थौं अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक मजदुर दिवस व हकहित

उपेश महर्जन

मजदुरतय्गु महत्वपूर्ण नखः अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक मजदुर दिवस अर्थात् मे १ तारिख मजदुर हकहित व अधिकारया नितिं विश्वय् थीथी ज्याझ्वःत यानाः हनेगु तयारी यानाच्वंगु दु । मजदुरतय्सं मात्र च्याघौ मजदुरी, च्याघौ आराम व च्याघौ मनोरञ्जन यायेदयेमाःगु नियमया पक्षय् याःगु आन्दोलन ताःलाःगु छगू शताब्दी व झिंनीदँ थ्यनेत्यंगु दु । थ्व ऐतिहासिक नखःयात हनेगु सन्दर्भय् थीथी मजदुर संघसंस्थातय्गु थःथःगु बिचाःत दइ, उकिइ नेपाः नं अछुत जुयाः च्वनेफइमखु । नेपाःया राजनीतिक पार्टीतय्सं नं ई अनुकूल थःथःगु मजुदुरसम्बन्धि मागयात परिवर्तन यानाः मजदुरतय्त थःथःगु पक्षय् लाकाः राजनीतिक दाउपेचय् न्ह्यःज्यानाच्वंगु दु ।

वामपन्थी व गैरवामपन्थी पार्टीया मजदुर संघसंस्थात अन्तर्राष्ट्रिय रुपं हे थ्व दिवसयात हनेगु तयारी यानाच्वंगु दु । सन् १८८० या दशकय् मजदुर आन्दोलन ताःलाःगु लसताय् अमेरिकापाखें न्ह्याःगु राष्ट्रिय बिदा थौंकन्हय् अमेरिका, क्यानाडा व दक्षिण अपि|mका बाहेक फुक्क देय्तय्सं राष्ट्रिय पर्वया रुपं थ्व दिवस हनाच्वंगु दु । सन् १९८९ मे १ निसें रुसय् समाजवादी राज्यसत्ता पलिस्था यायेत महत्वपूर्ण योगदान ब्यूम्ह मजदुर नेता जोसेफ स्टालिनया नेतृत्वय् न्हापांगु खुसिइ थ्व दिवस हनाः वयाच्वंगु दु । द्रुतगतिइ औद्योगिकीकरण जुयाच्वंगु साम्राज्यवादी देय् अमेरिकाय् उद्योगपति वा पूँजीपतितय्सं मजदुरतय्त उत्पादनया साधनया रुपय् यान्त्रिकीकरण यासें छन्हुं हे झिंखुघौतक्क मजदुरी यायेत दबाब बिइगु खः । आर्थिक रुपय् जीवन यापन यायेत असक्षम व अतिरिक्त श्रमशोषणया कारण मारय् लाःपिं मजदुरतय्सं पूँजीपतितय्गु थज्याःगु दबावयात स्वीकार यायेगु बाहेक मेगु छु नं विकल्प मदु । तर सन् १८४८ य् कम्युनिष्ट घोषणा-पत्रया आधारय् प|mान्सया पेरिस कम्युन, जर्मनीया राजनीतिक उथल पुथल लगायत थीथी थासय् जूगु राजनीतिक हिउपाःपाखें प्रभावित मजदुरतय्गु अमेरिकी संस्थां अतिरिक्त श्रमशोषण व अतिरिक्त मूल्यया सिद्धान्तयात विश्लेषण यासें झिंखुघौया थासय् च्याघौ मजदुरी यायेगु निर्णय सन् १८८४ इ यात । सन् १८८४ सालय् टे्रड युनियन व संघसंस्थातय्सं जक च्याघौ ज्या यायेत मागया सम्बन्धय् कानूनी रुपय् व्यवस्थापिका संसदपाखें पारित यायेमफुत । अपि्रल १८८६ सालय् निगू लख न्यय्द्वः मजदुरतय्सं अमेरिकाया सिकागो शहरयात केन्द्रविन्दु दयेकाः हड्ताल यात ।

अनं छुं अराजकतावादी अन्तर्राष्ट्रियवादी मजदुर संघसंस्थातय्सं नं ब्वति दुसा क्रान्तिकारी वामपन्थी मजदुरतय्सं आन्दोलनयात नेतृत्व याःगु कारण पूँजीपतित थःगु लुटया स्वर्ग तनीगु ग्याःचिकुं थुकियात दमन यायेत प्रहरी व अर्धप्रहरीतय्गु ल्याः अप्वयेकाः उमित अत्याधुनिक ल्वाभः बिल । पूँजीपतितय्गु सिकागो कमर्सियल क्लबं मजदुरविरुद्ध ल्वायेगु नितिं छगू ल्वाभः बराबर निद्वः अमेरिकी डलरतक्क नं थिकय्क न्यायेगु नितिं सरकारयात आर्थिक ग्वाहालि ब्यूगु खः फलस्वरुप मे ३ य् प्रहरीं म्याकार्मिक रिपियर कारखानाय् याःगु आन्दोलनया झ्वलय् प्यम्ह मजदुरयात स्यात व आपालं ल्याखय् मजदुरतय्त घाःपाः यात । थ्व घटनायात कयाः मे ४ य् हयेमार्केट स्क्वायरय् अराजकतावादी मजदुरतय्सं विरोध सभा यात । थ्व तःधंगु सभाय् विना रोकावट ज्याझ्वः यायेफुसां नं आपालं ल्याखय् मजदुरत म्हो जुइवं लिपांम्ह मजदुर नेतां न्वंवायेगु झ्वलय् प्रहरीं सभायात निषेध यात । जब मजदुर नेतां मञ्च त्वःताः क्वय् कुहाँवयाच्वंगु अवस्थाय् छम्ह अपरिचित कुनापाखें कयेकूगु बमं छम्ह प्रहरी स्यात व न्ह्यम्ह प्रहरीत घाःपाः जुल । थुकिया लिसलय् कार्बाहीइ प्रहरीं याःगु आक्रमणय् छम्ह मजदुर सीगु खःसा आपालं घाःपाः जुल ।

थ्व बम सुनां कयेकूगु धइगु अनुसन्धान यायेगु पलेसा अःखतं घटनायात कयाः वामपन्थी व मजदुर आन्दोलनयात दमन यायेगु नितिं अमेरिकी सरकारं त्वहः दयेकल । प्रमाण विना हे सिभिल बर्दीइ प्रहरीं थीथी छेँय् व ज्याकूपाखें आन्दोलनकारीतय्त धरपकड यात । हयेमार्केट घटनाकाण्डया विषयलय् च्याम्ह अराजकतावादीतय्त सरकारं द्वपं बिल । आरोपी मध्ये छम्ह जक विरोध सभाय् भाग काःम्ह मजदुर खः व नं बम हमलाया इलय् मञ्चय् हे च्वनाच्वंगु खः । तर नं कङ्गारो अदालतं प्रमाण विना हे थुमित मृत्युदण्डया घोषणा न्यंकल । नोभेम्बर ११, सन् १८८७ सालय् अर्बट पार्हान, अगष्ट स्याइस, एडोल्फ फिशर व जर्ज एञ्जेलयात फाँसी बिलसा लोयुस लिङ्गं जेलय् आत्महत्या यात । तर सन् १८९३ सालय् आममाफी बियाः ओस्कार नीम, माइकल स्वेवाब व स्यामुयल फिल्डेनयात त्वःतल । तर थज्याःगु घटनायात अमेरिकां मजदुर दिवस रशियाया राजधानी मस्कोय् जक हनेगु याःगु धासें अमेरिकी मजदुरतय्त ढाँटी जुयाः मे १ या इतिहास व महत्वयात अमेरिकां हुइत कुतः यानाच्वंगु दु । उमिसं मे १ अन्तर्राष्ट्रिय मजदुर दिवसया थासय् कानून दिवसया रुपं हनाः जनतायात गुमराहलय् लाकेत स्वयाच्वंगु दु ।

अमेरिकी सरकारं मजदुर दिवस मे १ यात मजदुर वर्ग, राष्ट्रियता मुक्ति आन्दोलन सञ्चालन यानाच्वंगु पार्टीयात आःतक्क नं आतंककारीया सूचीपाखें चीकूगु मदुनि । माक्र्सवादया पराजय जूगुलिं इतिहासया अन्त्य जूगु प्रचार याःगु इलंनिसें सगरमाथाया देय् नेपालय् मजदुरतय्गु पार्टीयात थज्याःगु द्वपनं सम्मान याःगु खः ।
अमेरिकी साम्राज्यवादया आर्थिक मन्दीया इलय् अमेरिकी जनतां पूँजीवादया विकल्प समाजवाद दाबी याःगु खः । व, कम्युनिष्ट घोषणापत्र व माक्र्सया पूँजी किताबया माग अप्वःगु दु । मे १ मजदुर आन्दोलनया मर्म व भावना च्याघौ - च्याघौ मजदुरी, आराम व मनोरञ्जन जक मखु, श्रमशोषण व आर्थिक शोषणलिसे नं सम्बन्धित दु । वर्गतय्गु कारणं यानाः थज्याःगु स्थिति ब्वलंगुलिं वर्गतय्गु अन्त्ययात नं थुकिं जोडदार रुपय् सम्बोधन याइ । मजदुर दिवस दक्षिणपन्थीतय्सं नं थःगु हे किसिमं हनेगु याइ । उमिगु उद्देश्य सामाजिक सुरक्षाया माग वर्गसमन्वयवाद, टे्रड युनियनवाद व अर्थवादलिसे सम्बन्धित जुइ । तर वास्तविक रुपय् मजदुर हक अधिकारयात वर्गसमन्वयवाद, टे्रड-युनियनवाद व अर्थवादया विरोध यानाः मजदुर पक्षीय राज्यसत्ता पलिस्था यायेगु हे मजदुरतय्गु अभिभारा जुइमाः ।

थ्वहे परिप्रेक्ष्यय् नेपालय् मजदुर दिवस मे १ गते अर्थात् थौं वैशाख १८ गते आइतबाः थीथी पार्टीलिसे सम्बद्ध मजदुर संगठनतय्सं थःथःगु पार्टीयात ल्वःगु नारा बियाः हनेत्यंगु दु । मजदुरया श्रम शोषण यानाः थःगु स्वर्ग दयेकीगु छु नं राजनीतिक ब्यवस्थां थ्व विषयलय् मजदुरतय्त आकषिर्त यायेगु नितिं बांलाःगु नारात बिइगु यानाच्वंगु दु । वामपन्थी पार्टीतय्सं नं थःगु पार्टीया राजनीतिक कार्यदिशा कथं हे नारात बिइगु यानाच्वंगु दु । वर्गसमन्वयवाद, टे्रड-युनियनवाद व अर्थवादया विरोध यानाः मजदुर पक्षीय राज्यसत्ता पलिस्था यायेगु हे मजदुरतय्गु अभिभारा खः धकाः नारा बिइगु क्रान्तिकारी पार्टी एकीकृत नेकपा माओवादी पार्टीं थःगु नारायात हिलाबुला याःगु दु ।
वर्गसङ्घर्ष विना मजदुरतय्गु पूर्ण मुक्ति जुइफइमखु व वर्गतय्गु समन्वय गबले नं जुइफइमखु व जुइ नं मज्यू धइगु पार्टीं आः वर्गसमन्वयवादया विरोध धइगु नारा बिइत कन्जुस्याईं याःगु दु । शान्ति व संविधानयात प्राथमिकता ब्यूगुलिं खः वा वर्गसङ्घर्षपाखें क्रान्तियात पूर्णता बिइमफइगु मनसायं मजदुर आन्दोलनदुनेया सारतत्व जूगु वर्गसमन्वयवादया विरोधयात उचित थाय् मब्यूगु खः ? शान्ति व संविधानलिसे वर्गसमन्वयवादयात थाय् ब्यूगुलिं हे अमेरिकां आतंककारी सूचीपाखें नेपाःया माओवादीया नां चीकेगु तयारी यायेगु संकेत जकं खः् कि ? वर्गसमन्वयवादयात सैद्धान्तिक रुपय् विरोध यानाच्वनीपिं मजदुरतय्गु आमसागर ल्ह्वने फइगु पार्टीं छाय् 'यू टर्न' काल, थ्व बिचाः यायेमाःगु विषय जूगु दु ।

छु नं राजनीतिक पार्टीं बिइगु नारा स्वयाः नं मजदुरं म्यूगु वयागु श्रमय् शोषण जूगु दु कि मदु व वयात दुगु ज्यालापाखें उचित रुपय् गाँस बाँस, कपास व स्वास्थ्यया ग्यारेन्टी जूगु दु कि मदु धइगु विषयवस्तु हे मू खः । व, मजदुरलिसे सम्बन्धित दुगु व राज्यव्यवस्थालिसे अन्तर्निहित हक हितयात निकट भविष्यय् पिहाँवइगु न्हूगु संविधानं न्वंवाये फइ वा फइमखु धइगु विषय नं प्रधान जुयाः वःगु दु । यदि सम्बोधन यायेमफुत धाःसा मजदुरतय्सं मेगु बिकल्प नं मालाः च्वनेबलय् बां हे लाइ ।

More Stories Like this