लिवियाय् साम्राज्यवादी आक्रमण

दीपक सापकोटा

सन् १९६९ सं "कू" यानाः सत्ताय् वःम्ह महमुर गद्दाफीयात अवले अमेरिका लगायत साम्राज्यवादी राष्ट्रतय्सं समर्थन याःगु खः । तर सत्ताय् वयेधुंकाः गद्दाफीं थःगु देशय् दुगु अमेरिकी व वेलायती सैन्य आधार शिविरत वन्द यात व दकले तःधंगु आर्थिक श्रोत जुयाच्वंगु चिकंया खानीतय्त राष्ट्रियकरण यात । कृषि क्षेत्रय् दुगु इटालीया पूँजीपतितय्गु सम्पत्ति लाकाकयाः उकियात वं राष्ट्रया पूँजी यानाविल । थुगुकथं तःधंगु उद्योग व कम्पनीत राज्यया नियन्त्रणय् हल । थुगुकथं समाजवादी राजनीतिक आर्थिक ज्याझ्वःत सुरु यानाः गद्दाफिं लिवियाय् स्वतन्त्र व आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रया विकास यानाः स्वाधिनता काल व आर्थिक ल्याखं अपि|mकाया छगू बल्लाःगु राष्ट्रय् लिवियायात थन । गद्दाफीया थुज्वःगु ज्यां पश्चिमी साम्रज्यवादी शासकतय्गु नितिं सहय मजुल । एशिया, अपि|mका व दक्षिण अमेरिकायात उपनिवेश दयेकाः शोषणय् तये पल्कय् थूपिं पश्चिमी तानाशाहत लिवियाली शासकया ज्यां बदला कायेत सोच दयेकल । उगुहे झ्वलय् अमेरिकां गद्दाफीयात स्यायेत सन् १९८६ स वइगु छेँय् बमं कयेकल, गुकी लानाः गद्दाफीया म्ह्याय् सित । अमेरिकां आर्थिक नाकावन्दी यात, सैनिक आक्रमण यात, आम विनासकारी ल्वाभः दयेकूगु प्रचार यात । तर छुंनं तरिकां ताः मलात ।

वंगु सन् २०११ जनवरी निसें अरव क्षेत्रय् आन्दोलन जुइवं अमेरिकां लगायत देशं नं मौकाय् चौका व्हात । ट्यूनिसियाय् विद्रोह जुल, थुकिया ल्यू बहराइन, यमन, अल्जेरिया, जोर्डन लगायत न्यागू दर्जन देशय् मि च्यात व छगू यायां कतांमरि सरकार क्वः दयेवं अमेरिका लगायत पश्चिमी देशतय्सं विद्रोहया लहरयात मेख्य हिलेत लिवियाय् आक्रमण याःगु खः । आन्दोलनया ग्वःफय् साम्राज्यवाद विरोधीतय्गु देशय् यंकल । लिवियां इरान थें देशय् थःपिं ताःमलाथें मेमेथाय् ब्वांय् वन । इरानय् असफल जुल । लिवियाय् छु हदय् सफल जुल । यक्कों ध्यबा व ल्वाभः वियाः विद्रोह याकल । तर प्यंगू दशक स्वयाः अप्वः सत्ता सञ्चालनया अनुभवी गद्दाफीं अमेरिकाया दाउ पूवंकेमव्यू ।

पश्चिम साम्राज्यवादी राष्ट्रत थःगु पुलांगु चिकंया खानीत हानं थःगु कब्जाय् कायेत गद्दाफीयात स्यानाः सां ताःलाकेत स्वयाच्वंगु दु । पश्चिमी राष्ट्रतय्त चिकं मदयेक मगाः, थुकिया नितिं अरव क्षेत्रय् भर परे जुइमाला च्वंगु खः । थ्वहे कारणं पश्चिमी राष्ट्रत चिकंया नितिं लिवियाया जनताया हि बाहाः न्ह्याकाच्वंगु दु । नापं थःपिनिगु आदेशकथं शासन चलय् मयाइपिं शासकतय्त दण्ड बीत सक्षम धयागु सन्देश व नजिर नं बीत स्वःगु स्पष्ट दु । मेगु खँ, पश्चिमी राष्ट्रतय्गु अर्थ व्यवस्था युद्ध अर्थतन्त्रय् लिधनाच्वंगु दु । युद्ध उद्योग उगु राष्ट्रतय्गु अभिन्न अंग खः । उकिं युद्ध इमिगु नितिं अनिवार्य जुइ । ल्वाभः मीमफुत वा मी मन्त धाःसा इमिगु अर्थ तन्त्रय् तःधंगु धक्का लाइ । उकिं जवरजस्त युद्ध यायेत लिवियाय् आक्रमण यानाच्वंगु दु । सन् २००८ या जनवरीं सुरु जूगु आर्थिक मन्दीं मुक्त जुइत युद्ध आवश्यक खः । थुकिं साम्राज्यवादीतय्गु उपनिवेशिक मानसिकता नं न्ह्यःने वःगु दु । अमेरिकाया नेतृत्वय् आः बेलायत, प|mान्स, इटली, क्यानाडा लगायत देशतय्सं वम वर्षक विमानं लिवियाया जनताप्रति वम आक्रमण यानाच्वंगु दु । थ्व ज्याय् अमेरिकाया दलाल नोकर कतार व युएई नं ल्यू ल्यू वनाच्वंगु दु । थःहे दाजु किजापिनिगु नर संहारय् कुहां वयाच्वंगु दु । संयुक्त राष्ट्र संघया कथित उडान निषेधित क्षेत्र घोषणाया म्यान्डेट ज्वनाः पश्चिमी राष्ट्रत वहे म्यान्डेटयात उल्लंघन यायां लिवियाय् आक्रमण यानाच्वंगु दु । लिवियाली जनतायात वचय् यायेगु धाधां इमिगु हत्या यानाच्वंगु दु ।

दकले लिपा गद्दाफिं थःगु पुलांगु छवी हिलाः पश्चिमी राष्ट्रतनाप स्वापू बांलाकेत व सुधार यानाः न्ह्याः वनेत स्वयाच्वंगु दु । वहे कारणं २००६ सं राष्ट्र संघं याःगु नाकावन्दी लित काल । सन् २००६ सं अमेरिकां लिवियानाप कुटनीतिक स्वापू तयेगु धाल । तर नं छाय् आक्रमण जुयाच्वन ? लिवियाय् जूगु आक्रमणया उदेश्य धयागु अरब क्षेत्रय् दनावःगु साम्राज्यवाद विरोधी विद्रोहया लहरयात ख्वाउँकेगु खः । पश्चिमी राष्ट्रतय्सं लिविया आक्रमणया उदेश्य नं लिवियाय् प्रजातन्त्रया बहाली खः नत विद्रोहीतय्त हे ग्वाहालि यायेगु हे खः । जनताया जीवनया नितिहे आक्रमण याःगु खःसा ५२ म्ह प्रदर्शनकारीतय्त स्याःम्ह यमनया तानाशाह, अलि अब्दुलाइ सालेहयात नं आक्रमणयात जुइ । तर अलि अमेरिकाया बफादार च्यः जूगुलिं अमेरिकां वइत आक्रमण मयाः । सालेहं वंगु ३२ दँनिसें एकछत्र शासन यानावयाच्वंम्ह तानाशाह खः । अरव क्षेत्रय् दनावःगु विद्रोहलय् पश्चिम एशिया व अपि|mकी देय्तय्गु मुक्ति जक मखु, थःगु तत्कालिन व दीर्घकालिन अहित खनाःहे साम्राज्यवादीत छप्पँ जुयाः आक्रमणय् कुहां वयाच्वंगु खः ।
अरब क्षेत्रय् दनावःगु आन्दोलन मूलत अमेरिका समर्थित शासकत व अन्तत इमिगु मू मालिक जुयाच्वंगु पश्चिम साम्राज्यवादविरुद्ध केन्दि्रत जुयाच्वंगु खः । उगु आन्दोलन थौं नं न्ह्यानाच्वंगु दु ।

बहराइन, यमन, जोर्डन व अल्जेरिया, सुडानया जनता आः नं आन्दोलन यानाच्वंगु दु । उगु क्षेत्रया शासकत पश्चिमी खास यानाः अमेरिकी साम्राज्यवादया बफादार नोकरत खः । उकिं अरब क्षेत्रय् दनावयाच्वंगु आन्दोलन व लिवियाया आक्रमणया सन्दर्भय् पश्चिमी साम्राज्यवादी राष्ट्रतय्गु दोहरो मापदण्ड व भूमिका न्ह्यःने वःगु दु । इजिप्टय् जनता आन्दोलनय् कुहां वयेवं साम्राज्यवादीत सुम्क च्वनाः तामाशा स्वयाच्वन, व अन्तत, होस्नी मुवारक यात बचय् यायेत ताःलात, तर लिवियाय् आक्रमण यानांच्वंगु दु । थःम्हं धाःथे मयाःगुहे कारणं गद्दाफीयात निशाना दयेकाच्वंगु खः । अरब क्षेत्रय् साम्राज्यवाद विराधी आन्दोलन दिकेतहे गद्दाफीयात आक्रमण यानाच्वंगु खः । थ्व आक्रमण सफल जुल धायेवं अमेरिका लगायत पश्चिमी राष्ट्रत आः इरान व सिरियाय् आक्रमण यायेगु त्वह व मौका स्वयाच्वंगु दु । तर अनया जनता वा अरब क्षेत्रं आः सुयागु नं तानाशाह व प्रभुत्वयात स्वीकार याइमखु ।

More Stories Like this