बुंगद्यःया न्हूगु घःमां

शीला साय्मि

यलया दकलय् तःधंगु जात्रा बुंगद्यःया रथ जात्रा खः। लांलां द्यः रथय् बिज्याकीगु कारणं न्ह्यइपुक जक मखु ज्याउला भ्वय्बलय् राष्ट्राध्यक्ष तकं सवारी जुइमाःगु जूगुलिं थुकिया महत्व अझ बिस्कं हे दु। जात्रा सतिना वःलिसे रथ दयेकीपिं व पानेजुपिनि लिमलाइगु ला स्वाभाविक हे जुल। बछलाथ्व पारुकुन्हुनिसें बुंगद्यः रथय् बिज्याकी। द्यः रथय् बिज्याकीगु प्यन्हु लिपा रथ सालेगु नं सुरु जुइ। रथय् द्यः बिज्याकी कुन्हुतक न्ह्यागु यानाः नं रथ दयेकेगु ज्या क्वचायेके हे माः। रथ दयेकेगु झ्वलय् थुगुसी न्हूगु घःमां हिलेगु ज्या नं जूगु दु। खतुं झिंनिदँय् छक्वः जक न्हूगु घःमां हिलेगु परम्परा न्ह्याना वयाच्वंगु खः तर थुगुसी धाःसा पुलांगु घःमां वां दायाः चंगु जूगुलिं न्हूगु घःमां हिलेमाःगु अवस्था वःगु खः। घःमां त्वःधुलीगु धइगु तःधंगु अपसगुन जुइ धइगु मान्यता दु। उकिं यदि पुलांगु घःमालं ज्या मबिल धाःसा झिंनिदँ पूवने न्ह्यः दथुइ हे जूसां घःमां हिलेगु नियम नं दयेकातःगु जुयाच्वन। थुगु घःमां हिले स्वयां न्ह्यः न्हापा झिंनिदँया नियमकथं हे घःमां दयेकातःगु खः ।

घःमां सुइनिकु हाकःगु रथया न्ह्यःने-लिउने पांग्राया दथुइ च्वनीगु सिँग्वः खः। थुकिया ब्या १८ इन्च दइगु खःसा गोलाइ ७२-६५ इन्च तक दयेमाः। न्ह्यःने चाःतूगु छ्यलय् ह्यग्रीव भैरवया ख्वाः च्वनी। जवंखवं हितिमंगः च्वया तइगु खःसा लिउने धाःसा नागया म्ह च्वयातःगु दइ। हितिमंगः द्यः जात्रा स्वः वःम्ह धाइ। थ्व नं नागया हे प्रतीक खः। रथ सालीपिंत हःपाः बीत रथय् च्वनाबिज्याःगु धाइ। घःमां कर्कोटक नागया प्रतीक जूसां नं ख्वाःपाः छाय् ह्यग्रीवया छाय् तल? धइगु न्ह्यसः दु। थुकी नं छगू रहस्य सुलाच्वंगु जन विश्वास दु। बुंगद्यः कयाहःम्ह कर्कोटक नागया नापं जुजु, बज्राचार्य, आचार्य व ज्यापु फुक्कं रथय् च्वनेमाःगु परम्परा दु। नागराजां थःगु म्ह घोरी जूगु कारणं लोकय् ख्वाःपाः ब्वये मछाः धाःगुलिं ख्वाःपाः छपाः ह्यग्रीवयागु तयेगु चलन यानातःगु खः धाइ ।

न्हापा नागवसी जातिया सिँयागु घःमां वादेय् (चापागाउँ) गामं हयेमाःगु जुयाच्वन। तर थौंकन्हय् धाःसा थुगु जातिया सिँ मदयाः सौर जातिया सिँ तिनपिपलें हयेगु यानाच्वंगु दु। व नं स्थानीय जनतायाके उजं कयाः जक। सिमा स्वः वनेत न्हापां बुंगद्यःया सिन्हः व जाकि ज्वनाः वनी। थःतः पाय्छि जूगु सिमा लुल धाःसा उकी द्यःया सिन्हः तिकाः चिं तया थकी। प्यन्हु खुन्हु लिपा सिमा चाकःलिं गाः म्हुयाः सिमा मपासे छमां ल्यहें थनेगु ज्या जुइ। थःत माःगु सुइनिकु हाकः स्वयां च्वय्या भाग त्वा ल्हायेगु याइ। सिमाया हायात घःमांया छ्यंया रुपय् तासे यायेगु ज्या जुइ। सिमा तासे यायेत झिंनिम्ह बोसीतय्सं ज्या याइ। तासे याये न्ह्यः छक्वः व चिं तइबलय् छक्वः सुरुपुजा नं याइ। ख्वपा तासे यायेधुंकाः हानं छक्वः पूजा जुइ। पूजा यायेबलय् निक्वलं म्येय्चा स्यानाः पूजा यायेमाःगु नियम दु। थुगुसी नं वंगु माघ १२ गते सिमा पालेगु ज्या न्ह्याःगु खः। सिमा पालेत बाराहि निम्ह, बोसीत झिंनिम्ह व गुठी संस्थानया हाकिम वनेगु चलन दु ।

वंगु फागुन १५ गते घःमां यलय् थ्यंके हःगु खःसां २१ गते हानं पूजा जूगु खः। वयां लिपा हानं न्ह्यन्हुनिसें झिन्हुतक सिँ बांलाक तासे यानाः छाँट वयेकेगु ज्या जुल।
अले पुंपाखें थःगु ज्या क्वचायेकेवं सिद्धपूजा धकाः क्वचाःगु कथं सुथय् बाराहीतय्सं पूजा यानाः उकुन्हु हे पानेजुपिंसं दशकर्म पूजा याःगु खः ।

किपा च्वइपिं पुंत हौगःयापिं खः। अन झिंनिम्ह पुंतय्गु गुथि दःसां आःतक ज्या याना वयाच्वंम्ह वा सःम्ह धाःसा सुमान चित्रकार छम्ह हे जक खः। घःमालय् च्वयेगु ज्या खास यानाः द्यः रथय् बिज्याकीकुन्हु हे जक यायेमाःगु खःसां थुगुसी धाःसा न्हूगु घःमां हिलेगु ज्या जूगुलिं न्हापां हे च्वयेगु ज्या क्वचायेका तःगु जुयाच्वन। मचाःमगाःगु जक विधि पूवंकेगु कथं रथय् तःकुन्हु च्वयेगु ज्या जूगु खः ।

न्हापा-न्हापा घःमांनापं रथया घःचालय् मिखा च्वयेगु फुक्कं हे ज्याय् भेलारंग छ्यलीगु जुयाच्वन। ईया हिउपाःलिसें रंग नं हिलावंगु खनेदु। लिपा स्टोन कलर छ्यलेगु जूसां थौंकन्हय् धाःसा पाउडर व सरेस हे छ्यला च्वनागु खँ भाजु चित्रकारं कनादी। न्हापा-न्हापा बाज्यापिनि पालय् छक्वः रंग पाः वइबलय् दछितक नयेत गाः। भ्वय् जुइबलय् म्येय् हे स्याइगु चलन दुगु खःसा चाकु, क्वाति तकं छेँय् थ्यंक तये हइ धकाः बाज्यां थःपिंत कनातःगु जानकारी वय्कलं बियादिल। थौंकन्हय् जाकि स्वफा, बाजि स्वफा, ला छपला (२०० ग्राम), चिकं न्यागू लिटर बीगु जुयाः ज्याला हे मकयागु खँ नं वय्कलं कनादी। उकिसनं रंग तकं थम्हं न्यानाः तयेमाःगु अवस्था दु, वय्कलं स्वानादिल। थ्व हे नापं द्यःया न्हवंबलय् गुंगद्यः वहःया नापं न्हय्निगु गः सिजःया घलय् च्वने माःगु नं सितिकं हे यानाच्वना। धर्मया ज्या खः, श्रद्धां हे जक यानाच्वनागु दु वय्कलं धयादिल। लिपा कायेपिंसं याइ-मयाइ व जिं धायेमफु, झसुकाः तयाः वय्कलं धयादिल।
चाकुबाःद्यः व बुंगद्यःया घःमां दयेकेत ३ लाख ६१ द्वः दां तूगु खँ गुठी संस्थानया हाकिम हरिप्रसाद जोशीं कनादी। पानेजुपिनि पूजा जक यायेत न्यय्न्याद्वः तका खर्च जूगु खःसा ज्याला जक हे सुइनिद्वः तूगु खँ वय्कलं कनादी। गन कि बाराहीयाकथं न्हिछिया ज्याला सछि व झिंस्वतका व च्या खर्च न्यय्तका बियातःगु दु। अथे हे बोसीतय्त स्वसः ज्याला बियाच्वंगु दु ।

श्रद्धा व परम्परां धाने यानाच्वंपिनिगु निंतिं अन्याय हे जूगु खने दुसां द्यःया सम्पत्तिया संरक्षण यायेगु नं सकसिगुं दायित्व हे जुइ। थुज्वःगु खँय् सम्बन्धित निकायं विशेष ध्यान बीमाःगु खनेदु ।

More Stories Like this