जनबहाःद्यःया रथ दयेकीपिं

शिला साय्मि

प्यंगू वर्ण स्वीखुगू जातया क्यब नेपाः देशया धर्म व संस्कृतियात नेवाःतय्सं संरक्षण याना वयाच्वंगु दु। ज्यापु जातिया भूमिका बिस्कं कथंया दुसा तुकं बहाःया ज्यापुतय् खँ धाःसा हानं मेगु हे दु। २०५० सालय् तुकं बहाः चैत्य निर्माण समिति नीस्वनाः वंगल सिमा बुयाः ततज्यानाच्वंगु जीर्ण अवस्थाया चैत्ययात जीर्णोद्धार यानाः थौं तक नं दँय्दसं बुसादँ न्यायेकाः जःपिं नापं भ्वय् न्यायेका वयाच्वंगु दु ।

अथे हे स्वयम्भुइ दँय्दसं पुलुं चीगु ज्या नं वय्कःपिंसं हे याना वयाच्वंगु दु। खय्त ला स्वयम्भुइ पुलुं चीगु ज्याय् ग्वफःया नायः पुचः, थँहितिया झ्वाःबहाः, मखं, तुकं बहाः, प्यंगू पुचलं ७८ म्हेसिया छगू गुथि दयेका तःगु खः। थ्व गुथिइ नं ग्वफः नायः पुचलं २५ म्ह, थँहितिं १९ म्ह, मखनं ७ म्ह व तुकं बहालं २७ म्ह गुथ्याःत दुगु खः। २०३८ साल तक वय्कःपिं जानाः पुलुं च्वइगु व च्वज्या क्वचायेकाः पुं भ्वय् नयेगु चलन दुुगु खः। पुलुं चीगु धकाः स्वयम्भू चैत्यया लुं सियातःगु १३ गू भुवनया लुँया जलप वा वइबलय् तना वनी धकाः त्वपुइगु यानातःगु खः। पुलुं त्वपुइबलय् दकलय् न्हापां दिलाचर्‍हे कुन्हुनिसें ज्या न्ह्याकी। न्हापां द्यःया गजूयाथाय् फट्की बाता त्वपुइ। उकियात द्यः पुलुं धायेगु याइ। वयां क्वय् च्वका त्वपुइगु जुइ। अष्टमी कुन्हुनिसें दथुपाः धकाः दथुया भाग त्वपुइगु ज्या जुइ। वयां लिपा गुरुपुन्हि कुन्हु प्वपाः धकाः दकलय् क्वय्यागु भाग त्वपुइगु ज्या जुइ। थथे पूवंक त्वपुइत १२५ पाः पुलु माः। तर थौंकन्हय् धाःसा छन्हुं हे क्वचायेकेगु चलन दु ।

वय्कःपिंसं याइगु मेगु छगू महत्वपूर्ण ज्या धइगु जनबहाःद्यःया रथ दयेकेगु ज्या नं खः। पाहांचःर्‍हे धुंकाः असनय् द्यः ल्वाकी कुन्हुनिसें जनबाहाःद्यःया रथ दयेकेगु ज्या शुरु जुइ। पारु कुन्हु दकलय् न्हापां रथया पांग्रा हयेगु व मेमेगु रथया सामानत ल्ह्ययेगु ज्या याइ। पांग्रा स्वायेगु व थीथी ज्या यायेत कुन्हु लगे जुइ धाःसा सिँकःमिया ज्या स्वन्हु व खिपः चीगु, बेत चीगु ज्या स्वन्हु यानाः झिंनिन्हुं रथ पूवंक तयार जुइ। रथ पूरा तयार जुल कि दकलय् लिपा पँथं घेरे यायेगु ज्या जुइ। पँथं घेरे याये धुन कि लःस्वां नं त्वपुइगु ज्या जुइ। दकलय् लिपा गजू छुइगु ज्या जुइ।
द्यःया रथ सालेबलय् रथ क्वःदइ वा धेचुली व स्यंसा दयेकेमाः धकाः रथया लिउ लिउ वनेमाः। द्यः सालेबलय् नं रथयात नियन्त्रण यायेत निम्ह प्यम्ह दाजुकिजापिं रथया च्वय् थाय्थासय् च्वनेमाः। थ्वहे झ्वलय् २०६४ सालय् रथय् क्वःदःगु इलय् रथय च्वय् च्वनादीम्ह दशनारां महर्जनं थःगु अनुभव थुकथं कनादिल, 'रथ विस्तारं धेचुला वंगु जकं चाः। अनं लिपा छु जूगु खः व जिं मसिउ होस वःबलय् ला अस्पतालय्। म्हया ब्वहलय् च्वंगु क्वँय् त्वःधूगुलिं आः तक नं स्याःनि। जवगु तुति नं बरोबर स्याःनि। रथया च्वय् गयेत व च्वनेत थाकु नं मचाः। तर छेँय् पौया नापनापं थ्यनीबलय् निपा ल्हातं रथ ज्वनाः छेँया अंगः व पौयात निपा तुतिं प्यंकाः रथयात नियन्त्रण यायेमाःगु अवस्था तसकं हे थाकु। रथ क्वःदःगु इलय् रथ विस्तारं धेचुलीबलय् दशनारांयात कुहां वयेत संकेत बिया। च्वय् च्वंपिंत तक नं धया छ्वयागु तर मनूतय्गु हाःसलं यानाः वय्कलं ध्वाथुइके मफुगु खँ रत्न महर्जनं कनादी। नेनगुने रथ क्वःदसेंलि नगुनेनिसें रथ निर्माण समिति नीस्वंगु कारणं यानाः गुरुपिं (जनबाहाःया) पाखें नं छुं भचा तिबः जूगु खः। अथे नं मनूतय्गु हल्लाकथं नगरपालिका व मेमेथासं नं आर्थिक ग्वाहालि वःगु दु धइगु खँय् थःपिं अनभिज्ञ जुयागु खँ नं वय्कलं कनादी। न्ह्यागु न्ह्याथे हे जूसां नं पुलांगु शैलीं थौंतक नं निरन्तर रुपं अपाय्धंम्ह लोकेश्वरया रथ दयेकेगु सौभाग्य थःपिंत दुगुलिं गौरब तायेकादी। थौंकन्हय् धाःसा प्यंगू त्वाःया स्वंगू त्वालं त्वःतेधुंकूगु जुयाः २०४३ सालं निसें स्वयम्भूया पुलुं चीगु जनबहाःद्यःया रथ दयेकेगुली तुकं बहाःयापिं ज्यापु दाजुकिजापिं जक सक्रिय जुया वयाच्वंगु दु। मेगु स्वंगू त्वाःयापिंसं थीथी कारणं गुथि हे त्वःतेधुंकूगु दु। तुकं बाहाःया दाजुकिजापिं धर्म संस्कृति व परम्परायात निरन्तरता बियाः च्वनादीपिं कर्पिनि खँयात चिउताः मतसे थःगु कर्तब्य थुइकाः निरन्तर रुपं पालना याना झाःपिं महान व्यक्ति खः। खय्त ला वय्कःपिंत पनीपिं आपालं दु। काय्पिं, छय्पिं व किजापिं यक्व आखः ब्वनाः इज्जत व दां कमे यायेधुंकूपिंसं थज्याःगु ज्या याये मते इज्जत वनी धाइपिं नं दु। अथवा दां मदुगु ज्या याये मते धकाः नं धाइ। अथे नं ध्यबाया आश मयासें बौ बाज्यापिंसं याना वयाच्वंगु परम्परायात निरन्तरता बीगु व बौनं धया थकूगु बचं कथं ज्या यानाच्वनागु खँ वय्कःपिंसं कनादी। न्ह्याक्व ज्या दःसां नं न्ह्यागु हे दुःख जूसां नं थुगु ज्यायात निरन्तरता बिया वनेगु बचं पूर्ण महर्जनं बियादी ।

वय्कःपिंसं थथे नं धयादी, 'न्हापा न्हापा ला बौया आज्ञा जक पालना यानाच्वना थें च्वं तर थौंकन्हय् वसपोल प्रति श्रद्धा दयावल। उकिं स्वमन स्वचित्तं ज्या यानाच्वना। थुकिया हे फलं जिमित भिं नं जुयाच्वन। थुगु ज्याय् काय्पिं व छय्पिंत नं निरन्तरता बीकेगु यक्व हे कुतः यानाच्वनागु दु। भविष्यय् गथे जुइ व ला धाये मफु।'
वय्कःपिं निम्हं झी नेवाःतय्गु निंतिं छगू दसु खः। वय्कःपिनिपाखें झी नेवाःतय्सं नं यक्व हे ज्ञां कायेफु। रथ दयेकेगु ज्या न्ह्यासांनिसें झिंनिन्हु तक रथ दयेके क्वमचाः तक व द्यः सालीबलय् तक नं अफिस मवँसे हे वय्कःपिं रथ दयेकेगु ज्याय् लगे जुयादी नापं थःगु त्वाःया दाजुकिजापिंत नं नेतृत्व बियादी ।

थौंकन्हय् रथ तसकं बांलाक तयार जूगु दु। रथय् च्वंनिसें क्वय् तक नटबोल छ्यःगु व घः चुकू तयेगु याःगुलिं रथ तप्यं। उकिं लाय्कुली निसें लगमय् थ्यक्क छन्हुं हे सालेत अःपुल। आशा दु, लिपा नं थथे हे न्ह्याइपुक रथ जात्रा क्वचाइ ।

जनबाहाःद्य व बुंगद्यया छुं स्वापू दुगु दसु थन खनेदु। ल्हुति पुन्हिया कन्हय् कुन्हुनिसें बुंगद्यःया रथ दयेकेगु ज्या न्ह्याइ। बुंगद्यःया रथ दयेकेत जनबाहाःद्यःया रथ जात्रा क्वचायेकेमाः। पुन्हि न्ह्यः जनबाहाःद्यःया रथं गजू लि हे काये माःगु नियम दु। यदि जात्रा क्वमचाःसा द्यःयात खतय् तयाःसां जात्रा क्वचायेकेमाः। अले पुन्हि कुन्हु द्यः देगलय् (कमलादी गणेद्यःया थाय्) बिज्याकेमाः। रथ जात्रा क्वचालकि रथ पियाः दक्व सामान थाय्थासय् तयेयंकी ।

More Stories Like this