मई दिवसया सार्थकता

कृष्ण प्रजापति

१२२ क्वःगु अन्तर्राष्ट्रिय मई दिवस झीगु न्ह्यःने थ्यंकः वयाच्वंगु दु। थ्व इलय् थीथी देशय् मजदुरतय् अवस्था व उमिगु अधिकार बारे चर्चा शुरु जूगु दु। झीसं नं झीथाय् मजदुरतय् अवस्था गन गथे दु धइगु चर्चा यायेमाःगु ई वयाच्वंगु दु। थौं नेपाली मजदुरतय् अवस्थायात ध्यानय् तयाः स्वयेगु इलय् झिंखुगूगु सदीया अवस्था स्वयां पाःगु खने मदु। ज्या याकेधुंकाः नं ज्याला तकं मबीगु वा दास प्रथाय् थें थः यत्थें ज्याला बीगु अवस्था तकं झीगु देशय् कायम जुयाच्वंगु दनि। श्रम ऐनय् नेपाली मजदुरतय् ज्याया म्होति नं थुलि हे बीमाः धकाः उल्लेख जुइ धुंकाः नं आः तकं न उगु ऐन बारे मजदुरतय्त ज्ञान दु, न त कारखानाया मालिकतय्सं हे उकियात पालना यानाच्वंगु अवस्था दु। सच्छि व नीदँ न्ह्यः हे अमेरिकाया शिकागो शहरया कारखाना मालिकतय्सं मजदुरतय्त बीगु जुल धकाः क्वःछिना तयेधुंकूगु सुविधा व ज्याला आः तकं नेपालय् लागू मजूनिगु अवस्था दु। अन अबलय् हे च्याघौ जक ज्या यानाः नं उचित ज्याला बीगु धकाः घोषणा याना तयेधुंकूगु खः। तर वर्तमान नेपालय् सछिदँ लिपा नं नकतिनि जक कमैया प्रथा चीकूगु अवस्था खःसा उचित ज्या व उचित ज्यालाया अभावय् नेपाली मजदुरत थौं तक नं नये खं वा मखं धाये मफइगु अवस्थाय् म्वायेत बाध्य जुयाच्वंगु दु ।

आपालं अप्पा भट्टाय् ज्या याइपिं मजदुरतय् ज्याला ज्या यायेधुंकूगु प्यला न्याला लिपा तकं निर्धारण मयासे तयातःगु अवस्था दु। अझ थाय्बाय् व साहु स्वयाः फरक फरक ज्याला बीगु प्रथा आः तकं दनि। मजदुरतय्त उद्योगया आम्दानीइ नं छुं हिस्सा मदइगु व सामान्य श्रम ऐनय् व्यवस्था जुइधुंकूगु चीजयात नं लागू याये मफइगु अवस्था सिर्जना जुयाच्वंगु कारणं झन जक नेपाली मजदुरत द्यापं फये मालाच्वंगु दु। थौं साधारणतया झिद्वः तका मदयेक साधारण नेपाली मजदुरतय् दिन गुजारा चले मजुइगु अवस्था थ्यनाच्वंगु दु। तर ऐन कानूनयात हाचां गायाः मील मालिकतय्सं ज्याला बियाच्वंगु व ज्यां लिकाइगु स्थिति नं उलि हे ब्वलनाच्वंगुलिं यानाः न्ह्याबलें हे धइथें नेपाली मजदुरत असुरक्षित अवस्थाय् लानाच्वंगु दु। वास्तवय् नेपाली मजदुरतय्सं नं चालू ऐन नियम अध्ययन मयाःगु कारणं थःपिंत जुयाच्वंगु शोषण बारे ध्वाथुइके फयाच्वंगु मदुनि। अथे जुयाः हे झिंखुगूगु सदीया नियति भोगे यायेत नेपाली मजदुरत बाध्य जुयाच्वंगु खः। थौं मजदुरतय्सं कलकारखाना व उद्योगय् थःपिनि तलब बृद्धि यायेमाःगु व शिशु स्याहार केन्द्रत नं कलकारखाना लिक्क चायेकेमाःगु, बरोबर स्वास्थ्य परीक्षण यायेमाःगु नापं शौचालयया बांलाःगु बन्दोबस्त यायेमाःगु, लं, लाकां व माक्स व्यवस्था यायेमाःगु लगायतया माग न्ह्यब्वयाः आन्दोलन यानाच्वंगु स्थिति दु। तर उगु माग पूवने धाःसा फयाच्वंगु मदुनि ।

न्हापा न्हापा गाँस, बास व कपास धकाः नयेगु, च्वनेगु व तीगु बन्दोबस्त दयेवं गाः धइगु मजदुरतय् अवधारणा खः। आः उलिं मजदुरतय् जीवन च्वन्ह्याकेगु निंतिं मगायेधुंकल। शिक्षायात अनिवार्य यायेमाःगु माग जुयाच्वंगु थ्व इलय् मजदुरतय् मस्तय्सं ब्वने खंकेगु निंतिं कलकारखाना लिक्क शिशु स्याहार केन्द्र व स्कुल कलेजत नं चायेकेमाःगु मागत नं न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस हनाच्वनागु थ्व इलय् ई कथं ल्वयेक मजदुर हक हितया लागिं ज्या यायेगु वातावरण तयार याना वनेगु नं माग न्ह्यब्वये फयेकेमाः। चांन्हिं ज्या याना नं नयेत थाकुयाच्वंपिं नेपाली मजदुरतय् निंतिं थौं मील मालिकतय्सं हे अनेकौ कथंया प्रलोभनत क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु। नये मखनीगु स्वयां चाकडी यानाः जूसां नयेगु प्रबृत्तिं यानाः झी मजदुर दाजुकिजापिं न्ह्याबलें लिउने लाइगु अवस्था वयाच्वंगु दु। मालिक विरुद्ध ल्वानाः हे अधिकार चूलाकेमाःगु इलय् नं चाकडी प्रथा व मालिकं छु बिल व स्वीकार यायेगु प्रबृत्ति झीके ल्यनाच्वंगु कारणं नं थौं मजदुर वर्गया स्वर्ग समाजवाद अन लाः थन लाः मदया वनाच्वंगु खः ।

एमाले, माओवादी व नेपाली कांग्रेसया मजदुर संगठनत थौं मालिक नापं मिले जुयाः थःगु व्यक्तिगत स्वार्थ पूवंकेगु थेंज्याःगु टेड यूनियनवादय् फँसे जुजुं वनाच्वंगु दु। थीथी एनजीओ आइएनजीओ मार्फत् वइगु दां नयेत जक मजदुर नेता धायेकेगु प्रवृत्ति उमि दथुइ ब्वलना वयाच्वंगु दु। थुकी वास्तविक मजदुरतय् हक हित व सुविधा प्राप्त याये फइ मखु। उमिसं आः नं मजदुर संगठनयात ठेक्का पत्ता चूलाकेगु, कमिशनतन्त्र, जू म्हितकाः दां म्हयेगु व गुण्डागर्डी यायेगु गलत संस्कारत विकास जुजुं वनाच्वंगु दु। माओवादीया भातृ संगठन धाःगु अखिल नेपाल टेड यूनियन महासंघ क्रान्तिकारीया नेतातय् दथुइ ख्वपया सूर्यविनायकय् जूगु सांघातिक हमला व अस्वस्थ प्रतिस्पर्धायात थज्याःगु हे छगू दसु कथं कायेछिं। द्वन्द्वात्मक भौतिकवादय् विश्वास याइपिं कम्युनिष्ट पार्टीया मजदुर नेतात थवंथः द्वन्द्वय् तक्यनाच्वंगुलिं सर्वसाधारण मजदुरतय् माग पूवनीगु धइगु म्हगस साबित जुयाच्वंगु दु। अथे जुयाः नं उचित रुपं मजदुर आन्दोलनयात न्ह्यज्याका वनेगु खःसा वा देशय् आमूल परिवर्तनया लागिं मजदुरतय्त तयार यायेगु खःसा इमान्दार मजदुरत सचेत व संगठित रुपं न्ह्ज्याना वनेमाःगु स्थिति दु ।

अन्तर्राष्ट्रिय मजदुर दिवस न्यायेकेत थीथी देशय् तयारी शुरु जूगु दु। छुं न्हि लिपा हे गुलिं प्रजातान्त्रिक धाःगु देशय् नं मजदुरतय् जुलुसय् दँय्दसं थें गोली तक चले जूगु समाचार पिहां वइगु नं स्थिति दु। आपालं मजदुरत थःगु हक अधिकार व स्वतन्त्रताया निंतिं ज्या यानाः आन्दोलन यानाच्वंगु थीथी देशय् थौं अमेरिका लगायत थीथी साम्राज्यवादी मुलुकतय्सं हस्तक्षेप व उकिया प्रतिक्रिया शुरु जुइगु ई नं वयाच्वंगु दु। १२२ क्वःगु अन्तर्राष्ट्रिय मजदुर दिवस विश्वब्यापीरुपं हनाच्वंगु थ्व इलय् झी मजदुरतय् अवस्थायात ध्यानय् तयाः राज्यपाखें हे छुं कथंया व्यवस्था यायेमाःगु अति आवश्यक जुयाच्वंगु दु। देशय् लोकतन्त्र व गणतन्त्र वःगु महसुस नेपाली मजदुरतय्सं नं यायेगु अवस्था अले हे जक ब्वलनी। मखुत धाःसा विश्वया न्ह्यःने झी न्ह्याक्व हे राजनीतिक परिवर्तन वल धाःसां तबि नं थनया आर्थिक क्रान्ति व सांस्कृतिक परिवर्तनया लागिं राज्य व्यवस्थापाखें छुं हे ज्या मजूगु हे ठहर जुइ। थुकथं विश्वय् अन्तर्राष्ट्रिय मजदुर दिवस हनाच्वंगु थ्व इलय् नेपालय् नं १२२ क्वःगु मई दिवसया सार्थकता मालेमाःगु दु ।

More Stories Like this