नेतातय्सं नाटक जकं यानाच्वंगु मखुला?

श्रीकृष्ण महर्जन

संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाःया न्हूगु संविधान जारी यायेगु दिं आः न्यान्हु हे जक मानि। जनतां न्हूगु संविधान निदँया दुने दयेकि धकाः संविधानसभायात म्याण्डेट बिउगु खः। व ई फुनाः संविधानसभा थम्हं हे थःगु म्याद दछि थपे याःगु खःसा आः व थपे याःगु म्याद नं न्यान्हु लिपा फुइत्यंगु दु। संविधानसभां हानं छक्वः थःगु म्याद थपे याइगु करिब निश्चित दु ।

आःया अवस्थाय् कांग्रेसं संविधान निर्माणया नितिं गुगु सर्तत तयाच्वंगु दु व वास्तवय् सरकारनापं माओवादीलिसे यानाच्वंगु बार्गेनिङ्ग जक खः। सेना समायोजनया सवालय् छु तक यायेफु उलि यायेगु कुतः जक खः धाःसां छुं पाइ मखु। छाय्धाःसा माओवादी, एमाले व कांग्रेसयाके आः संविधानसभाया म्याद थप यायेगु बाहेक मेगु विकल्प मदु।
गन तक संविधान निर्माणय् पंगःया खँ दु उकिया मूल कारण धइगु नेतातय् इच्छाशक्ति व लिउने लानाच्वंगु समुदाययात गुलि तक अधिकार बीगु धइगु खँय् छगू मत मदयाः खः। आःया अवस्थाय् संविधान निर्माणया दकलय् विवादास्पद विषय धइगु राज्यया पुनर्संरचना, शासकीय स्वरुप व निर्वाचन प्रणाली खः। थ्व स्वंगू मध्ये नं राज्यं बहिष्करणय् लाकातःगु समुदाययात गुलि अधिकार बीगु धइगु सवालय् हे नेतात अलमल जुयाच्वंगु दु ।

संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना नापं राज्यशक्ति बाँडफाँड समितिं जातीय पहिचान सहितया १४ प्रदेशया प्रस्ताव पारित यायेधुंकूगु दु। तर संविधानसभाया विषयगत समितिं हे पारित यायेधुंकूगु विषययात नं छुं नेतातय्सं अस्वीकार यानाच्वंगु दु। समितिपाखें पारित जुइधुंकूगु विषय जूगु कारणं थ्व वास्तवय् विवादास्पद विषय मखु। विवादास्पद दयेकूगु जक खः। थज्याःगु अवस्थाय् संविधान दयेकल धाःसा आदिवासी जनजाति, मधेसी, दलित नापं लिउने लानाच्वंगु समुदायया भावना अःखःगु संविधान जक वइगु निश्चित दु ।

थौं नेपाःया आदिवासी जनजाति, मधेसी नापं लिउने लानाच्वंगु समुदायपाखें माग यानाच्वंगु विषय धइगु थःथःपिनि पहिचान सहितया अधिकारया सुनिश्चिता, स्वायत्तता व स्वशासन खः। अज्याःगु अधिकार पूवन धाःसा थःपिनिगु अवस्था छु जुइ धकाः चिन्तित जुयाः हे दलया शीर्ष नेतातय्सं थ्व समस्यायात चायेक चायेकं हे विवादास्पद दयेकाच्वंगु खः ।

राज्य पुनर्संरचना समितिया प्रतिवेदन संवैधानिक समितिइ वनेधुंकूगु अवस्थाय् नं दलया शीर्ष नेतात वहे बुँदाय् सहलह ब्याकाच्वन तिनि। थ्व धइगु चायेक चायेकं हे राज्यं लिउने लाकातःगु वर्गया अधिकारयात कुण्ठित यायेत स्वयाच्वंगु षडयन्त्र खः। भाषाया सवालंनिसें नागरिकताया सवाल अले प्रदेश व केन्द्रया सवालंनिसें प्रतिनिधित्वया सवालय् तकं उज्वःगु हे सहमति याना वनाच्वंगु दु। खस भाषायात केन्द्रीय भाषा कथं सुनिश्चित यायेधुंकल तर मेमेगु भाषाया बारे धाःसा छुं न्ववाःगु मदु। थ्व घटनाक्रमत स्वत धाःसा गुकथं संवैधानिक समिति अन्तर्गतया उप समितिइ सहमति जुइधुंकूगु खँय् छुं नं ततःधंगु राजनीतिक दलय् विवाद खने मदु। माओवादी दुने प्रचण्ड, मोहन बैद्य व डा.बाबुराम भट्टराईया दथुइ लाइन संघर्ष दु अले कचमच दु धकाः न्ह्याक्व हे धाःसां अन्ततः उगु उप समितिइ सहमति जूगु सवालय् धाःसा विमति खने मदु। उलि जक मखु नेपाली कांग्रेस दुने नं सुशील कोइराला व शेरबहादुर देउवाया दथुइ गुकथं विवाद जुयाच्वन धकाः बय्बय् जुयाच्वंगु खः वास्तवय् उपसमितिइ उज्वःगु सहमतियात कयाः विवाद खनेमदु। अथे हे एमाले दुने नं संस्थापन पक्ष झलनाथ खनाल व माधव-ओली दथुइ विवाद जुयाच्वन धकाः पिने न्ह्याक्व हे खँ वयाच्वंगु जूसां अन्ततः उगु विषयात कयाः धाथें विवाद जुयाच्वंगु धाःसा खने मदु ।

उलि जक मखु राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःगु प्रस्तावयात याकनं सहलह ब्याकाः न्हूगु संविधान दयेकेगु सवालय् मूमू राजनीतिक दलया शीर्ष नेतातय् दथुइ विवाद खने मदु। अय्नं इमि दथुइ छम्हेस्यां मेम्हेसित विश्वास मयायेगु व न्ह्यःनेलाःथे सार्वजनिक रुपं न्ववायेगु यानाच्वंगु दु। अझ माओवादी दुने प्रचण्डयात दकलय् खतरा मोहन बैद्य व बाबुराम पक्षपाखें दु धकाः महसुस यानाच्वंगु दु। अले बाबुराम व बैद्ययात प्रचण्ड पक्षपाखें दकलय् अप्वः खतरा दु धकाः महसुस यानाच्वंगु दु। उकथं हे सुशील कोइरालां दकलय् अप्वः थःत खतरा शेरबहादुर देउवापाखें दु धकाः महसुस यानाच्वंगु अथे हे शेरबहादुरयात दकलय् अप्वः सुशील पक्षं खतरा दु धकाः महसुस यानाच्वंगु दु ।

पिनें स्वयेबलय् छम्हं मेम्हेसिया दुश्मन जुयाच्वंगु खनेदुसां न्हूगु संविधानय् आदिवासी जनजाति, दलित, मधेसी, मुस्मां व लिउने लानाच्वंगु समुदाययात अधिकार बीगु सवालय् गबलें नं कचमच जुयाच्वंगु खने मदु। अथे अधिकार बीगु सवालय् कचमच खने मदु अले संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं पारित याःगु आदिवासी जनजाति, मधेसीया भावना कथंया प्रस्तावयात कयाः गबलें नं सहलह ब्याकाः पारित यायेमाः वा म्वाः धइगु विषययात कयाः इमि दथुइ विवाद नं जूगु मदु ।

आः नं वहे नेतातय्गु दथुइ कचमच जुयाच्वंगु, ख्वाच्वः बीगु ज्या जुयाच्वंगु थ्व फुक्कं घटनाक्रमत स्वत धाःसा गनं नेतातय्सं आदिवासी जनजाति, दलित, मुस्मां, राज्यं बहिष्करणय् लाकातःपिं समुदाययात अधिकार बीमाली धकाः नाटक जकं यानाच्वंगु मखुला धकाः न्ह्यसः ब्वलनीगु स्वाभाविक हे खः। छुं जुयाः नेपाःया अदिवासी जनजाति, दलित, मुस्मांनिसें मधेसीत नापं राज्यं लिउने लाकातःपिं समुदाय छप्पँ जुयाः थःपिनिगु अधिकारया नितिं न्ह्याः मवन धाःसा दच्छि हे संविधानसभाया म्याद थप याःसां शायद दच्छि लिपा नं अज्वःगु हे अवस्था वइ अझ आदिवासी जनजाति, दलित, मुस्मां मधेसीत झन निराश जुयाः छुं हे याये मफइगु अवस्थाय् थ्यंकी मखु धकाः धायेफुगु अवस्था मदु। उकिं अधिकार कायेमाःपिं फुक्कं तसकं सचेत जुयाः न्ह्याः वनेमाःगु नापनापं राजनीतिक दलय् दुने च्वंपिं आदिवासी, जनजाति, मधेसी, दलित, मुस्मांतसें पार्टी दुने नं ल्वानाः थःगु समुदायया हक अधिकार सुनिश्चित यायेमाःगु आवश्यकता दु ।

More Stories Like this