मां-बौया ख्वाः स्वयेगु व बुद्ध शिक्षा

सुमित्रा तुलाधर

झीसं हनावयाच्वनागु थीथी नखःचखः मध्ये तसकं बांलाःगु नखः धइगु मा-बौया ख्वाः स्वयेगु खः। वैशाख माताति चःह्रे कुन्हु मांया ख्वाः स्वयेगु न्हि खः। मांया गुण लुमंकेत मांया ख्वाः स्वयेगु धकाः नखःया रुपय् माने याना वयाच्वंगु खः। अथे हे बौया ख्वाः स्वयेगु नं अलग्ग हे गोकर्ण आमाइबलय् माने याना वयाच्वंगु दु। प्यपाः ख्वाः दुम्ह ब्रम्हा धायेगु खःसा भगवान बुद्धं मैत्री, करुणा, मुदिता व उपेक्षा प्यंगू गुणं सम्पन्नपिं मां-बौ हे खः। उकिं मां-बौ हे ब्रम्हा धयाबिज्याःगु दु। छाय्धाःसा गुला तक थःगु प्वाथय् तयाः अनेक दुःख सह यानाः मैत्री भावं जन्म बिउम्ह मां हे खः। भगवान बुद्धं धयाबिज्याःगु दु: मातापितृ उपट्डानं, सजुरिस पञ्ञत्तं, पण्डित पञ्ञतं। अर्थात मां-बौया सेवा यायेगु सत्पुरुष व पण्डिततय्सं दयेकूगु नियम खः ।

मचा बुसांनिसें मुलय् तयाः नवः, घच्चाः सह यानाः खि-च्व मुलय् फाकाः ख्वयेवं हे करुणां मुलय् तयाः दुरु त्वंकी। तःधिकः याइ। ताय्तिति यायेगुनिसें कयाः खँ स्यनेगु, नयेत्वने, वसः पुनेगुनिसें माःमाःगु फुक्कं स्यनेकने याना बीपिं न्हापांपिं गुरु हे मां-बौपिं खः। थुलि जक मखु, थःपिंसं दुःख सियाः नसें-मनसें बांलाःगु स्कूलय् तइ, छम्ह डाक्टर, इन्जिनियर, पाइलट आदि यानाः देशया सक्षम नागरिक जुइत लायकम्ह यानाः बांलाःगु लजगाः तकं चूलाका बी। इमित माःबलय् माःकथं ग्वाहालि यानाः खर्च याना बी। आः छुं धन्दा कायेम्वाःल धकाः मां-बौया उपेक्षा भाव दयाच्वनी। थौंकन्हय् मां-बौपिं नं ईनापं न्ह्याः वने सयेकेधुंकूगु दु। काय-म्ह्याय्पिंसं ल्यःम्हनाप जात-भात ल्याः मतसे इहिपा तकं याना बी। थ्व जुल मां-बौपिंसं याये माःगु कर्तव्य। थ्व हे मां-बौया गुण लुमंकेया निंतिं दछिया छक्वः मां-बौया ख्वाः स्वयेगु बांलाःगु संस्कृति, नखः खः। काय-म्ह्याय्पिंसं मां-बौया ख्वाः स्वयेगु धकाः साःसाःगु अनेतनेगु सामान, परिकार जक न्ह्यःने तयां मजिउ। दछियंकं याना तःगु गुणयात लुमंकाः उकुन्हुया दिनय् मां-बौनाप च्वनाः मैत्री भावं नके-त्वंके यानाः माया यायेगुलिसें बिया छ्वये धुंकूपिं म्ह्याय् मस्तय्सं जूसा छेँय् सुचुपिचु याना बीगु, थलबल यचुक सिलाः गन तयेगु खः, थाय्थासय् तया बीगु, मां-बौया वसः हिया बीगु, मां-बौयात माःमाःगु ज्या याना बीमाः। मभिंगु बचं मल्हासे भिंगु बचं ल्हायेगु यायेमाः। मां-बौया गुण लुमंकाः न्यायेकेगु थुज्वःगु संस्कृति हनेगु धइगु सत्पुरुष धर्म खः ।

थौंकन्हय् मनूतय्सं थःगु जक फाइदा जुइगु जूसा न्ह्याथेंजाःगु ज्या यायेत नं लिफः स्वइ मखु। थः सन्तान कुलतय् (मभिंगु लँय्) लानाच्वंगु नं होस दइ मखु। मां-बौया साप लिमलाःगुलिं मस्तय्सं छु यानाच्वन धइगु नं चिउताः तये मलाः। थ्व मौकाया फाइदा मस्तय्सं कयाच्वंगु दइ। थः सन्तान कुलतय् (मभिंगु लँय्) लानाच्वंगु नं होस हे दइ मखु। न्हापाया जमानाय् थें ग्वाःग्वाः मस्त दयेकेगु जमाना नं थौं मखु। दयेकेत नं ध्यबां भाय् मल्हायेधुंकल। छम्ह मचा हुर्के यायेत हे भतिचा ध्यबां गाःगु मखु। थौंकन्हय् बजाः भाःनिसें कयाः शैक्षिक ख्यलय् यायेमाःगु खर्च ला झन हे उच्च जुइधुंकल। मस्त नं छम्ह वा निम्ह जक दयेकी, दुपिं मस्त नं विदेशय् आखः ब्वंवनी। अन छु नयाच्वन, गुगु थासय् च्वनाच्वन, गज्याःगु थासय् च्वनाच्वन धइगु खँ संचार माध्यमं सीकाः मां-बौपिं मन लय्तायेकाच्वनी। थन दुपिं मस्त नं गुम्हं स्कूल, कलेज वने धकाः त्वह चिनाः पासापिं नाप होटल, रिसोर्ट वनाः मोज मस्ति यानाच्वनीपिं नं मदुगु मखु। गुम्हं अय्लाः, थ्वँ, चुरोट, नसालु पदार्थ त्वनाः होटलय् च्वनाच्वनीगु दृश्य खनीबलय् मां-बौया नुगः गथे जुइगु जुइ। न्हापा जूसा द्यःयाथाय् भक्तजनपिं जक वनी तर थौंकन्हय् ला मिसा-मिजंनाप लायेगु थाय् थें जुइधुंकल। स्वइपिनि हे मछलापुसे च्वंक घय्घय् पुना जुइगु। झीसं न्यनाच्वना, स्वयाच्वना संचार माध्यम टि.भीं. बरोबर कलेज वनीपिं मस्त डान्स रेष्टुरेन्टय् वनाच्वंगु दृश्य। उकिं इलय्-ब्यलय् मां-बौपिंसं मस्त खःथाय् वन ला, मखुथाय् वन ला धकाः चिउताः कयाच्वनेमाः। इलं मलाकाः हालाः, दुःख तायेकाच्वनेगु पलेसा न्हापा हे मखुगु लँय् मलाकेगु स्वयेमाः ।

मभिंपिं मनूत आः जक दुगु मखु। भगवान बुद्धया पालय् नं दु धइगु छगू घटना न्ह्यथने:-
राज्य, धन, सम्पत्तिया लोभं अजातशत्रुं थः बौ बिम्बिसार जुजुयात हे स्याना बिल। लिपा थः नं काय् छम्ह बूबलय् तिनि होस वल। बौया गुण लुमना वल। जि बूबलय् जिमि बौ नं गुलि जक लय्ताः जुइ। जिं मखु थे याये लात धकाः मती तल ।

मेगु छगू घटना:-
शारिपुत्र महास्थवीरं अरहत जुइधुंकाः प्राण त्वःताः वने न्ह्यः मांयागु गुण लुमंकाः मांयागु मिथ्यादृष्टि तमप्यंतले जिगु कर्तव्य पूवनी मखु धकाः मतिइ तयाः परिनिर्वाण (सी न्ह्यः) थःगु छेँय् निं बिज्यात। थन तःधंपिं जुजुपिं, मन्त्रीत वयाः सारिपुत्रयात बन्दना, मान, सम्मान याः वःगु खनाः मांम्हेसिया नं मन हिल। न्हापा जूसा थः काय सारिपुत्रयात कुल नाश याः वःम्ह अलछिनाम्ह धकाः ब्वः बियाच्वनीम्ह मां फुकसिनं मान सम्मान याःगु खनाः जिमि काय सारिपुत्र धात्थें हनेबहःम्ह खः का धकाः सीकाः बुद्धया शरणय् वन। मांया मिथ्यादृष्टि तप्यने धुंकाः तिनि सारिपुत्र महास्थवीर परिनिर्वाण जुयाबिज्यात ।

सकसितं ल्वःगु शिक्षा धइगु हे बुद्ध शिक्षा खः। मां-बौपिंसं मस्तय्त नं मचाबलय् हे बुद्ध शिक्षाया लकस ब्वलंका बीमाः। भिंगु, बांलाःगु शिक्षा कायेगु धइगु मत्यःनि लाःनि धाये मजिउ। इलं झीत पियाच्वनी मखु। मखुगु, मभिंगु, बांमलाःगु लँय् वने अःपु, भिंगु लँय् वने थाकु। बुद्धं धयाबिज्याःगु नं दु: मां-बौया सेवा यायेगु मंगल खः धइगु न्ह्याबलें लुमंकेमाः। सुनां ल्वगिया सेवा याइ वं जिगु सेवा याःगु जुइ। अथे हे थःगु मुर्खता म्हसीके फुम्ह व्यक्ति हे पण्डित कहले जुइ। जि विद्वान व्यक्ति धकाः त्वह चिनेगु नं मूर्खता खः ।

More Stories Like this