सिगफ्रेड लिनहार्ड

शीला

महाकवि सिद्धिदास महाजु, चित्तधर ह्दय, योगवीरसिंह कंसाकार, प्रेमबहादुर कसाःपिनिगु नां नेपालभाषाया ख्यलय् तसकं जाः। वय्कःपिंसं थःगु भाषाप्रति याना थकूगु योगदान झीसं गबलें नं ल्वःमंके फइ मखु। तर स्वदेशी जक मखु छम्ह विदेशी नागरिकं नं नेपालभाषा ख्यलय् आपालं योगदान यानाः थ्व ख्यःया विद्वान जुयावंगु दु। वय्कः खः भाजु सिगफ्रेड लिनहार्ड। सन् १९२४ अगस्त २९ य् अष्ट्रेलियाय् जन्म जूम्ह लीनहार्ड छम्ह विश्वया हे नांजाःम्ह विज्ञ खःसां नेवाःतय्गु निंतिं बिस्कं हे योगदान याना वंम्ह नेवाः कला व साहित्यया च्वछायेबहःम्ह विद्वान खः ।

वय्कः छम्ह स्वीस नागरिक जुयाः नं नेपालभाषाप्रति तसकं हे मन क्वसाःम्ह व्यक्तित्व जुयाच्वन। वय्कलं नेवाः भाय्या विषययय् दुग्यंक अध्ययन यानादिल। अध्ययनया हे झ्वलय् नेपाःया दकलय् पुलांगु भाय् नेवाः भाय् हे खः, अले विश्वय् दकलय् तःजिगु संस्कृति नं नेवाःतय्के हे दु धइगु खँ नं थुइकादिल। थ्वहे खँयात वय्कलं हलिंन्यंकं प्रचार यानादिल। नेवाः भाय्या बौद्ध बाखंत, धार्मिक श्लोकत, पुलांगु थ्या-सफूत जापानी, इटाली, अंग्रेजी लगायतया थीथी भासं च्वयेगु व ल्ह्ययेगु ज्या नं वय्कलं यानादिल। वास्तवय् हलिमय् नेवाःतय्गु ख्वाःपाः ब्वयेगु ज्या हे वय्कलं यानादिल धाःसां छुं पाइ मखु ।

खय्त ला वय्कः छम्ह पूर्वीय शास्त्रीय संगीतया विशेषज्ञ जुयादी। अथे नं वय्कलं थःगु जीवन धाःसा नेवाःतय्गु भाषा, धर्म व साहित्यय् हे पानादिल। सन् १९४९ स वय्कलं डा. अफ लेटर्स भेना युनिभर्सिटीं कयादिल। वयां लिपा डा. अफ आइडोलोजीया विभागीय प्रमखु प्रो. इमेरिरियस अफ ल्याङ्वेज एण्ड लिटरेचर अफ साउथ एशिया एट द युनिभर्सिटी अफ भेनिस (१९९३), दिस्कादिभियन दि स्कादिकोभियन इन्स्टिच्यूट अफ एशियन स्टडिज कोपन हेगनया प्रेसिडेन्ट (१९८५) दि इन्टरनेशनल एशोशियसन अफ संस्कृत स्टडिज (१९८१) या जनरल सेक्रेटरी लगायत आपालं संस्थाय् नं आवद्ध जुयादी ।

उपाधिया खँय् दि अडर अफ पोलार स्टार स्वीडेनं द अनरिभस क्यूसा फ्रम दि युनिभर्सिटी अफ पेरिस व संस्कृत युनिभर्सिटी अफ तिरुपति लगायत आपालं सम्मानं नं वय्कः विभूषित जुयादीधुंकूगु दु ।

बन्हिडि वोलवर्टया कलाः उलरिके वोलवर्टं दकलय् न्हापां नेवाः भाय्या वाक्य विज्ञानय् पि.एच.डी. यानादीगु खः। वय्कःपाखें छुं भचा नेवाः भाय्प्रति आकर्षित जूगु खँ न्यने दःसां नं डेनमार्कया हाय्न्स योर्गेन्सनं च्वयादीगु डिक्सनरी अफ क्लासिकल नेवारी (१९४५) लगायत आपालं नेवाः भाय्या सफूत योर्गेन्सनया कलातं लिनहार्डयात लःल्हाःगु जुयाच्वन। योर्गेन्सनं च्वयादीगु नेवाः भाय्या सफूत स्वस्वं हे प्रभावित जुयाः वय्कः थुगु ख्यलय् आकर्षित जुयादीगु जुयाच्वन ।

दकलय् न्हापां वय्कलं 'हिस्ट्री अफ पोएट्री' भारतया पुलांम्ह राष्ट्रपति सर्वोपरी राधाकृष्णनापं मिले जुयाः जर्मन भाषां ल्ह्ययेगु ज्या यानादिल। वयां लिपा भारतया संस्कृतिइ स्वयाः नं नेपालभाषाप्रति हे वय्कः आकर्षित जुयादीगु जुयाच्वन। नेपाःया कृतिमध्ये दकलय् न्हापां वय्कलं १९६३ सं 'मनिचूड अवदान ' अंग्रेजी भाषां हिलादिल। अनुवाद नापनापं बाखंया विश्लेषण, इतिहास व महत्व तक नं विस्तृत रुपं बियादिल। वयां लिपा नेपालभाषा ख्यलय् अतिकं नांजाःगु सफू 'गीतिमञ्जरी' सन् १९७४ य् पिकयादिल। थुगु सफू नं प्रत्येक श्लोकया विधा छुटे यानाः, अर्थ छ्यानाः, लोक म्येँ व नखःचखःया म्येँ, ऋतु म्येँया काव्य रचना तक नं यानादीगु खः। थ्व सफू नेपालभाषा परिषदयात देछाःगु खः ।

मेगु वय्कःया अतिकं लोकह्वाःगु सफू 'सङ्ग अफ नेपाल' १९८४ स पिथनादिल। थ्व सफुली सछि व छपु म्येँ दुथ्याः। थ्व सफू नेवाः गद्य विधाय् दकलय् न्हापांगु गद्य जुयाः पिदन। १९६३ स 'दाल संस्कृति अल हिन्दी' नेवाः भासं पिथनादिल। अथे हे १९८० सं विश्वन्तर राजकुमार, वयां लिपा सिंहसार्थवाहुया बिलंपौ सफू, यलया हःखा बाघया विषयक सफू व नेपाःया हस्तलिखित ग्रन्थ नं च्वयादीगु खः। जर्मन भाषां च्वयातःगु नेपाःया हस्तलिखित धाःसा मदुम्ह ठाकुरलाल मानन्धरनाप मिले जुयाः पिथनादीगु खः। 'चेन्ज एण्ड कन्टिन्युनिटी' १९९७ य् नेपाःया संस्कृति विशेष यानाः येँया बारे च्वयातःगु खः। रुद्रवर्ण महाविहारया ताडपत्रय् हेमराज शाक्यया ग्वाहालिं अंग्रेजी भाषाय् ल्ह्ययेगु ज्या नं यानादीगु खः ।

स्वयम्भूया शान्तिपुर दुने च्वंगु चित्रकथा व इतुंबहाःया भौपाःयात बाखंया रुपय् न्ह्यब्वयादीगु खः (ब्याख्या सहित)। थौं शान्तिपुरया चित्रकथा ब्वने मफुगु अवस्था जुइधुंकल। तर वय्कलं च्वयाथकूगु बाखनं उगु चित्रकथा संरक्षण जुयाच्वंगु १९९५ स 'दि डिभाइन अफ लर्ड कृष्ण' नामं सिद्धिनरसिंह मल्लया ३१ म्येँ सहित अर्थ थुइकाः चित्रकाव्य तयार यानादिल ।

अथे हे वय्कलं लोकरत्न उपासकपाखें थँहिति मानन्धर गुथिया बाजंया विषयय् नं अध्ययन यानादिल। दकलय् लिपाया कृति धइगु स्वयम्भू पुराण खः। गुकिं यानाः झीसं थुइका कायेफु कि वय्कः नेवाः भाषाय् हे विशेष रुची दुम्ह व्यक्तित्व खः धकाः ।

थम्हं अध्ययन यानागु विषययात सफूपाखें पिथनेगु, गोष्ठी न्ववायेगु, च्वसुपाखें प्रस्तुत यायेगु व प्रचार-प्रसार यायेगु हे वय्कःया विशेषता खः। थ्वहे झ्वलय् छगू सम्मेलनय् नेपालभाषा हे नेपाःया प्राचीन भाय् खः धकाः इटालियन भाषां न्ववानादीगु खः। गुगु लिपा अंग्रेजीं पिहां वल।
२०४६ सालं नेवाःतय्गु छगू राष्ट्रिय सम्मेलनय् वय्कः मूपाहां जुयाः झाःबलय् वय्कलं नेवाः भासं हे न्वचु नं तयादीगु जुयाच्वन। वय्कःया उगु खुबी खनाः तत्कालिन मन्त्री साहना प्रधानं लज्जित जुयाः थम्हं नं नेवाः भासं हे न्ववानादीगु खः। उगु सम्मेलनय् मन्त्री प्रधान नेपाली भासं न्ववायेत तयारी याना वःम्ह जुयाच्वन ।

थुकथं छम्ह गैर नेवाः अझ गैर नेपाली जुयाः नं नेवाः भाय्प्रति वय्कलं क्यनादीगु रुची व नेपालभाषाय् दख्खल जुयादीम्ह वय्कः वंगु मार्च ६ तारिखय् थ्व संसार त्वःताः झाल ।

वय्कःपाखें झीसं थुइकेमाः छम्ह विदेशी जूसां नं नेवाःभाय् हे छाय् अध्ययन यानादिल? झीगु भाषाय् उज्वःगु छु वस्तु दु, गुगु झी नेवाःतय्सं मखनाः नं छम्ह विदेशीं खंकादिल। थौं ३३ प्रतिशत नेवाःतय्सं नेवाः भाय् मल्हायेधुंकल। थुगु इलय् भावी पुस्तां नेवाः भाय् थुइमाः, झीगु भाषा सदां ल्यनाच्वनेमाः धकाः आपालं आपाः उपहार झीगु निंतिं त्वःताः थकूगु दु, वय्कः छम्ह विदेशी नागरिकं। वय्कःया कृतिया संरक्षण यायेगु, अध्ययन यायेगु व थःगु भाषा व थःगु सम्पदाया संरक्षण यायेगु हे वय्कःयात झीसं बीगु श्रद्धाञ्जली जुइ ।

More Stories Like this