नेवाः व तामाङ नापं च्वनां छु फाइदा?
श्रीकृष्ण महर्जन
नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति व ताम्सालिङ संयुक्त संघर्ष समिति दथुइ मुँज्या च्वनाः नेवाः ताम्सालिङ संयुक्त संघर्ष समिति दयेकुसें वइगु बैशाख १४ गते नेवाः ताम्सालिङ बन्द यायेगु गुगु घोषणा यात उकिं स्वायत्त राज्यया पक्षधर नेवाः व तामाङत तसकं लय्ताःगु दु। न्हापां तामाङतय्सं वंगु चैत्र ३० गते नेवाः नापं ताम्सालिङ प्रदेश (ताम्सालिङ व स्वनिगः) बन्द यायेगु धकाः प्रचार प्रसार यानाः तयारी यानाच्वंगु खःसा जब नेवाः भाय्या संचार माध्यमपाखें अथे तामाङतय्सं हे नेवाःतय्गु स्वीकृति मकासे नेवाः प्रदेश बन्द याः वइगु इलय् नेवाःतय्गु भूमिका छु जुइ धकाः न्ह्यसः तकं थना हयेवं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया नेतातय्सं हथासं तामाङतलिसे सहलह ब्याकल अले अन्ततः नेवाः व तामाङत जानाः मंकाः कथं नेवाः व ताम्सालिङ बन्द यायेगु सहमति जुयाः घोषणा तकं यात। थ्व लिबाक्क जूसां तसकं ऐतिहासिक ज्या यायेत ताः लात धकाः मनूतय्सं कयाहःगु दु ।
बन्द ज्याझ्वः धइगु संविधानसभायात इलय् हे न्हूगु संविधान जारी याकेत, संघीयता नापं जाति, भाषा, क्षेत्रया आधारय् राज्य पुनर्संरचना यायेत दबाव बीत, आः राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेके मजिउ धकाः सन्देश बीत, स्वायत्तता नापं स्वशासन सहितया नेवाः व ताम्सालिङ प्रदेशया माग यायेत नाप नापं अखण्डित यायेत धकाः गुगु कथं माग तःगु दु थ्व बांलाःगु हे कुतः जुल। उकिया निंतिं नेवाःतय्सं थःगु हे कथं अले तामाङतय्सं नं थःगु हे कथंया स्वायत्त राज्य (प्रदेश)या माग यानाः गुगु कथं संविधानसभापाखें घोषित मिति कथं न्हूगु संविधान जारी यायेगु सिबें लच्छि न्ह्यः बैशाख १४ गते नेवाः ताम्सालिङ बन्द ज्याझ्वः ताःलाकेगु नितिं संघर्षया ज्याझ्वः तयार यानाच्वंगु सीदु। नेवाःतय्सं ला सतक संघर्षया ज्याझ्वः तकं तयार यानाः बैशाख ३ गते छगू कथं संघर्षया नाय्खिं च्वयेकेगु कथं सांस्कृतिक बाजं थानाः र्याली पिकायेगु नापं मोटरसाईकल र्याली यायेगु ज्याझ्वः तकं सार्वजनिक यायेधुंकूगु दु। उलि जक मखु थुगुसी नेवाःतय्सं नेवाः प्रदेशय् पिने लाइपिं नेवाःतय्त नं जागरण ब्वलंकेगु नापनापं इमिगु अधिकारया सवालयात नं सचेत यायेगु कथंया ज्याझ्वः गुगु कथं तयार यात उकियात बांलाःगु हे मिखां स्वयेत बाध्य जुइ। गथे नेवाःतय्सं बन्द ज्याझ्वःयात कयाः संघर्षया ज्याझ्वः तयार यात अथे हे तामाङतय्सं नं थःगु हे कथं तयारी यानाच्वंगु दु। अले नेवाः व तामाङतय्गु ब्यागलं ब्यागलं कथंया ज्याझ्वः नापनापं आः मंकाः कथंया ज्याझ्वः नं तयारी याइ धाःगु दु। मंकाः कथंया ज्याझ्वः गुकथं वइ व धाःसा स्वयेगु ल्यं हे दनि।
आः तकया दुने नेवाः व तामाङतय्सं याइगु संघर्षया ज्याझ्वः थःथःगु कथंया जक जूवनाच्वंगु दु। बास्तवय् नेवाः प्रदेशय् नं यक्व हे तामाङत च्वनाच्वंगु दु। अले तामाङतय्सं माग याना वयाच्वंगु ताम्सालिङ प्रदेशय् नं यक्व हे नेवाःत लानाच्वंगु दु। उकिं बन्द ज्याझ्वः ताःलाकेत नं नेवाः व तामाङतय् दथुइ नेतृत्वया सवालय् जक नेवाः प्रदेशय् नेवाःतय्सं अले तामाङ प्रदेशय् तामाङतय्सं यानाः मंकाः कथं हे ज्याझ्वः पित बीफुगु जूसा तसकं हे बांलाइगु जुइ। अथे जुयाः आः मंकाः संघर्ष समिति व ताम्सालिङ संघर्ष समितिं थुगु खँय् बिचाः यानाः संघर्षया ज्याझ्वः पित बीमाःगु आवश्यकता दु ।
छखे नेवाः व तामाङत नापं जानाः वनेगु इलय् गनं नेवाः स्वायत्त राज्य (प्रदेश) व ताम्सालिङ प्रदेश ब्यागलं ब्यागलं मजुसे छुं छुं नेता व दलतय्सं धयाच्वंगु थें 'नेता' प्रदेश अर्थात नेवाः-ताम्सलिङ छगू हे प्रदेशया नितिं न्ह्याः वन धइगु सन्देश मवनी धकाः नं धाये फइगु अवस्था मदु। चायेकं मचायेकं उज्वःगु कथं संदेश वनी मखु धकाः तकं धायेफइगु अवस्था मदु। थ्व इलय् गुलिं गुलिं दलतय्सं तसकं बः बियाः 'सगरमाथा प्रदेश', 'मध्यमाञ्चल प्रदेश' धयाच्वंगु दु धकाः नं झीसं लुमंकेमाः। अथे हे नेवाः प्रदेश व ताम्सालिङ प्रदेशयात छगू हे याये फत धाःसा अग्राधिकारया सवालय् नेवाः व तामाङतय् दथुइ हे ल्वापु जुइ अले अग्राधिकार मदुगु कथंया प्रदेश याये फइ धकाः दाउ कयाच्वंपिं ब्रम्हूवादी मनूत नं थन दु धकाः थुइकेमाःगु आवश्यकता दु ।
यदि आः गुगु कथं नेवाः व तामाङत जानाः नेवाः व ताम्सालिङ प्रदेश बन्द यायेगु ज्या जूवनाच्वंगु दु उकियात जक निरन्तता अर्थात नेवाः व तामाङत जक जानाः न्ह्याः वनाच्वन धाःसा गुगु कथं नेता प्रदेश, अग्राधिकार विरोधी नापं सगरमाथा प्रदेशया अवधारणा ज्वनाच्वंपिं नेतात नापं दलतय्गु अभिष्ट पूवंकेगु नितिं तिबः जुयाः नेवाः स्वायत्त प्रदेश व ताम्सालिङ स्वायत्त प्रदेशया सवाल जक मखु मेमेगु आदिवासी जनजाति, मधेसी नापं लिउने लाकातःपिं समुदायया नितिं नं बांमलाःगु लिच्वः लायेफु धकाः थुइकेमाःगु आवश्यकता दु ।
उकिं नेवाः व तामाङत जक नापं च्वनाच्वन धाःसा समस्या ब्वलना वयेफु धकाः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति नापं ताम्सालिङ संयुक्त संघर्ष समितिया नेतृत्वं थुइकेमाःगु ई वःगु दु। नापं नेवाः व तामाङत जानाः गुगु कथं नेवाः प्रदेश व ताम्सालिङ प्रदेशया सीमा विवादयात ज्यंकेगु नितिं मंकाः कार्यदल दयेकाः ज्या यानाच्वंगु दु व ज्या नं तीब्र रुपं न्ह्याकेमाः। अथे हे आन्दोलनया हे झ्वलय् नेवाः व ताम्सालिङया दथुइ सीमा विवाद धइगु प्राविधिक जक खः धइगु खँ थुइकेगु नाप नापं मूल खँ अधिकारया खँ खः धकाः नेवाः स्वायत्त प्रदेश व ताम्सालिङ स्वायत्त प्रदेशया सवालय् नापं दु धकाः माःगु कथंया सन्देश नं बिया वनेमाःगु आवश्यकता दु ।
अथे यक्व कथंया चुनौति दुसां नं अन्ततः नेवाः ताम्सालिङ संयुक्त संघर्ष समितिं गुगु कथं नेवाः ताम्सालिङ बन्द घोषणा यायेफत थ्व छगू कथं उपलब्धी हे जूगु तायेकेमाः। उकिं आवंलि बैशाख १४ गतेया नेवाः ताम्सालिङ बन्द ज्याझ्वः क्वचायेधुंकाः ब्यागलं ब्यागलं कथं आन्दोलन याना वयाच्वंपिं थारू, लिम्बुवान, खम्बुवान, मगः नापं नेपाःया आदिवासी जनजातितलिसे जानाः मंकाः मोर्चा दयेकाः संघर्ष यायेमाः। ब्यागलं ब्यागलं कथं संघर्ष यानाः उपलब्धी हासिल यायेत थाकुइगु अवस्थायात ध्यानय् तयाः आः आदिवासी जनजाति जक मखु मधेसी नापं दलित व मुस्मांत नाप नं जानाः संघीयता, स्वायत्तता, स्वशासन आत्मनिर्णयया अधिकार व पूर्व सुसूचित जानकार मञ्जुरीया अधिकारया सवालय् मंकाः कथं न्ह्याः वनेत तयार जुइमाः। मंकाः नेतृत्वयात स्वीकार यानाः वनेत सकल आदिवासी, जनजाति, मधेसी, मुस्मां नापं राज्यं लिउने लाकातःपिं समुदाययात छथासं तयाः व्यक्तिगत स्वार्थयात त्वःताः न्ह्याः वनेमाःगु थौंया आवश्यकता खः ।
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपाप्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु
राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद
नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः'
खँ स्वनिगःया