याउँक सिना वनेगु गय् यानाः?

प्रेमलक्ष्मी तुलाधर

छन्हु झी फुक्कं सी हे मानि। थ्व संसारय् पलाः तयेवं हे छन्हु व पलाःख्वाँय् मदयावनी, हुयावनी। साधारण अर्थय् धायेगु खःसा जन्म जूपिं हरेक प्राणी छन्हु सिना वनी। थ्व प्राकृतिक नियम हे खः। थ्व नियम दुने तःधं, चीधं, जीव दुपिं, हिमाल, पहाड, खुसि, समुद्र, देय्, गृह, नक्षत्र आदि खने मदयेक भिंकथं वा मभिंकथं हिउपाः वयाच्वनी, वनाच्वनी। मनूतय्गु न्ह्यःने चिचीधिकःपिं जीवत याकनं-याकनं मदयावनी। अथे हे देय्या अस्तित्वया न्ह्यःने मनू, छेँ, अनेक वस्तुइ हिउपाः वयाः फुनावनी, सिनावनी। थुकियात हे धाइ अनित्य, नित्य छुं नं मदु। वासःया न्ह्यःने बिरामी व वैज्ञानिकतय्गु न्ह्यःने विज्ञानया तरिकां सीगुयात सुनानं त्याके फइ मखु। अनं वः थनं वः मदयेक मखंक वयाः त्याप्प ज्वनाः वना छ्वइ। जन्मया पासा मृत्यु। जन्म छाय् जुल? जन्मं यानाः हे कालया म्हुतुइ दुहां वनेमाःगु खः। छाय्धाःसा जन्म जुइगु हे फलं यानाः वा कर्मरुपी संस्कारं यानाः खः। कर्मरुपी संस्कार धइगु आशक्ति भाव खः। आशक्ति भाव ब्वलनीगु नं तृष्णां यानाः हे खः। तृष्णा धइगु हे खुगू इन्द्रियपाखें थःथःगु थासय् च्वनाः खःगु, मखुगु, भिंगु, मभिंगु, त्यःगु, मत्यःगु धइगु भावं थुइकं वा मथुइकं याइगु ज्या खः। थ्वनाप ल्वाल्वां बुइगु-सीगु, सीगु-बुइगु जुयाः भवसंसारय् चाःचाः हिलाच्वनी। थुकियात हे धाइ सीगु अथवा पंचेन्द्रीयं झीगु शरीरयात त्वःता वनाः निर्जिव धायेकाच्वनी। पन्चेन्द्रीयं त्वःतलकि आत्मायागु छुं नं भूमिका दइ मखु। आत्मा जक दयां नं पंचेन्द्रीय मंत धाःसा शरीरयागु नं छुं मू दइ मखु। शरीरनाप पंचेन्द्रीय व आत्मां हे ज्या याये मफुत धाःसा उकियात हे धाइ सीगु वा सुनानं मखंगु मसिउगु लोकय् वनेगु ।

झीसं न्ह्याबलें सीमाः धइगु भाव लुमंका तयेमाः। अले जक मनयात भिंभिंगु ज्या, त्याग चित्त पिज्वयाः मभिंगु मत्यःगु यायेत मन लिचिलाच्वनी। सीबलय् नं याउँक सीत ताःलाइ। गुम्ह मनू याउँक सी फइ वयागु गति नं अवश्य बांलाःथाय् लाइ। तर अथे जुइत कुशल कर्म भिंगु ज्या यायेत जीवन भर चनाखो जुयाः न्ह्याः वनेया निंतिं धर्मयात म्हसीकेमाः। धर्म चित्त प्रज्ञा चित्त, स्मृति चित्त दयेकाः सीगु हे निर्वाणया लँपु खः। धर्म चेतना मदुपिनि धन-सम्पत्ति, जहान, परिवार, भौतिक वस्तुइ जक मन वनाः सीत थाकुयाच्वनी ।

झीसं सीका तयेमाःगु खँ छु धायेबलय् सीबलय् नं होश तयेमाः गथे कि हरेक अंग निष्त्रिय जुयावनी। तुति ख्वाउँया वन कि ख्वाउँया वन धकाः होश तयेगु, नुगः तसकं धुकधुक मिन धाःसा तसकं धुकधुक मिन धकाः थुइकेगु। अथे हे सासः ल्हाये थाकुया वल, शरीरया अंगत छु-छु जुल उकियात ध्यानय् तयाः मन हडबड मचायेकुसे होश यानाः धन्दा पीर छुं हे मकासे जीवनया अन्तिम क्षणयात सम्यकपूर्वक अभ्यास यानाः मृत्युयात पाचिनेगु हे जीवनया सार जुइ ।

अथे धइगु झीपिं बलानाच्वंगु ई हे पंचेन्द्रीय ठीक जुयाच्वंगु अवस्थाय् स्मरण शक्ति दुबलय् हे विपश्यना ध्यान, आनापान स्मृति भावना व प्यंगू इन्द्रीय पथय् नं ध्यान यायेमाः। प्यंगु इन्द्रियापथ न्यासि वनासा न्यासि वनाच्वंगु धकाः मनयात एकाग्र यायेगु, दनाच्वना, फ्यतुनाच्वना, देनाच्वना धकाः ध्यान भावना यायेगु अले जक स्मृतिपूर्वक सी फइ। थुकथंया भावना नुगलय् ब्वलंकेगु खःसा ग्याःसुं झीगु नुगलय् गुगुं नं कथंया थाय् काइ मखु, गुकिं यानाः झीपिं याउँक हे सी खनी ।

यदि झीपिं मृत्यु खनाः मग्यायेगु खःसा धर्मपूर्वक जीवन हनाः सकलनाप मैत्री भाव तयाः इर्ष्या भाव मतसे समता भाव ब्वलंकाः बारम्बार जन्म जुइगु, बुरा जुइगु, रोग जुइगु, सीमानिगु जालय् ततःमतः मक्यँसे पुण्य यानाः वनेमाः। अथे जूगुलिं झीसं न्ह्यागु पुण्य ज्या याये सिधयेकाः "इदं मे पुण्य निब्वानस्स पच्चयो होतु" धकाः आशिका यानाच्वना। निर्वाणया अर्थ (जन्म मरण मुक्त) सीगु, म्वायेगुपाखें मुक्त जुइगु खः। म्वायेगु वा बुइगु धइगु मदुसा सीगु धइगु नं दइ मखु ।

सीगु ताःहाकःगु लँय् वनेबलय् त्यानुयाः फ्यतुइगु थाय् थें खः। व थासं दनावन कि हाकनं मेगु जीवनया यात्रा न्ह्यानाच्वनी। गुगु इलय् तक गन्तव्य लुइ मखु अबलय् तक यात्रा न्ह्यानां तुं च्वनी। सीगु पूर्ण विश्राम मखु अल्पविश्राम जक खः। सीगु व म्वायेगुया दथुइ च्वंगु लँपु दित कि तिनि पूर्ण विश्राम जुइ। गथे कि अर्हतपिनिगु अन्तिम मृत्यु ।

जिन्दगी धइगु छु खः धकाः वाला स्वत धाःसा वास्तवय् छुं नं मखु धइगु लिसः वइ। म्वातले रसरंग यानाच्वनेगु दबू खः। रसरंगय् दुबिनाः, व जिगु, थ्व जिगु, व नं माः, थ्व नं माः धकाः हाला जुइगु मृगतृष्णा जक खः। सःसा, सिउसा मरूभूमियात नं पुण्य भूमि दयेके जिउ। मसःसा, मसिउसा थःगु हे छेँ नं मरूभूमि थें च्वनी। सीगु खनाः ग्यानाः हे भगवान्, जितः रक्षा या धकाः हाला जुयां छु याये। सुनां रक्षा याइ नं मखु अले यानाः जी नं मखु। थःथःगु कर्मं हे जक रक्षा जुइ। भिं याःसा पुण्य लिधंसा जुयाः रक्षा याइ। उकिं ला भगवान् बुद्धं अनित्ययात लुमंकाः मरणानुस्मृति ध्यान भावना यायेमाः धयाबिज्याःगु खः। कुशल कर्मं तिनि काल पासां नं साथ बियाः भिंगु थासय् यंका बी।
झीगु शरीर न्ह्याक्व हे बांलाःसां धन, मान-सम्मान दत धकाः घमण्ड याःसां अन्त्यय् मरण लिपा खरानी जुयाः फुनावनी। थ्वहे खः वास्तविक जीवन। धम्म पदय् धयाबिज्याःगु दु -
"सकल प्राणीपिं दण्ड खनाः ग्याः, सकलें मृत्यु खनाः ग्याः। अथे जूगुलिं सकल प्राणीयात थः समान भाःपाः घात यायेमते अले याके नं मते।" "पापयागु फल मवःतले मूर्खं थम्हं यानागु पापयात कस्ति भाःपिया च्वनी तर गुकुन्हु पापया फल भोगे यायेमाली उखुन्हु तिनि उम्ह मूर्खं दुःखी सी ।"

झीसं मसिउ गबले सी धकाः, थौं ला कन्हय् ला। तृष्णाय् दुनाः धन-सम्पत्ति, जग्गा-जमीन दयेकेगुली जक मन वनाः भौतिकतायात सुख भाःपा म्हिताच्वनी। थःपिनि आयु फुना वंगु खनी मखु। अनेक ख्यलय् च्वंपिं मनूतय्सं नं सँ भुयू जुयाच्वंगु दु, ला हय्हय् कुनाच्वंगु दु, रोगं कयाच्वंगु दु अले सिना नं च्वंगु दु। अय्नं जनतायात सुख-सुविधा बीगु धइगु भावना मदु। बुद्धि भ्रष्ट, ज्ञान भ्रष्ट जुइकाः सिना वनाच्वंगु दु। 'मरे पछि डुमै राजा' धकाः छफुति हे मग्यासे लाःलाःथे सना जूगु दु, हाला जूगु दु। थ्व जूगु हे पाप-धर्म मसियाः, भिंगु मन मदयाः खः ।

बुद्धं धयाबिज्याःगु दु "पाप कर्म गबलें याये मते। पुण्य, धर्म यानाः हुँ। अप्रमादि जुयाः थःगु चित्तयात शुद्ध या, कर्पिंसं छु यात मयात स्वये मते ।"

More Stories Like this