च्वसापासा भर्सेज आशा सफू कुथि ? मखु मखु

O बसन्त महर्जन O

येँया भुरुंख्यलय् आशा सफू कुथि छगू दु । नेपाःया पुलांपुलांगु हस्तलिखित ग्रन्थतय्गु आर्काइभ कथं धस्वानाच्वंगु थ्वं नेपाःया इतिहासयात दसिसहित न्ह्यब्वयाच्वंगु दु । ल्याखं आपाः जूगुलिं व संस्थापनया ज्या नेवाःतय्पाखें जूगुलिं थ्व नेवाःतय्गु ला ख हे खत अथे खःसां थन संस्कृत, मैथिली, तिब्बत व नेपाली भाषाया आपालं महत्वपूर्ण हस्तलिखित ग्रन्थत संग्रहित जुयाच्वंगु दु । उकिं नेवाःतय्गुलिसेलिसें नेपाःया हे छगू अमूल्य धुकू जुयाच्वंगु दु । थ्व कुथिया थःगु हे भवन नं दु । न्हापां पुलांगु छेँय् थुकियात तयातःगु खःसा लिपा ल्यूने भराय् खागु कलात्मक भवन दनाः हस्तलिखित ग्रन्थतय्त व्यवस्थित आर्काइभ याःगु खः । न्हापा पुलांगु छें क्यूगुलिं अन अज्याःगु न्हूगु छेँ दु धकाः आपाःस्यां मस्यू । पुलांगु छेँ दुनाः वइथें जुयाः छुं ई न्ह्यः जक थुनाछ्वत । पुलांगु छेँ मदयेधुंकाः आशा सफू कुथिया भराय्खागु अले कलात्मक भवन खनाः उगु लँय् जुइपिं मनूत छक्क चाल । थथे अभिव्यक्त यानावंपिं नं दत– ‘थन थपाय्च्वं बांलाःगु देगः दु धकाः झीसं सि हे मस्यू का हला ?’

धात्थे, पुलांगु छेँ मदये धुंकाः आशा सफूकुथिया शोभा ह्वासाक्क हे थहाँ वःगु दु । न्हापा कय्कुं थें च्वंगु थाय् आः चकंगु दु । तर दुर्भाग्य, थ्व अस्थायी शोभा जक खः । छुं दिंया निम्ति खने दुगु लू जक खः । न्हापाया पुलांगु छेँ थुंगु थासय् हे आः मेगु छेँ दनी । थ्व छेँ दनेत जग स्वने नं धुंकल । व छेँ च्वसापासायागु खः । च्वसापासाया छेँ दने धुंकाः आशा सफू कुथि हाकनं की, अर्थात् छगू संस्थाका हित मेगु संस्थाया निम्ति अहित जुयाबिइ, च्वसापासा भर्सेज आशा सफू कुथि खःला धया थें च्वंक तर अथे मखु । निगू संस्था अलग अलग हे थासय् भवन दःसा ज्यू धैगु आशा खः अले थुकियात हे कुलेभनं थ्व बःचा हाकःगु च्वसुया ताः खः ।

च्वसापासा नेपाःया पुलांगु संस्थात मध्ये छगू खः । राणा शासनकालय् नेपालय् संघसंस्था चायेकाः जाति भाषा, साहित्य संस्कृतिया विकास यायेगु प्रायः असंभव खँ खः । उकिं भाषानिभाः प्रेमबहादुर कंसाः कलकत्ताय् च्वसापासा नामं थुगु संस्था स्वना दिल । प्रजातन्त्र स्थापना लिपा नेपालय् ल्ह्यया हल । वयां लिपा नेवाः जाति, भाषा, साहित्य, संस्कृतिलगायत विविध ख्यलय् थ्व संस्था सक्रिय जुल । समस्त नेवाःतय् भलसा नं जुल । बहु प्रतिभाया धनी अले दूरदर्शी व्यक्तित्व प्रेमबहादुर थम्हं मुंकाः तःगु पुलांपुलांगु हस्तलिखित ग्रन्थत न्हापां च्वसापासाअन्तर्गत लःल्हाना बिल सा लिपा आशा सफूकुथि धकाः अलग्ग हे संस्थाया नी यायेगु ज्या जुल । आशामान कंसाः प्रेमबहादुर कंसाःया अबुजु खः । प्रेमबहादुरं थः अबुजुया नामय् सफूकुथि स्वनादिल । चिकिचा धंगु ग्वसाः कथं नीस्वंगु खःसां हस्तलिखित ग्रन्थ मुमुं वयेगु व देशविदेशं ग्वाहालि नं चूचायेवं भराय् दनाः वल अले थौं थ्व अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया छगू आर्काइभ जुयाच्वंगु दु ।

च्वसापासा व आशासफू कुथि अगल अगल खःसां थ्वया सम्बन्ध ला व लुसि थें खः । च्वसापासाया हे पदाधिकारीपिं आशा सफू कुथिइ नं दु । निगुलिं संस्थाया संस्थापक छम्ह हे खः । थथे जूगुलिं छगूलिसे मेगु नां स्वाःवइ । तर निगुलिं संस्थाया प्रकृति पाः । आशा सफू कुथियात विशुद्ध आर्काइभ कथं व च्वसापासायात वयागु हे मौलिक पहिचानकथं न्ह्याका यनेगु खँय् फुक्क पदाधिकारीपिं सहमत दु । थुकिया लागि च्वसापासायात नं थःगु हे छगू भवन आवश्यक जुइगु स्वाभाविक खँ खः । आशा सफू कुथि आर्काइभ खःसां थ्वं मुद्रित सामग्री (सफू व पत्रपत्रिका) मुंकाः पुस्तकालयतया भूमिका नं निर्वाह यानाच्वंगु दु । थ्व पुस्तकालययात च्वसापासां हे संचालन यायेगु व जाति, भाषा, साहित्य संस्कृतिलगायत ख्यलय् हाकनं सकृय जुइत च्वसापासायात भौतिक साधन व श्रोतया आवश्यक जुइगु नं स्वाभाविक जुल । उकिं उकुन्ह तिनि थुंगु पुलांगु छेँय् हे आः मेगु छेँ दने त्यंगु खः । । थ्व छेँ दने धुंकाः आशासफूकु्थि हाकनं दुने लाइ, न्हापा थें तु । थौंकन्हे थें चकनी मखु ।

थन अज्याःगु आपालं संघसंस्थात दु, गुपिसं थःगु भवन निर्माणया लागि धकाः मन्त्रिपरिषदय् निर्णय याकाः सार्वजनिक जग्गा प्राप्त याइ । मन्त्रिपरिषदं निर्णय याकाः च्वसापासां जक थुकथं जग्गा छाय् मकायेगु ? थुकथं जग्गा प्राप्त यायेगु असम्भव नं मखु । छगू अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया आर्काइभया शोभा व महत्वयात निरन्तरता बिइत अथे हे महत्वपूर्णगु मेगु संस्थां जग्गा त्वःताः मेथाय् जग्गाया माग यायेगु उचित जक मखु उपलब्ध याना बिइगु स्थानिय सरकार व केन्द्रिय सरकाया दायित्व नं खः ।

राज्यपाखें जग्गा प्राप्त याना उकिइ भवन निर्माण यायेगु ख्याः खँ मखु । थुकिया निम्ति सम्वन्धित पक्षयात ‘कन्भिन्स’ यायेमाः । थुकिया निम्ति ख्वाः दुपिं व्यक्तित्वत हे न्ह्यचिलेमाः । गन तक च्वसापासा व आशा सफू कुथिया पदाधिकारीपिं दु, समाजय् ख्वाः दुपिं हे खः । उकिसनं पद्मरत्न तुलाधरयात पत्याः मयाइपिं सु ? वय्कः थः हे अध्यक्ष जुयाच्वंगु संस्थाया निम्ति धाये मात्रं हे नं उपलब्ध जुइफु । उकिसनं निगुलिं संस्थाया महत्वय् न्ह्यसः तइपिं सु माइकालाल थन दु ? नेवाःतय्गु गतिविधि स्वये मयःपिं व स्वयं पद्मरत्नयात क्वथुंकाः स्वये यःपिसं धायेफु - न्हापान्हापा चुनावय् भारी मात्रां त्याःम्ह खःसां लिपा ला बांमलाक्क बुत नि । थुगु सन्दर्भय् वय्कःया हे सम्बन्धय् पतिहाकलं चर्चा यायेगु असान्दर्भिक जुइ मखु । वय्कः नेवाः खः, नेवाः कार्यकर्ताकथं ब्वलंम्ह खः । तर नेवाःधैपिं थःगु हे जक खँय् सीमित जुइपिं मखु धैगु खँया छगू उदाहरण वय्कः नं खः । राष्ट्रिय पंचायतय् झायाः वयकलं जिपिं नेवाःतयत व माल थ्व माल धया मदी बरुकंछि समस्त नेपाःमिया दयनीय अवस्था न्ह्यब्वयाः नुगःथुंदिक्क ख्वयादिल । अले क्रान्तिया मि च्याना वयेक च्याक्क तत्कालिन शासकतय्त चुनौती नं बियादिल । वयां लिपा नं थज्याःगु खँय् महत्वपूर्ण भूमिका म्हितादिल । राष्ट्रिय व स्थानिय धैगु निगू अलग अगल समस्या मखु । तर राष्ट्रिय समस्या धाधां पद्मरत्नं स्थानिय समस्यापाखे ध्यान हे तये मफया वन धायेबले वय्कःया नुगः स्याये फु तर वास्तविकता व हे खः । अले चुनावया इलय् मनूतसें थथे धकाः नं टिप्पणी यानाहल - कालापानी व महाकालीया खँय् हे आपाः ई फुकीम्ह पद्मरत्नं भोट नं अन हे वना फ्वं वंसा ज्यूगु खःनि । चुनावय् वय्कःया पराजय काठमाडौं उपत्यकाय् विकराल रुपं अप्वयावःगु आप्रवासीतय्गु ल्याः नं खः अले मेगु थन हे च्वंपिनि हिमिहीया अभिव्यक्ति नं खः ।

काचाक्क स्वयेबले च्वसापासा व आशासफू कुथि नेवाःतय्गु जक सम्पदा थें च्वनेफु । तर थ्व राष्ट्रिय चिन्तनया विषयवस्तु खः । जापानया टोयोटा फाउण्डेशनया ग्वाहालिं आशा सफू कुथि थुगु अवस्थाय् धस्वात सा थुकिया महत्वयात वाःचायेकाः गुगुं नं इलय् युनेस्कोलगायत अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थातसें पुरस्कृत याइतिनि । नेपाः व नेवाःतय्गु अध्ययन यायेत महत्वपूर्णगु अन्तर्राष्ट्रिय केन्द्र थ्व ख हे खत । च्वसापासा ऐतिहासिक संस्था जक मखसे थौंतक न्ह्यानाच्वंगु महत्वपूर्ण संस्था नं खः अले थ्वयात थौं आवश्यक जुयाच्वंगु जग्गा धैगु आशा सफू कुथिया गरीमालिसे सम्वन्धित खः । निगू महत्वपूर्ण संस्थाया लागि छकूचा जग्गाया माग यायेगु साम्प्रदायिक वा संकुचित गतिविधि नं मखु । उकिं थौंया आवश्यकता धैगु आशा सफू कुथि किक च्वसापासाया भवन निर्माण मखु, बरु निर्माण ज्या दिकाः मेगु जग्गा प्राप्तीया निंति मिखा ब्वयेगु खः ।

(पत्रपत्रिका गनं नं प्रकाशित मजूनिगु)

News Location:

Related Stories

च्वसापासाया थःगु हे छेँ दयेकीगु

More Stories Like this

छगू भाषं जक जुयाच्वंगु प्रचारं लिच्वः पिदनी मखु
स्याङ्जाया ७० दँया मेघनारायण मानन्धरया नुगः खँ
नेपालभाषायात नेवारभाषा गुबले निसें धाल ?
ख्वपया नमूना चण्डेश्वरी पर्वतय्
नेवाः भाय् सम्वन्धी पर्वतया ९२ दँया सरस्वती श्रेष्ठया नुगः खँ