गुलि हे मानि?

अथे हे मेगु छगू, नेपाली भाषां खस भाषायात नं नेपाली धाइ, जनजातितय्सं ल्हाइगु भाषा नं नेपाली हे। झी नेवाःतय्सं थथे धाये ल्वः ला? नेपालय् च्वंपिं मनूत दक्व नेपाली खः। नेपालीतय्सं ल्हाइगु भाषा दक्वं नेपाली भाषा हे खः। झीसं हे खस भाषा छगूयात जक छाय् नेपाली भाषा धकाः धयाच्वना?

स्वनिगः दुने नेवाःतय्गु ल्याः १२ लाख जक खः ला? यदि खःसा आः कायेत्यंगु २०६८ सालया जनगणनाय् झन म्हो जुइफु छाय्धाःसां छेँखापतिं थःगु मां भाय् त्वःता हयेधुंकल। गुलिसियां ला थःतः नेवाः धायेके नं मययेके धुंकल। दसुया निंतिं वि.सं.२०६६ सालया पाइलट जनगणनाय् नेवाः दुनेया छखलं स्थापित जातं थःगु जाति 'नेपाली' धकाः च्वया हःगु खनेदुगु खः। गनं गनं ला हामा छम्हेसिया जक मांभाय् नेवाः भाय् जुयाः मेपिं सकसियां खस भाषा धकाः च्वकातःगु नं लुया वःगु खः। छु अथे जुल धायेवं नेवाःतय्गु ल्याः म्हो मजुइ ला? जनगणना काः वइपिं गणकतय्सं यानाः नं नेवाःतय्गु ल्याः म्हो जुइफु। छाय्धाःसा झीगु स्वनिगः दुने ला छगू लुखां दुहां वनाः तिनि प्यंगू न्यागू लुखा वइ। अथे जुल धायेवं दुने दुहां वनेत खिउँसे च्वनी अनथाय् लाक्क गणकं छु बिचाः याइ धाःसा अन दुहां वनाः पाय्छि जुइ मखु। बरु प्यखा-न्याखा छेँ ल्वःमंकी। अथे जुइबलय् नेवाःतय्गु ल्याः म्हो मजुइ ला? वि.सं. २०५८ सालया जनगणनाय् ब्वति काःम्ह छम्ह मिसाम्ह गणकं अथे यानागु खँ कंगु खः। छगू तःधंगु चुकयागु गणना क्वचायेकाः खिउँसे लुखाय् क्यनाः छम्ह मिजनं वयात अन दुने मेगु न्ह्यखा च्याखा छेँ दनि धकाः धाःबलय् व मिसा गणकं अन खिउँगु गल्लिइ दुत यंकाः थ्व मनुखं छुं यायेत्यंगु जकं खः लाकि धकाः अन दुहां हे मवना हं ! यदि थुपालय् नं अथे जुल धाःसा नेवाःतय्गु ल्याः म्हो मजुइ ला?

थौं वयाः नेवाःतय्के प्रशासन, कृषि छु दु? देय्या धुकू धयागु हे प्रशासन खः। सरकारी जागिर दुपिं नेवाःत म्हिगः स्वयां थौं झन् कम जुइधुंकल। आः कृषि हे ज्या यानाः नयेत बुँ हे मदयेधुंकल। अन्न सइगु बुँ नं आः फुइधुंकूगु इलय् नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा यानां छु याये? थ्व जातजाति ल्वाकाः माओवादीया फाइदा कायेगु दाउ जकं मखु ला? लछि तराई बन्द जुल धाःसा नेवाःतय्सं छु यानाः नयेगु? वहे छेँ बाः कयाः ध्यबा जक नयाच्वनेगु ला? थन नेवाः छम्ह मन्त्री जूसा नेवाःतय्त गनं जागिर छगू नकेत थाकु। छम्ह खय् ब्रम्हू मन्त्री जुल धाःसा थः हाता-नाता जक मखु जिल्लाया कार्यकर्ता तकं हयाः दक्वसित जागिर नका बी। नेवाःतय्सं स्वायत्त राज्ययात लसकुस याये न्ह्यः थ्व खँय् बिचाः याःगु दु ला?

More Stories Like this