नेवाः संस्कृति व गुथि संस्थानया नियत

ऐतिहासिक कालनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु नेवाः संस्कृति नखः चखः जात्रा पर्व धर्म संस्कृति व सम्पदा नेपाःया अस्तित्व व पहिचान खः । नेवाः समाजपाखें न्ह्याना वयाच्वंगु कला साहित्य संस्कृति सम्पदा जात्रा पर्वं विश्वयात आकर्षित यानाः म्हसीका बियाच्वंगु दु । थज्याःगु सांस्कृतिक गतिविधि व सम्पदाया उत्कृष्ट नमूनायात सदांया िनंितं थातं तया तयेत झी पूर्खां छगू श्रोतया व्यवस्था नं याना थकूगु दु व खः उब्जाउभूमि अर्थात गुथि जग्गा । गुथि व्यवस्थाया मू श्रोतया रुपय् तया थकूगु नेवाः पूर्खाया गुथि जग्गा देवश्वया रुपय् राणा ई न्ह्यः तक न्ह्यानाच्वन । राणाशासन कालय् दरवार दयेकेगु प्रतिस्पर्धां याना स्वनिगःया यक्व जग्गा राणातय्सं लाका कायेगु शुरु जुल । थ्व इलय् नेवाःतय्गु जग्गा लाका कयाः न्हय्गू राणा दरवार दयेकूगु खः । थ्व परम्परां जुजु महेन्द्रया पालय् ला तसकं विकराल रुपं काल ।

निरंकुश जुजु महेन्द्रया पालय् गुथि संस्थानया स्थापना जुल । गुथिलिसे सम्बन्धित प्रायः जग्गात गुथि संस्थानं दुकाल । थुगु अवस्थाय् चलाखिपं व जुजु ह्ययेके सःपिं गुलिस्यां थःगु जग्गा निजी गुथि यायेत सफल जुल । चाकडी याये मसःपिनिगु गुथि जग्गा सरकारी गुथि दुथ्याकल । गुथि जग्गायात छुट गुथि निजी गुथि अमानत गुथि धकाः छुटे यात वहे विभेदीकरण खः । अर्थात नेवाः नेवाः दथुइ वैमनष्यता हयेगु छगू स्यल्लाःगु पुसा खः । निजी गुथिपाखें न्ह्याका वयाच्वंगु गुथि अःपुक हे न्ह्याना वयाच्वंगु खनेदुसा अमानत गुथि अर्थात सरकारं आर्थिक अनुदान बियाः चले याना वयाच्वंगु जात्रा पर्व पूजा गुथि न्ह्याये थाकुया वन । थथे थाकुया वनाच्वंगु नेवाः संस्कृतिया खः जात्रा मध्ये लुँमधि भद्रकाली कंकेश्वरी श्वेतकाली तंकेश्वरी किलाघः गणेद्यः त्यंगः गणेद्यः नसर्िंग आजु आदििपं खः । तीनधाराया पासिक्व अजिमा ल्हुतिया प्याथ्वँ अजिमा प्यंगःथांया न्हाय्कंतला अजिमा त्यंगःया रक्तकाली अजिमाया जात्रा ला तःदँ न्ह्यःनिसें हे दीधुंकल । थथे जात्रा दिउगु कारण गुथि जग्गा म्हासे जुयाः हे खः ।

गुथि संस्थानपाखें आर्थिक अनुदानं चले यानाच्वंगु नखःचखःया त्वाःत्वालय् न्यायेकेमाःगु गुथि खः जात्रायात दछिया निसः प्यसः दां जक बीगु यानाच्वंगु दु । उगु निसः प्यसः दामं थौंया इलय् छुं हे खर्च मगाः । अय्सां नं गुथियारतय्सं थःगु हे निजी खर्च ल्हानाः नेवाः संस्कृति म्वाका वयाच्वंगु दु ।

२०२१ सालं भूमिसुधार लागू यात । कानूनं म्हय्तय्गु शक्ति म्हो यानाः निजी गुथिया जग्गा न्यायेगु मीगु तीव्रगितं न्ह्यानावन । निजी गुिथं न्यायेगु मीगु यायेमाःसा जग्गा सट्टा भर्ना तयेगु नियम नं हल । जग्गा न्ह्याथाय् जूसां नं जिउ । अप्वः मूल्यांकन जूगु जग्गा मियाः बाली हे मवइगु जग्गा सट्टाभर्ना तयेगु ज्या जुल । निजी गुथि न्हनावंगु कारणया छगू दसु थ्वहे ख ।

नयाँबजार ग्वंगःबुँ बालाजु शहरया गुथि जग्गाया सट्टाभर्ना तयेगु झ्वलय् लप्सीफेदि न्यागःमणि सक्वया डाँडाय् जग्गा तया बिल । निगू दशक न्ह्यःनिसें जग्गा दलाल व मालपोतया कर्मचारीया मिलोमतय् अन्नपूर्ण असंभूलू अजिमाया जग्गा ग्वँगःबुँ म्हय्पिक्वय् बसपार्क जःखः यक्व हे जग्गात २ नम्बरी ज्या यानाः लालपूर्जा दयेका अरबपति जूिपं मदुगु नं मखु ।

निजी गुथि जग्गायात रोपनीया च्याद्वः दां गुथि संस्थानयात डिपोजित तयाः थःगु एकलौटी जुइगु नियमं हल । निजी गुथि दुपिं जग्गा धनीत ला तसकं हे लय्ताल । आपालं हे निजी गुथि जग्गा न्यायेगु मीगु ज्याय् तीव्रगितं न्ह्यानावन । गुथि संस्थानं गुथि चले यायेत धकाः बीगु दां संस्थानया नियम कथं दछिया न्हय्म्वःनिसें न्यासः खुसः तक जक खः । उलि खर्च कायेत नं लांलां गुथि संस्थान धावय् याःवने मानी । सायद वन काये मखनेफु । गुथि चले यायेमाःिपं नेवाः समाज दिक्क जुइगु सिवाय् मेगु छुं हे उपाय मदु ।

गुथि जग्गा मीत अपूगु मेगु कानून हाकनं छगू दशक न्ह्यः हिलाः वल । छपी जग्गा मीत सरकारी मुल्यांकनया बछिदां डिपोजित तयाः मीगु नियम वल । उबलय्निसंे गुथि जग्गा न्यायेगु मीगु ज्या थौं तक हे जुयाच्वंगु खनेदु ।

गुथि संस्थान छु उद्देश्यया िनंितं स्थ्ाापना यात व उद्देश्य कथं ज्या मयासें खाली जग्गा मी जिउगु नियम व कानुनय् जक बः बिल । थुिकं नेवाः संस्कृति-यात मखु जग्गा दलालतय्त जक ग्वाहालि जूवन । जग्गा नं फुनावन नेवाः संस्कृति नं विस्तारं तनावन । नेवाः संस्कृितं वगु समस्या प्रति सम्बन्धित निकाय गुिथं संस्थानयात छुं हे चिउताः मदु छाय् कि गुथि संस्थानय् जागीर नयाच्विपं नेवाः संस्कृतिया जानकारी भ्या हे मदुपिं खय्ँब्रम्हुत खः ।
आः नेवाःतय्गु भूमि फुइधुंकल गुथि जग्गा नं मदये धुंकल । गुथि संस्थान ला दनि । गुथि संस्थानं नेवाःतय्गु गुथि जग्गाया श्रोतपाखें मुंकातःगु ध्यबा ला दनि । वहे ल्यंदुगु ध्यबायात गुथि संस्थानं लिकया सम्बन्धित गुथियार स्थानीय सरकारी निकाय संस्कृतिया ज्ञाता व विद्वतवर्ग दुगु छगू बिस्कं स्वतन्त्र नेवाः संस्कृति संरक्षण व विकास बोर्ड दयेकाः नेवाः संस्कृति संरक्षण विकास व संचालन यायेगु कुतः जुइ फुसा उचित जुइ ।

More Stories Like this