सिँ मदया स्वनिगःया थीथी रथ जात्रा संकटय्

वन फदानी व सार्वजनिक जग्गाय् सिमा पीगु तसकं न्यून जुयाः माःछि कथंया सिँ मदुगुलिं स्वनिगलय् ताः ई न्ह्यःनिसें नेवाः समुदायं न्यायेकाः वयाच्वंगु थीथी रथ जात्रात संकटय् लाःवंगु दु । खास याना गज्याःगु कथंया सिँ छ्यलेमाःगु खः वनय् अज्याःगु सिँ मदइगु समस्यां यानाः येँ, यल व ख्वपय् न्यायेकाः वयाच्वंगु थीथी कथंया रथ जात्रा व खः जात्रात न्यायेके हे मफइगु स्थिति लाःवंगु खँ गुथि संस्थानं धाःगु दु ।

थुगुसी नीदँ लिपा न्हापांखुसी ख्वपय् विस्काः जात्राया झ्वलय् तःजिक सालीगु भैलखःया बेताः सिँ हिलेमाःगु स्थिति वःगु व यलय् न्यायेकीगु करुणामय द्यःया रथया सिँ नं फुक्कं हे न्हूगु तयाः निर्माण यायेगु नं तयारी जुयाच्वंगुलिं झन जक सिँ अभाव जूगु दु । ख्वपया भैलखः दयेकेगु निंतिं येँय् पशुपति लागाया श्लेषमान्तक गुं सिँ हयेगु चलन दु । छगू कथं स्वनिगलय् स्वम्ह मल्ल जुजुपिं शासक जूगु इलय् हे येँ, यल व ख्वपय् न्यायेकीगु जात्राया झ्वलय् माःगु सिँ ख्वपयात येँय्या श्लेषमान्तक गुं हइगु व येँय् न्यायेकीगु येँयाः जात्राया यःसिं थनेत व थीथी इलय् न्यायेकीगु रथ जात्राया निंतिं धाःसा: ख्वपया नाला लागां सिँ सिमा पालाः हयेगु यानाच्वंगु खँ संस्कृतिकःमि ओम धौभारीं कनादिल ।

ख्वपय् थुगुसी भैलः खः दयेकेगु जिम्मा कयातःम्ह सिँकःमि नायः प्रेम शिल्पकारं थः बाज्याया पालाय् भैलःखःया न्हूगु बेता सिँ हिउगु व थौं स्वयाः नीदँ न्ह्यः थः अबुजुया पालाय् नं अथे हे बेतासिँ हिउगु न्ह्यथंसें आः थुगुसी नं सूर्यविनायक जंगलं बेक्वःगु थासिमा पाला हयाः बेतासिँ हिलेमाःगु स्थिति वःगु खँ कनादिल ।

लुमंकेबहःजु, थगुने भैलखः सालेगु झ्वलय् बेताः सिँ हे त्वुधूगुलिं जात्रा दिकूगु खः । बेतासिँया निंतिं थासिमाया सिँ हे माःगु व उगु थासिमा नं ख्वँतय् बेक्वः जुयाः द्यः तये छिंक चातुलाच्वंगु सिंमा ल्ययाः ध्यने मालीगु जुया अज्याःगु सिँया सिमा मालेत तसकं थाकुइगु खः । जंगलय् थज्याःगु सिमा तसकं हे दुर्लभ जुइगु जुया इलय् हे सिमा लुइकाः नं हये मफुत धाःसा जात्रा तकं संकटय् लायेफुगु खँ मेम्ह सिँकःमि नायः लक्ष्मीप्रसाद सिलाकारं कनादिल ।

प्रेम शिल्पकारया प्यंगू-न्यागू पुस्ता न्ह्यःनिसें हे ख्वपया नांजाःगु विस्काः जात्राया झ्वलय् थनं क्वनं सालेमाःगु रथ भैलखः दयेकेगु जिम्मा कया वयाच्वंगु दु । तर हरेक इलय् वय्कःपिंत अथे हे सिमा अभाव जुया थीथी थासं सिमा हयेमाःगु स्थिति वयाच्वंगु दु । थुगुसी न्हूगु तःगु बेतासिँ धाःसा गुथि संस्थान ख्वपं सूर्यविनाकय वन उपभोक्ता समितियाके अनुमति कयाः सूर्यविनायक वन उपभोक्ता समितिपाखें प्राप्त यानाः टौमढीइ थ्यंकेहःगु खः । च्वकाय् बेक्वःसां मजिउगु व प्वकाय् बेक्वः जूगु हे सिमा माःगु ल्याखं नं थज्याःगु सिमा न्ह्यने लाथाय् मदइगु जुया इलय् ब्यलय् थज्याःगु सिँ चितवन जंगलं तकं हइगु यानाच्वंगु दु ।

वइगु चैत २७ गते सालीगु भैलखः तयार यायेत थौंकन्हे टौमढीइ प्यम्ह सिंकःमि लगे जुयाच्वंगु दु । भैलखः तयार यानाः आः अन तारं चीगु ज्या न्ह्यानाच्वंगु दु । चैत २७ गते द्यः कुहां बिज्याइकुन्हु सनिलय् भैलखः सालेगु निंतिं माःगु रंग पायेगु व झल्लर तयेगु ज्यात आः धमाधम जुयाच्वंगु दु । थुगुसी उगु बेतासिँ थगुने थें त्वधुलि धकाः न्हापा न्हापा नँया बाला जक तइगु खःसा थुगुसी बेतासिँ छगुलिं नँया पाता हे तयाः बल्लाक दयेकातःगु दु । उकिया लागिं नँ सम्वन्धी फुक्कं ज्याया जिम्मा चन्द्रभक्त नकःमिं कयादीगु खः । रंग रोगनया ज्या धाःसा पूर्ण पुं याकचां पूवंकाच्वंगु दु । वय्कः दँय् दसं हे याकचां थज्याःगु ज्याया जिम्मा कया वयाच्वंम्ह खः । स्थानीय ११ वडाया लालबहादुर तमखू याकचा जक ज्यामि कथं ज्या यानाच्वंगु उगु भैलखः दयेकेगु ज्याय् श्याम जधारी व रमेश शिल्पकारपिसं बुट्टा कीगु ज्या नं यानाच्वंगु दु । रमेश याकचां जक थथे भैलखतय् बुट्टा कीगु ज्या यानाच्वंगु हे झिदँ दयेधुंकल । थथे छगू विशिष्ट प्रकारया रथ भैलखः तयार यायेत ज्यामि सिंकःमि, ल्वहंकःमिनिसें नँकःमितय्सं तयार यायेधुंकाः पुंतय्सं रंग पायेगु ज्या याइगु जुया थ्व भैलखः तयार यायेत गुलि थाकु धइगु सीदु ।

खः दयेकेगु ज्याय् संलग्न जुयाच्वंपिं राम जधारी, श्याम जधारी व कृष्णभक्त छुस्याकीं नं थथे सिँया अभाव जुयावन धाःसा खः जात्रा हे संकटय् लायेफुगु खँ कनादिल । सिंकःमि ज्यामित न्हिं न्यासः दां ज्याला कयाः अन ज्या यानाच्वंगु दुसा ज्याब्वः नायःपिंत धाःसा न्हिं न्हय्सः तका बियातःगु दु । गब्लें गब्लें थन सिँ मदइगु इलय् विदेशं व चितवनं नं अग्राथ सिँ हयेमाःगु स्थिति वइगु खँ रथ दयेकेगु ज्याय् संलग्न सिंकःमितय्सं धाःगु दु ।

नःसिं, घमाः, बेतसिं विशेष प्रकारया सिं छ्यला दयेकेमाःगु जुया नं अज्याःगु सिंत माले थाकुइगु सम्वन्धित मनूतय्सं धाःगु दु । सिंया अभावं हे थुगुसी स्वनिगःया हे दक्कलय् ताःहाक: धयातःगु बुँगः द्यःया लागिं माःगु रथ दयेकेगु ज्यानं आः तकं शुरु यायेफुगु मदुनि । थुगुसी बुंगः द्यःया लागिं नं आः तकया हे दक्कलय् अप्वः सिँ मालीगु जुयाच्वंगु दु । अथे जुया थुगुसी विदेशं तकं सिँ हयेगु तयारी जुयाच्वंगु दु । बुँगः द्यः भारतया कामारु कामाक्षं हयातःम्ह जूगु ल्याखं थःगु हे थासं छुं सिँ हयेगु चलन धाःसा न्हापा हे दुगु खँ संस्कृतिकःमि ओम धौभारीं कनादिल । तर आः थुगुसी फुक्कं हे सिँ न्हूगु तयाः बुंगः द्यःया रथ दयेकेगु तयारी जुयाच्वंगु दु । स्वनिगःया जात्रा न्यायेकेत विदेशं तकं सिँ हयेमाःगु स्थिति वःगु हिसिदुगु खँ धाःसा मखु । तर यलया गुथि संस्थानं उकथं हे माल धाःसा भारतं तकं सिँ हये फइगु बन्दोबस्त याःगु दु । गुथि संस्थानया कथं रथया लागिं मदयेक मजिउगु बेक्वः सिँ थौंकन्हे नेपाःया छुं नं जंगलय् मदये धुंकल । उकिं नं भारतं सिँ हयेगु तयारी जुयाच्वंगु खः ।

जितपुर तीनपिप्लेपाखें फलाट सिँ जक हयाः बेक्वः सिँ पिनं हयेगु तयारी जुयाच्वंगु खँ गुथि संस्थानं धाःगु दु । थुगुसी करुणामय बुंगद्यःया रथ दयेकेत जक ४०८ क्यूविक व मीननाथया रथ दयेकेत १८६ क्यूविक यानाः मुक्कं ६०४ क्यूविक सिँ मालीगु हिसाब पिकयातःगु दु । सिँ अप्वः छ्यलीगु व तौल कथं झ्यातुइगु रथ धाःसा ख्वपय् दयेकीगु भैलखः हे खः । उकि विशेष प्रकारं चुकु तानाः न्ह्याक्वः संसां मस्यनीगु कथं तयार याइगु हे स्थानीय शिल्पकारतय् विशेषता खः । करुणामयया रथ तःजाःगुलिं बरोबर ग्वतुलाच्वंगु व ग्वतुलिगु नं सम्भावना दया हे च्वनीगु खःसा ख्वपया भैलखः थौं स्वयाः सच्छि दँ न्ह्यः छक्वः हे जक क्वदःगु रेकर्ड दु । थथे रथ हे क्वदलेवं देय्या हे मिभं जुइगु किबदन्ती दु ।

थुगुसी बैशाखं हे करुणामयया रथ तयार याइगु जूगु दु । उकिया लागिं बल्लागु, भिंगु व ज्या वःगु सिँ मालेगु ज्या आः दू्र्त गतिं जुयाच्वंगु दु । यदि सिँ फुक्कं इलय् लुयावल धाःसा बैशाखं हे रथ दयेकेगु ज्या न्ह्याइ । गुथि संस्थानं थुगुसी बुंगःद्यःया रथ दयेकेगु निंतिं तःधंगु खः, थां, झिंखुकू हाकूगु सिँ, लगः थां, त्वाय्म्वः, लसिँ, घःमा, तसिँ थां व मलासिँ माःगु खँ धाःगु दु । आः उकिया हे मालेज्या जुयाच्वंगु दु ।

गोदावरी जंगल, चितवन जंगल व माल धाःसा भारतया थीथी थासं तकं सिँ माला हयाः रथ निर्यात यायेगु नं गुथि संस्थानं धाःगु दु । तर उकिया हर हिसाव, गुलि वनी धाःसा धाःगु मदुनि । न्ह्याथेसां ब्वसिमा, थासिमा, बःसिमा, साल व सिसौया सिँ मालीगु जुयाः सिमा लुइकाः हयेगु व अन हयाः उकियात साइनिङ व फ्रेमिङ यानाः फिनिसिङ्ग यायेगु ज्याय् लां लां बिइगु जुया नं स्वला न्ह्यःनिसें हे थथे सिँ मालेगु ज्या न्ह्यानाच्वंगु दु । सिँ व सिँ चीगु निंतिं पुया बन्दोबस्त यायेत गुथि संस्थानं माःछि बजेट फ्याना तये धुंकुगु खँ धाःगु दु । बल्लागु सिँ छ्यलाः चक्का दयेकेमाःगुलिं बल्लागु सिँ नं मालेज्या न्ह्यानाच्वंगु दु । तर थथे फुक्कं कथंया धाये धायेथेंज्याःगु सिँ नेपालय् हे मदइगु अवस्था वया नं स्वनिगः व स्वनिगः जःखः न्ह्याइगु थज्याःगु रथ जात्रा संकटय् लायेफुगु स्थिति वयाच्वंगु खँ संस्कृतिकःमिपिसं महसुश याःगु दु ।

More Stories Like this