बागमति पुत्र भगवानदास मानन्धर

शिला साय्मि

थौं झिंस्वन्हु तिथि

"सफा ला छिमिसं याये मफु, कमसेकम फोहोर ला याये मते" बागमतिइ फोहोर याः वइपिं मनूतय्त बरोबर थथे धकाः सम्झे यानादी भाजु भगवानदास मानन्धरं ।

वय्कलं धायेगु यानादी, 'बागमति सफा यायेगु थें आनन्द मेगु मदु। थ्व आनन्द हे जिगु निंतिं सिरपाः खः। जि गबलें त्यानु चाये मखु। जि गबलें घच्चाये नं मखु, गबलें ग्याये नं मखु। बागमती सफा व संरक्षण यायेगु जिगु धर्म खः। मेपिंसं यायेमा वा मयायेमा जिं निरन्तर याना हे च्वने। मेपिनिगु ला छु खँ, जि थः हे काय-म्ह्याय्पिंसं नं गबलें थ्व ज्या याः मवः। इमिसं थ्व ज्या याः वइ धकाः जिं आशा नं मयाना। बागमतिया नामं थीथी संस्थात चायेका तःगु दु इमिसं थ्व ज्या यायेमाः ।'

१९८३ सालं मां चन्द्रमाया मानन्धर व अबु हरिदास मानन्धरया कोखं येँया ओमबाहाः त्वालय् वय्कःया जन्म जूगु खः। छम्ह सामान्य व्यापारीया मचा, अबुं गन यंकल अन हे लिउलिउ वनेगु वय्कःया बानी। न्हापाया मनूतय् बागमतिइ ख्वाः सिउ वनेगु चलन, वय्कः नं अबुया नापनापं टेकु दोभानय् न्हिंन्हिं ख्वाः सिउ वँवं हे बागमतिनाप त्वाय्चिन ।

वय्कः झिंप्यदँ दुबलय् अबु मंत। वयां लिपा वय्कः याकःचा हे बागमति वनेगु शुरु जुल। न्हापा ला बागमति उलि फोहोर नं मजू। लः नं यक्व हे दु। भचाभचा दुगु फोहोर जक चीकेगु यानादी। ईया हिउपाःलिसें बागमतिया स्वरुप नं हिलावन। खुसि तापात कि मनूत ख्वाः सिउ वयेत थाकु चाइ धयागु वय्कःया बिचाः। त्वाथलय् च्वंगु फि, चा तक नं पुनाः, खुसिया लः धाःचा म्हुयाः त्वाथलय् जुकेगु थेंज्याःगु आपालं ज्या वय्कलं न्हापांनिसें हे यानाच्वनादीगु खः।
सुथय् ५ बजे हे दनाः बागमतिइ ख्वाः सिउ वनेगु वय्कःया बानी। वयां लिपा न्हिछिं सुचुकुचु ज्या न्ह्याइ। साबेल छगू वय्कःया पासा जुइ। गबलें ला टेकु दोभानंनिसें न्ह्यान्ह्यां चोभाःतक नं थ्यनी वय्कः। गबलें घाःपाः नं जुइ। छक्वः सर्पं तकं न्यात। जवपाखेया म्ह वाइँया मिनावल। लखय् हे दुनाः लंका छ्वत। २०५८ सालय् खुटांका तये मायेक पालि तःलय् खालं कल। अबुयात अस्पतालय् यंकूम्ह कायम्ह बरु घालं हि वःगु खनाः बेहोस जुल तर वय्कःयात छुं मजू।
होटलय् वनाः नयगु चलन मदु। प्वाकलं छपाः फिनाः ज्या यानादी। छक्वः ला वसः नं खुया यंकी, छेँय् च्वंपिंस वसः ज्वनाः बिउ वने मायेक। लुधंक ज्या यानाः जक छेँय् लिहां झाइ। लँपुइ पचली दर्शन मयासे च्वने मफु। बाहालय् चीभाः चाः हे हिलादी। तलय् वयाः द्यः पुज्यानाः जक नयादी। एकादशी जुल कि अन्न नइ मखु ग्वार्चा धाःसा वय्कःया साप हे यः। मस्तय् उतिकं माया यानादीम्ह वय्कलं स्वीटर, तपुलि, लाकां, मोजा थम्हं हे थानाः पुंकादी। थलबल दक्वलय् थःगु नां कियादी ।

देइके वने साप न्ह्याः। गुथि गानाय् नं थः हे वनादी। कार्तिक लछि न्हूसालय् भजन नं याः झाइ। दापा थाये मसःसां बय् पुइगु व तुतः ब्वनेगु यानादी। मुक्तिनाथ, जगन्नाथ, चारधाम लगायत नेपाःया आपालं थासय् थ्यं। सिलु ला न्यान्हु बिकाः याकःचा हे वनाः लिहां झाल। प्यम्ह नारां सीकेगु धकाः १७ घन्टा याकःचा हे पैदल न्यासि वना वल। लिहां वःबलय् एकादसि लानाः साखः व बजि जक नयादिल। मनूतय्सं गंगासागरया बयान याः वइ। तर वय्कलं धयादी, 'गंगासागर नं धायेगु जक खः। झीगु बागमति थें न्ह्यइपु मजू ।'

बागमति सफाईया लागिं वय्कःयात आपालं थासं हनेगु ज्या नं जूगु दु। २०६७ वैशाख ३१ गते थापाथली जनकल्याण परिवारपाखें 'जन कल्याण पुरस्कार', २०६७ असोज २४ गते ग्लोबल पिस एशोसियसन नेपालपाखें शान्तिया लागि नदी सरसफाइ अभियान सम्मान, २०६० भाद्र ३ गते फोरम फर इन्भाइरोमेन्ट म्यानेजमेन्ट एण्ड रिसर्च नेपालपाखें मानार्थ सदस्यता प्रदान, ओलम्पस क्लबपाखें सुभाय्-पौ, बागमती, विष्णुमती कन्भेन्सन एण्ड क्याम्पिङ्ग फेस्टिभल २०२० पाखें फष्ट प्राइज एण्ड अनर एवार्डलगायत आपालं सम्मानं विभूषित जुयादी धुंकूगु दु। अथे हे कर्ण शाक्यया "सोच" व हुतराज वैद्यया "बागमति सभ्यता संरक्षण संघर्षका १२ वर्ष" सफूया चिखिफ्यनेगु भिंज्या नं वय्कःया ल्हातं हे जूगु खः ।

वि.सं.२००६ सालय् वय्कलं निम्ह प्यम्ह पासापिं मुनाः सुचुकुचुया छगू अभियान हे न्ह्याकादीगु जुयाच्वन। लिपा पासापिं गुलिं त्वःता वन, गुलिं सिनावन। कुलबहादुर छम्ह वय्कःयात साथ बियाच्वंम्ह नं नीन्यादँ ति न्ह्यः खुसिं चुइका यन। थः लाल काये मसः। मेपिंसं बचे याः मवः। जीवनय् दकलय् तःधंगु दुःखया अनुभव वय्कःयात उगु इलय् जूगु जुयाच्वन ।

वि.सं. २०६५ मंसीर २८ गते वय्कःया तिरि मय्जु मंत। बागमति वनेगु तापाना वन। जँ स्याइगु ल्वचं थिल। अय्नं वालय् बाःछिइ छक्वः काय्नाप मोटरसाइकलय् बागमति वनेगु यानादिल। लिहां वयाः त्यानु चायाः द्यनेगु बानी जुल। घों स्यानाः ज्या याये मफुसां कथि छकुतिं खित्तुखिनाः नुगः लुधंकादी। न्याला न्ह्यः वय्कलं काय दुर्गादासनाप अन्तिम बागमति यात्रा यानादीगु खः ।

बागमति मवंसां नं छेँय् सुम्क च्वनामदी। गमलाय् बागमति लुइकादी। पत्रिका न्हिथं स्वयेगु यानादी। काय्पिं छय्पिं छम्ह मथ्यंतले मद्यनेगु जुयावल। मदये छन्हु न्ह्यः शुक्रवाः कुन्हु नेपाल बन्द। वय्कलं काययात पसः चायेके मत्यःनि ला धकाः कुलादिल। कायम्हं थौं नेपाल बन्द धायेवं 'गबलय् जक क्वचाइगु बन्द थ्व' धकाः झसुकाः तयादिल ।

२०६८ वैशाख ३१ गते शनिवाः कुन्हु सुथय् ८५ दँया वैशय् वय्कलं थ्व संसार त्वःतादिल। वय्कः मदुसां बागमति ला न्ह्यानाच्वनी तर दुर्गन्ध सुनां चीकी मसिउ। संघ संस्था यक्व दु, बागमति सफाइया ज्या याइपिं धाःसा सुं मदु। वय्कःया समर्पणया कदर यासें वय्कःया अभियानयात निरन्तरता बीगु हे दक्व नेपाःमिया धर्म खः। अले वय्कःयात बियागु श्रद्धाञ्जली नं ।

अधिकार सम्पन्न बागमती क्षेत्र ढल निर्माण सुधार आयोजना लगायत मेमेगु संस्थापाखें इलय्-ब्यलय् भुयूत ब्वना हइ। व हे कथं इमिगु भाय् मथूसां इमिगु खँ भाय् पक्कां नं थू। छेँय् वयाः काय्पिंत धयादी, "खुँत, ज्या याइपिं मखु जितः, ज्या याकातयागु खः धकाः क्यनाः ध्यबा नयाच्वंपिं का इपिं !"

बागमति यदि झीगु सभ्यता खःसा वय्कः थ्व सभ्यता संवाहक खः। वय्कःयात हनेगु झी थः सभ्य जुइगु खः। वय्कः मदयेधुंकाः नं वय्कःया ज्या आः थःपिंसं याये धकाः सुनां धाः मवःगु खँ काय दुर्गादासं कनादी। मेपिंसं छुं मयाःसां छय् प्रतिमा मानन्धरं बाज्या जीवनी च्वयेगु तयारी यानादीगु दु ।

More Stories Like this