३० गतेया बन्द व नेवाः सरोकार

श्रीकृष्ण महर्जन

संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालय् नेवाः नापनापं आदिवासी जनजातितय्सं जातीय पहिचान सहितया अग्राधिकार, स्वायत्तता व स्वशासनया माग तयाः आन्दोलन यानाः वयाच्वंगु दु। वइगु जेष्ठ १४ गतेया दुने न्हूगु संविधान जारी मजुइगु प्रायः निश्चित जुइधुंकूगु वर्तमान अवस्थाय् आः नेपाःया आदिवासी जनजातिय्गु भूमिका छु जुइ नापं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं छु गज्वःगु पलाः छिनाः न्ह्याः वनी धकाः मनूतय्सं चिउताः तइगु स्वाभाविक हे खः। थ्व हे दथुइ नेपाःया आदिवासी जनजातितय्गु मंकाःगु संगठन नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघया कुतलय् आदिवासी जनजातितय्गु मंकाःगु राष्ट्रिय आन्दोलन समिति दयेकाः बैशाख ३० गते नेपाल बन्द आह्वान याःगु दु। उगु बन्द ज्याझ्वःयात नेवाःतय्सं गुकथं थुइकेगु नापं नेवाःतय्गु सरोकार छु जुइ धकाः मनूतय्सं न्ह्यसः तयाच्वंगु हे इलय् नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं नेवाःतय्गु तःधंगु संस्कृति बुंगद्यःया जात्रा लाःगु नापं देपूजा जुयाः माग प्रति समर्थन दुसां वकुन्हुया बन्द धाःसा लिपा जक यायेत इनाप याःगु दु। संघर्ष समितिया उगु इनापं नेवाःत झन हे अजूचाइगु स्वाभाविक हे जुल ।

वंगु बैशाख १४ गते नेवाः व तामाङत जानाः नेवाः व ताम्सालिङ प्रदेश बन्द लगभग उज्वःगु हे माग तयाः याःगु खः। अबलय् नैतिक रुपं जनजाति महासघं नं समर्थन याःगु खः। बन्दया दथुइ हे आन्दोलनया न्ह्यलुवातय्सं आः आदिवासी जनजातित नाप जानाः अझ सशक्त संघर्ष यायेगु ख्याच्वः नं बिउगु खः। अनं लिपा नेवाः-ताम्सालिङ संयुक्त संघर्ष समितिया कुतलय् नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघंनिसें थीथी दलया जातीय मोर्चा व जातीय स्वायत्तता नापं स्वशासनया नितिं संघर्ष यानाच्वंपिनिगु भेला यानाः आः आदिवासी जनजातितय्गु मंकाः संघर्ष समिति दयेकेगु व थ्वःचाथ्वःचां यानाच्वंगु आन्दोलनयात एकीकृत यायेगु, आन्दोलन यायेत जनजाति महासंघया कुतलय् दयेकूगु मंकाः संघर्ष समितियात न्हूधाः यायेगु नीतिगत सहमति जुयाः च्याम्हेसिया छगू तदर्थ समिति तकं दयेकूगु खः। उगु तदर्थ समितिइ नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति, ताम्सालिङ संघर्ष समितिनिसें नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ अले राजनीतिक दलया जातीय मोर्चात तकं दुथ्याकेगु ज्या जूगु खँ न्यनेदुगु खः। व हे सहमतिया आधारय् आः ३० गतेया बन्द ज्याझ्वःयात कयाः नं तदर्थ समितिया मुँज्या च्वनाः ठोस निर्णय यायेगु बारे चर्चा जुयाच्वंगु खः। तर आः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं ३० गतेया बन्द लिपा यायेत इनाप याःगु दु ।

थ्व घटनाक्रमं नेवाः नापं आदिवासी जनजातितय्गु आन्दोलन छु गुज्वःगु अवस्थाय् दु व नेतृत्व गुकथं न्ह्याः वनाच्वंगु दु धकाः स्पष्ट जूगु दु। छखे अधिकारया आन्दोलन यायेगु, अले दँय्दसं हना वयाच्वंगु नखःचखः छन्हु नं त्वःते मफइगु। संस्कृतिं ला न्ह्याबलें यथास्थितिइ तया तयेगु याइ। यदि बांलाक थुइके मफुत धाःसा झन उकिं समाजयात लिउने तकं घ्वायेफु। नेवाः समाजय् नं यक्व संस्कृति दु अले उकियात बांलाक थुइके मफयाः हे जुइ नेवाः स्वायत्त राज्य नापं जातीय संघीयताया विरोध याना वयाच्वंम्ह राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवयात जनबाहाः द्यः सालेगु नेवाःतय्गु जात्राय् सःतेगु ज्या जूगु। उलि जक मखु येँय् धर्म निरपेक्षता विरोधी ब्रम्हूबादीत सतकय् कुहां वःगु इलय् नं नेवाः ज्यापुतय्गु बाजं धयातःगु धिमे थानाः सतकय् कुहां वल, नेपाःयात हिन्दू राज्य घोषणा यायेमाः धइगु माग यानाः। थुगु ल्याखं स्वल धाःसा कन्हय् संघीयताया विरोध यानाः सतकय् प्रदर्शन याःसां, नेवाः स्वायत्त राज्यया विरोध याःसां बाय् गणतन्त्रया विरोध यानाः नं सतकय् कुहां वःसां नेवाःतय् धिमे मथाइ धाये मफु ।

अथे हे लिपांगु घटनाक्रमयात ध्यानय् तल धाःसा नेपाःया आदिवासी जनजाति दुने सुनां नेतृत्व कायेगु धइगु खँय् धेंधेंबल्लाः जुयाच्वंगु दु। उकी प्रत्यक्ष रुपं अझ छुं राजनीतिक दलया पहल जुल धकाः तकं स्वयेगु यानाच्वंगु दु। अले नेतृत्व यानाच्वंपिनिगु ख्वाः स्वयाः जक समर्थन यायेगु ला कि मौन च्वनेगु धइगु खँ क्वःछीगु यानाच्वंगु दु। सुनां छुकिया निंतिं संघर्षया ज्याझ्वः यानाच्वंगु दु धइगु खँय् ध्यान बीगु यानाच्वंगु मदु। आन्दोलनय् सु न्ह्यःने वनेगु धइगु हे खँ दु। उकिया दसु ला नेवाःतय्सं संविधानसभायात घेराउ याःवंगु इलय् जनजाति महासंघ वयाः न्ह्यःने च्वनाः फुक्कं जनजाति महासंघं यानागु धकाः क्यनेत कुतः याःगुलिं स्पष्ट जू। उलि जक मखु आदिवासी जनजातितय्गु थीथी कथंया मोर्चा दयेकाः संघर्ष याइगु झ्वलय् छगुलिं यात धाःसा मेगु मोर्चा सुंक च्वनेगु, छम्ह जनजातिया नेता दुथाय् मेम्ह नेता मवनेगु नापं मसःतेगु घटना जुयाच्वंगु नं सकसिनं सिउगु हे जुल ।

छखे अधिकारया निंतिं ल्वाइपिं नेतृत्वया निंतिं धेंधेंबल्लाः यानाच्वनेगु, संस्कृति जात्राया त्वहः तयेगु अले थवंथवय् माःगु सहलह ब्याकाः न्ह्याः मवनेगु, मेखे जातीय प्रदेशया विरोध याइपिं ब्रम्हूवादी जक मखु लिपांगु इलय् वयाः क्षेत्रीतय्सं तकं थाय् थासय् बन्द यानाच्वनेगु घटना जुयाच्वंगु दु। अथे आदिवासी जनजातिया भावना विरुद्ध यानाच्वंगु आन्दोलनयात गबलें नं छुं नं पार्टीया ब्रम्हूवादी नेतातय्सं कुंखिनेगु यानाच्वंगु मदु बरु दुनें दुनें समर्थन हे यानाः फुगुचाःगु ग्वाहालि हे यानाच्वंगु दु। पिने तप्यंक पिहां मवःसां मेपिंत न्ह्यःने तयाः अथे सतकय् कुहां वयेगु यानाच्वंगु दु ।

अधिकार कायेमाःपिं आदिवासी जनजातितय् दथुइ म्वाःमदुगु त्वहः तयाः आन्दोलनयात स्वतुमतु स्वकेगु नापं मौन तकं मच्वनेगु अले ब्रम्हूवादी नेतात धाःसा दुनें दुनंे तसकं चलाखीपूर्ण भूमिका म्हितेगु यानाच्वंगु दु। थुज्वःगु चेतना स्तर ज्वनाच्वंपिं नेवाःत नापं आदिवासी जनजातितय्सं कन्हय् वनाः संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिपाखें तयार याःगु जातीय पहिचान सहितया १४ प्रदेशया प्रस्तावयात खारेज यानाः राजधानी प्रदेश नापं न्हय्गू प्रदेशया खँ संविधानसभाय् दुथ्याकल धाःसा छु यानाः संघर्ष याइगु जुइ धाये फइगु अवस्था मदु। उकिं ३० गतेया बन्द ज्याझ्वःप्रति नेवाःतय्गु चिउताः स्वयेबलय् सामान्य थें च्वंसां थुकिं ला नेवाःत नाप नापं आदिवासी जनजातिय्गु चरित्र हे क्यनाच्वंगु दु। उकिं थ्व खँ सकल नेवाःतय्गु सरोकारया विषय जुइगु स्वाभाविक हे खः। थज्वःगु अवस्थाय् सकल नेवाःत छप्पँ छधी जुयाः थःपिनिगु हक अधिकारया निंतिं न्ह्याः वनेमाःगु अवस्था दु। आन्दोलनया नेतृत्व यानाच्वंपिं नेवाःत नापं आदिवासी जनजातितय्सं नं चिउताः तयेमाःगु विषय जुयाबिउगु दु। थौं इतिहासया गुगु मोडय् थ्व आन्दोलन जुयाच्वन धइगु खँयात थुइकेमाःगु दु ।

More Stories Like this