बुद्ध धर्मय् मजदुर-मालिक स्वापू

सुनिता मानन्धर

'महंगी भत्ता बिउ, ज्या कथं ज्याला बिउ, मजदुरयात शोषण याये दइ मखु, विरामी जूसा वासःया व्यवस्था या, मजदुरतय्गु हक अधिकार सुनिश्चित या' थुकथंया नारा थ्वयेकाः च्वयातःगु हाकुगु कापः थौं हरेक होटल, होटलय् कलाकारखानाय् अझ धाये गन गन मजदूरतसें ज्या यानाच्वंगु दु उगु हे थासय् यखायातःगु दु ।

हलिमय्न्यंक हे मालिक व मजदूरया द्वन्द्व सलंसःदँ न्ह्यवंनिसें न्ह्यानाच्वंगु खनेदु। झीगु देशय् स्वयेगु खःसा पंचायत इलय् पंचतसें जनतायात च्यः सरह ज्या याकाः थःपिं मालिक जुइत स्वलसा राणाकालय् राणातसें थःगु वर्चश्व कायम यायेत सफल जुल। थुकथंया द्वद्वं हीमी चायाः कुनुकुनु तं वयेकाच्वंपिं थौं देशय् लोकतन्त्र वयेवं थःगु सःयात माःगु स्वयां अप्वः तनाः माग पूवंकेगु इच्छा खना च्वन ।

अथे ला नोकर व मालिक धयागु परिपूरक खः। नोकरं ज्या याःसा जक मालिक मालिकया दर्जाय् च्वने खनीसा मालिकं ज्या मबीकं नोकरं थःगु लजगाः चूलाके फइ मखु। थौं देय्या ततःधंगु कल-कारखाना बन्द जुयाच्वंगु दु। थुकिया मू कारण मजदुर व मालिकया ल्वापुं हे खः। थुकिं यानाः मजदुर व मालिकया घाटा ला जु हे जुल, उकिया नापनापं देय्या अर्थतन्त्र नं स्यंका बिल। देशय् बेरोजगारया स्थिति न्हियान्हिथं अप्वया वल। उकिं थौं देय् विकासया लँपुइ न्ह्याः वने फयाच्वंगु मदु ।

थन सकस्यां थःथः कथंया समस्या दु। तर थौं झीसं थुकिया समाधानया लँपु माले लिबाये धुंकल। अथे ला थौं स्वयां थ्यंमथ्यं २६०० दँ न्ह्यः भगवान बुद्धं गृहस्थी जुयाः जीवन हनेया लागिं हरेक व्यक्ति पूवंकेमाःगु कर्तव्ययात गृही विनयलय् सविस्तार व्याख्या यानातःगु दु। छु, थौं थुगु कर्तव्य पालना याःसा देशय् ब्वलनाच्वंगु मजदुर व मालिकया ल्वापुयात ज्यंके फइ ला? थुकी छकः बिचाः याये ।

गृही विनयलय् अधोदिशाकथं कयातःपिं नोकर चाकरयात मालिक यायेमाःगु न्यागू कर्तव्य थुकथं न्ह्यथनातःगु दु।
मिजंतय्त याकेगु ज्या मिसातय्त याके मजिउ। मिसां याइगु ज्या मिजंयात याके मजिउ। ल्याय्म्ह मनुखं याइगु ज्या बुराम्हेसित याके मजिउ। तःधिकःपिंसं याइगु ज्या मस्तय्त याके मजिउ, मस्तसें याइगु ज्या तःधिकःपिंत याके मजिउ। उकिं ज्या याकीगु इलय् मनूया दक्षता, क्षमता व शक्ति कथं जक याकेमाः। यदि थःथाय् ज्या याइम्ह मनू बिरामी जूसा वयात इलय् हे वासः याकेमाः।
बिरामीम्ह च्यःयात बिरामी जूसां ज्या जक याका तये मजिउ ।

नोकर धकाः वयात मभिंगु, मसाःगु ल्यंपुल्यं जक नकेगु याये मजिउ। थम्हं छु नल खः उगु हे नसा इनाः नये सयेकेमाः। नोकरयात म्वाःमदुगु खँय् नं ब्वः बियाः हेला यायेगु ज्या गुलसं याये मजिउ। वयात सदां सद्व्यवहार यायेमाः ।

सदां ज्याय् जक लगे याना मतसे इलय् ब्यलय् बिदा नं बीमाः। थन निगू कथंया बिदाया खँ न्ह्यथनातःगु दु - १) नित्य ई व २) काल ई। नित्य ई धायेबलय् ज्याया दथु दथुइ आराम काये कथं बीगु बिदा खः। अथे हे काल ई धायेबलय् विधि व्यवहार व नखः चखलय् बीगु बिदा खः ।

थ्व ला जुल मालिकं नोकरयात याये माःगु कर्तव्य। अथे ला मालिक व नोकर छगू रथया निचाः पांग्रा खः। गथे छचाः जक पांग्रा स्यनेवं हे रथ चाःहिली मखु अथे हे छम्हेस्यां जक थःगु कर्तव्य पूवंकां गबलें पूवंके फइ मखु। उकिं मालिकं कर्तव्य पूवंकेया लागिं नोकरं नं थःगु कर्तव्य पूवंकेमाः। नोकरं मालिकप्रति यायेमाःगु कर्तव्य कथं गृही विनयलय् क्वय् न्ह्यथनाकथंया न्यागू कर्तव्य न्ह्यब्वयातःगु दु ।

सुथय् थः मालिक दने स्वयां न्हापा थः दनाः थःगु ज्या पूवंकेमाः। यायेमाःगु ज्या मालिकं धाये स्वयां न्ह्यः क्वचायेकेमाः। बहनी थःगु ज्या दक्व क्वचायेकाः जक वनेमाः। ज्या अथें त्वःताः उखेंथुखें जुइ मजिउ।
मालिकं बिल कि जक छुं सामान कायेगु यायेमाः। न्ह्याग्गु सामानयात नं थःत यल धायेवं थम्हं यंकेगु बानी याये मजिउ ।

सदां थः मालिकप्रति कृतज्ञ जुइ सयेकेमाः। मालिकं यानाः हे थःगु नं लजगाः चूलाःगु खँ थुइकेमाः। गबलें मालिकयात अपशब्द छ्यले मजिउ ।

अथे ला बुद्ध शासनय् नोकर व मालिकया भेदभाव यानातःगु मदु। खुम्ह शाक्यत अनुप्रिय वनपाखे वनाः थःपिंसं पुना वःगु राजवस्त्र त्वःताः उपालि नउयात राजवस्त्र ज्वनाः राजदरवारय् लिहां हुँ धाःगु खः। तर उपालि नउनं इमिनाप हे प्रवजित जुइगु इच्छा तयाः लिउलिउ वन। थुकथं शाक्य राजकुमारीपिनि लागिं ज्या याइम्ह उपालि नउयात हे भगवान बुद्ध शासनय् राजकुमारपिं स्वयां न्हापा प्रवजित यानाः जेष्ठ पद बियाबिज्याःगु खः ।

बुद्धं जक मखु बोधिसत्वं नं थः नोकरचाकरयात गबलें क्वह्यंगु दृष्टिं मस्वः। वेस्सन्तर जातकय् स्वयेगु खःसा दान यायेगु इच्छा दुम्ह वेस्सन्तर राजकुमारं थः प्यदँ न्यादँ दुबलय् हे थःगु मूवंगु तिसा थः दासदासीयात दान बिउगु खँ न्ह्यथनातःगु दु। थुकिं राजकुमारं तीगु तिसा व दासदासीं तीगु तिसा ज्वःलाका बिउगु दु ।

थौं मजदुरतसें वा थः च्यःतसें धाःगु खँ छाय् न्यनेगु धाइपिं नं दु। इमित सदां क्वह्यंगु मिखां स्वयाः दमन जक यायेगु बिचाः याइपिं नं दु। तर इमिसं नं मालिकया भिं याःगु खँ बौद्ध साहित्यय् थुकथं न्ह्यथनातःगु दु ।

थः भ्वातिं खुज्जुत्तरां यानाः हे रानी स्यामावती भगवान बुद्धया शरणय् वंगु खः। विशाखां नं थः दासी पुञ्ञां यानाः हे बोधिसत्वयात खीर दान याःगु खः। अथे हे कात्यायनीया छेँय् खुँ वःबलय् खुँया नाइकेया मनय् वया दासीं यानाः हे हिउपाः वःगु खः। यदि दासी वयाः तःक्वःमछि कात्यायनीयात खुँया गतिविधि मकंगु जूसा खुँया नाइके बुद्धया शासनय् दुहां वने फइ मखु जुइ ।

उकिं यदि थौं झी सकसिनं बौद्ध साहित्य अध्ययन यानाः व्यवहारय् छ्यला यंके फःसा थौं देशय् गुगु मजदुर व मालिक दथुइ ब्वलनाच्वंगु वैमनुष्यता खः उकियात अःपुक हे न्हंका छ्वये फइ ।

More Stories Like this