छाय् तनेगु संविधानसभाया ई?

नरेशवीर शाक्य

संविधानसभाया चुनाव लिपा निदँया दुने नेपाःया न्हू संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रया संविधान पित हयेगु ताः तयातःसां संविधानसभाय् थ्यंपिं राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं संविधान दयेकेगु स्वयां थःपिनि पार्टीगत स्वार्थयात जक न्ह्यःने हयाः छगुलिं मेगु राजनीतिक पार्टीयात असहयोग यायेगु बाहेक मेता ज्या मयाः। राजनीतिक नेतातय्सं 'सहमति व सहकार्य'या विकल्प मदु धायेगु याःसां व्यवहारिक रुपय् थ्व सिद्धान्तयात छ्यःगु गनं हे खने मंत। लिच्वः कथं निदं यायेमाःगु ज्या पूवंके मफयेवं दच्छिया ई तनेगु ज्या जुल। आः थ्व दच्छिया ई क्वचायेत लछि हे ई मदयेधुंकल, तर आः नं संविधान च्वयेगु ज्या क्वमचाःगु, मूलरुपं जनयुद्धया लडाकुनाप जुइमाःगु शान्ति प्रकृयाया ज्या क्वचायेके मफुगु खः। आः हाकनं राजनीतिक पार्टीया प्रभावशाली नेतातय्सं संविधान पित हयेत संविधानसभाया ई तनेमाःगु माग यानाहःगु दु। तर आः तनीगु ई दुने नं संविधान च्वयेगु ज्या क्वचायेकाः संविधान पितहइ धयागु खँ पत्याः यायेबहः जुइक छुं नं ज्या जुयाच्वंगु खने मदु। आः तनीगु ई दुने जन चाहनाकथं संविधान च्वयाः पितहइ धयागु खँयात पत्याः यायेगु आधार मदुनि ।

दच्छि तंगु ई:
निदँया दुने संविधान च्वयेगु ज्या क्वमचायेवं ई धलः दयेकाः मेगु दछिया दुने संविधान पित हयेगु प्रतिबद्धता राजनीतिक पार्टीतय्सं याःगु खः। तर थ्व ई धलः कथं छुं हे ज्या न्ह्याकेत राजनीतिक पार्टीत सक्षम जूगु खने मंत। न्हय्ला तक सरकार प्रमुख सु जुइगु धइगु विवाद दुने राजनीतिक पार्टीत अलमले जुल। काम चलाउ सरकारं ताः ई तक राज्यसत्ता न्ह्याकाः छुं नं महत्वपूर्ण निर्णय याये मफुत। झिंखुक्वः तक प्रधानमन्त्रीया चुनाव जुलं नं प्रधानमन्त्री ल्यये मफुगु व न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्ययेधुंकाः स्वला दयेधुंकाः नं सरकारयात पूर्णता बीफयाच्वंगु मदुनि। थुज्वःगु सन्दर्भय् संविधान निर्माण प्रक्रियाय् छुं नं महत्वपूर्ण ज्या जुइ मफुगु अनुभव सकसिकें दु ।

संवैधानिक समिति दुनेया विवाद:
संविधान निर्माणया निंतिं गठन यानातःगु थीथी संवैधानिक समिति दुने ब्वलंगु समस्या ज्यंकेगु नामय् बहुसंख्यक सदस्य दुपिनिगु राजनीतिक पार्टीतय्सं बल छ्यलाः विवादया अन्त जूगु निर्णय यानाः संविधानिक समितिया निर्णययात प्रभावित यायेगु ज्या जूसां थ्व विवाद पूर्णरुपं क्वमचाःनिगु सकसिनं सिउ। न्हू संविधान निर्माण दुने देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्सं न्ह्यब्वयाच्वंगु छुं नं माग पूवंगु खने मदु। न्हापाया संविधान निर्माणया इलय् थें हे छगू जाति व वर्गया मनूतय्सं क्यनाच्वंगु हैकमयात आः नं त्वाःथले फयाच्वंगु मदु। आदिवासी जनजाति, मधेसी, दलित, अल्पसंख्यक जातिया मुद्दा संवोधन मजुल धयागु खँय् आः संविधानसभा व संवैधानिक समितिया बैठकत अवरुद्ध यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। यदि आःया संविधानं देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजाति, दलित, मधेसी, अल्पसंख्यक समुदायया हक अधिकार संविधानं प्रत्याभूत मयात धाःसा जनआन्दोलनया भावना अःखः वइगु संविधान ताःआयु म्वाये मफइगु नं निश्चित खः ।

जातीय स्वशासनया माग:
आःया छगू ज्यने थाकुयाच्वंगु मुद्दा राज्य पुनर्संरचनाया नामय् १४ गू प्रदेश व उकी दुनेया शासन पद्धति खः। जातीय स्वशासन बी हे मजिउ धकाः छगू वर्ग व जातिया मनूत न्ह्यचिलाच्वंगु दु। बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त अझं सत्ताया पहुँचय् मथ्यंकेगु व थुमित अनेक नामं शासन यायेगु सोच आःया सरकार व संविधानसभाय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्गु दु। थुमिगु उपस्थितिं जातीय स्वशासन मवइगु सम्भावना दयाच्वनी। छगू इलय् संविधानसभाया महत्व हे आम जनतां मथुयाच्वंगु इलय् संविधानसभाया चुनाव जूगु खः धयागु धापू जातीय स्वशासनया माग यानाच्वंपिं अधिकांश अधिकारकर्मीतय्गु दु। उकथं हे जातीय स्वशासनया निश्चितताय् पत्याः जुयाः मतदान यानाः संविधानसभाय् थ्यंपिं मनूतय्सं नं संविधान सभाय् जातीय स्वशासनया वकालत मयाःगु कारणं आपालं मतदातात सचेत जुइधुंकूगु दु। आःया सभासद्त गुम्हं भ्रष्टाचारी जूगु, थःपिंत बियातःगु विशेष पासपोर्ट मियाः नइपिं, मत खुया काइपिं, जबर्जस्ति व्यापारीतय्के चन्दा म्हइपिं धयागु खँ समाचारया विषय जुयाच्वंगु सन्दर्भय् संविधान निर्माण यायेत स्वच्छ छविया सभासद आवश्यक जूगु खँय् शंका मदु
।

राजधानी केन्द्र शासित जुइगु:
आःया संविधान निर्माणं दकलय् भेदभावया ब्यवहार नेवाःतय्त याइगु खने दयाच्वंगु दु। देय्या छगू प्रभावशाली जाति नेवाःत राष्ट्रया हैसियत दुपिं आदिवासी जनजाति खः। नेवाःतय्गु हे बलबुताय् विश्वय् नेपाःयात म्हसीका बीगु ज्या जुयाच्वंगु दु। तर नेवाःतय्गु मू वस्ति जुयाच्वंगु लागा देय्या राजधानी जूगु कारणं नेवाःतय्त अलग्ग राज्य बी मफइगु व नेवाःतय्सं वसोवास यानाच्वंगु लागायात राजधानी प्रदेशकथं न्ह्यःने हयाः थुकियात केन्द्रं शासन याइगु खँ अत्यधिक चर्चाय् वयाच्वंगु दु। धात्थें थ्व नीति सरकार व संविधानसभाया खःसा थुज्वःगु निर्णय थनया आदिवासी जनजातितय्त छुं नं कथं मान्य जुइ फइ मखु। नेवाःतय्त दमन व पृथक व्यवहार याइपिं सुं नं सभासदतय्त नेवाःतय्सं सह याये मफइगु व अज्याःपिं मनूत संविधानसभाय् थ्यनाच्वंगुया औचित्यय् नं न्ह्यसः तयाः न्हूकथंया सोच विकास यायेमालीगु आवश्यकता दु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this