नेवाः सम्पदा जात्रा जक मखु भाषा नं खः

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया आदिवासी नेवाःतय्गु म्हसीका थनया कला संस्कृति जात्रा नखःचखलं क्यनाच्वंगु खँयात सुना नं नकारे याये फइ मखु। थज्याःगु सम्पदा हे वास्तवय् नेवाःतय्गु एकताया आधार नं खः। थज्याःगु नेवाः एकता स्यंकेत गैर नेवाः समुदायपाखें अनेक नीति कुटनीतित न्ह्याकेगु यानाच्वंगु आःया खँ मखु। अले अज्याःगु कुटनीति दुने नेवाःत नं मचायेक हे शिकार जुयाः थःपिनिगु सम्पदा न्हंकेगु निंतिं कारक तत्व जुइगु नं विडम्वनाया खँ खः ।

येँ देय्या छगू महत्वपूर्ण जात्रा 'जनबहाःद्यःया रथजात्रा'नं खः। जनबहाःद्यःयात करुणामय आर्यावलोकितेश्वर, बोधिसत्व, सेतो मच्छेन्द्रनाथ आदि थीथी नामं नं संवोधान यायेगु याः। जनबहाःद्यःया उत्पत्ति बारे अनेक बाखंत प्रचलनय् दु। रथ जात्राया बारे जनबहालय् वयाः द्यः दर्शन याः वये मफुपिंत दर्शन बी कथं न्ह्याकूगु खः धाइ। रथ जात्राया शुरु इलय् थ्व जात्रायात 'करुणामयया रथ जात्रा' धाइगु खः। लिपा वयाः नेवाः संस्कृति दुने अनेक पिनें वःपिं मनूतय्गु प्रभाव दुथ्यायेवं थुम्ह द्यःयात मत्स्येन्द्रनाथ धकाः नं संवोधन याःगु खने दत। 'नाथ' सम्प्रदायया प्रभाव जुइवं थुकथं नामाकरण जूवंगु धापू विज्ञपिनिगु दु। तर छता खँ स्पष्ट खः 'नाथ' सम्प्रदाय नेपाः दुहां वःगु लिपा जक खः। थ्वयां न्हापा बौद्ध मतया हे प्रचलन दुगु खँय् शंका मदु।अझ करुणामय जगत उद्धारया निंतिं सुखावति भूवनय् वास यानाच्वंम्ह धयागु विश्वासया कारणं थ्व बौद्धमत नाप हे सती। उकिं थुकिया मौलिक व प्राचीन नां करुणामय खः, सेतो मत्स्येन्द्र वा सेतो मच्छेन्द्र मखु। थ्व नेवाः संस्कृतियात खसकरण याना यंकेगु झ्वलय् चलनय् वःगु नां खः ।

नेवाः स्वायत्त राज्यया निर्माणलिसें नेवाःतय्गु मौलिक म्हसीका संरक्षण जुइमाःगु चेतना आः सकल नेवाः दुने ब्वलनावःगु दु। थ्व नेवाःतय्गु निंतिं गौरवया खँ खः। थ्व हे झ्वलय् नेवाःतय्गु तःजिगु जात्रा करुणामय रथ यात्रा व्यवस्थित यायेगु निंतिं जनस्तरं हे व्यवस्थापन समिति नीस्वनेगु ज्या जुल। थ्व च्वछायेबहःगु ज्या खः। छगू इलय् जात्रा व्यवस्थापन जनबहाः व अनया जःखःया मनूतय्गु जक जिम्मेवारी थें जुयाच्वंगुयात आः सकल नेवाःतय्सं थुकियात नेवाः सम्पदाकथं चिउताः क्यनेगु व नेवाः सम्पदाया रक्षाया निंतिं सकल नेवाःत जायेगु नेवाः एकताया भावना नं ब्वलंकेगु खः ।

नेवाः सम्पदाया रक्षा दुने अनेक खँ सुलाच्वंगु दइ। दकलय् न्हापां ला थुकियात 'सेतो मछिन्द्रनाथ' नामाकरण जुयाच्वंगुयात ध्यान बी आवश्यक जुइ। चलन चल्तीया भाषां श्रद्धां नां न्ह्यथनीगु इलय् थुकियात जनबहाः द्यः वा करुणामय हे धाइगु खः, 'सेतो मच्छेन्द्रनाथ' धकाः नेवाःतय्सं नां कायेगु मयाः। थःपिनिगु मौलिकता ल्यंकेगु अभियानय् मेता नामं संवोधन जुइगु ज्यायात सकारात्मक कथं काये फइ मखु। थुकी ध्यान वनेमाःगु आवश्यकता दु ।

नेवाः सम्पदा ल्यंकेगु झ्वलय् ध्यान वनेमाःगु खँ नेवाः सम्पदा धायेबलय् जात्रा, पर्व, नखः जक मखु थुमिगु भाषा व चालचलन नं खः। नेवाःतय् दुने अनेक जात, धर्म, संस्कृतिया मनूत दुगु कारणं सकल नेवाःतय्त छथाय् तयातःगु माध्यम 'भाय्' हे खः। नेवाःतय्गु म्हसीका थुकी हे लिधनाच्वंगु दु ।

थुगु दँय् जात्रा व्यवस्थापन यायेगु झ्वलय् जात्रायात कयाः प्रचार प्रसार यायेगु ज्या नं जुल। अखवारय् जात्राय् ब्वति कायेगु निंतिं सर्वसाधारणयात इनाप नं जुल। करुणामय जात्रायात कयाः थुकथं प्रचार जूगु न्हापांखुसी हे जुइमाः। थ्व सकारात्मक खँ खः। तर जात्रा पात्राय् ब्वति कायेगु धयागु संस्कारया खँ खः। आस्थाया खँ खः। ब्वना पौया लिधंसाय् जात्राय् ब्वति अप्वः जुइ धयागु सोच उत्साहजनक मखु तर जात्राय् ब्वति कायेमाः धयागु संस्कार दुपिं मनूत उकी न्ह्यथनातःगु ई सुचं स्वयाः माःकथं ई मिले यानाः ब्वति काः वइ धयागु सम्भावना दइगु धाःसा स्वाभाविक खः। उकिं जात्राय् मनूत अप्वयेकेगु खःसा मनूतय्त नेवाः संस्कृतिपाखें संस्कारित यायेगु आवश्यक जुइ। थुकी सम्बन्धित सकसिनं ध्यान बीमाः, आकर्षित यायेगु ज्याय् ध्यान बीमाः ।

जात्राया प्रचार प्रसारया झ्वलय् थासंथासय् कापः यखानाः मनूतय्गु ध्यान साला कायेगु कुतः नं जूगु खने दत। तर थुकी छ्यलातःगु भाय् नेवाःतय्सं ल्हाइगु भाय् मखुसें खँय् भाय् जुयाच्वंगु दु। नेवाःतय्गु सम्पदा रक्षाया झ्वलय् जात्राया सरंक्षण जक मखु, जात्रा न्यायेकीपिं नेवाःतय्गु भाय्या नं संरक्षण जुइमाःगु खँय् सम्पदा रक्षकतय्गु ध्यान वनेमाः। नेवाःतय्गु कला सम्पदा रक्षा मजुल धकाः सकल नेवाःतय्सं चिन्ता कयाच्वंगु खँ सकसिनं सिउ। नेवाः कला सम्पदा व नेवाः म्हसीका ल्यंकेया निंतिं हे नं नेवाःतय्सं नेवाः जातीय स्वशासनया माग यानाः नेवाः प्रदेशया खँ हयाच्वंगु दु। आन्दोलन यानाच्वंगु दु। नेवाःतय्गु छेँय् छेँय् मस्तय्सं नेवाः भासं खँल्हाबल्हा मयात धकाः स्वाभिमानी नेवाःतय्सं सः तयाः थ्व प्रवृति पनेत अनेक कुतः यानाच्वंगु दु। छेँय् छेँय् मस्तय्सं नेवाः भासं खँ मल्हात धकाः चिन्ता यानाच्वंपिं अविभावक व भाषिक सम्पदा रक्षाया निंतिं सनाच्वंपिं मनूतय्सं आः छेँय् जक मखु त्वाः त्वालय् च्वंपिं मनूत व लँजुवाःतय्त हे खँय् भाय् ब्वंकेत न्ह्याकूगु पलाःयात गुकथं काइ, सहलहया विषय जुइफु। जनबाहाःद्यः जात्राया प्रचार प्रसार जूगु बांलाःगु खँ खः तर उकिया शैली व पहःचहः धाःसा सकारात्मक मजूगु खनेदुगुलिं लिपा लिपा उकियात सुधार यायां वनेमाःगु खनेदु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this