शान्ति न्हापा कि संविधान?

सानुराजा शाक्य

थौंया मू आवश्यकता शान्ति व संविधान धकाः न्हिंन्हिं धइथें समाचारय् न्यनेदु। राजनीतिक दलतसें न्ववाइबलय् नं थुकथं हे शान्ति व संविधानया निंतिं हे थःपिंसं ज्या यानाच्वनागु धाइ। संविधानया थःगु ठोस रुप दइ तर शान्तिया ठोस रुप दइ मखु। शान्ति धइगु अमूर्त जुयाच्वनी। सुयातं थःत शान्ति दु थें च्वंसा वहे अवस्थाय् मेम्हेसित अशान्ति जुयाच्वनेफु। तर थौकन्हय् शान्ति व शान्ति प्रक्रियाया खँ ल्हाइपिंसं माओवादी लडाकु सेना गुपिं अस्थायी शिविरय् च्वनाच्वंगु दु उमित समायोजन वा जिउ जिउगु यानाः अस्थायी शिविरया सेनाया अस्तित्व मन्त धायेवं शान्ति प्रक्रिया पूवनी धयाच्वंगु दु। अझ छपलाः न्ह्यःने वनाः धायेगु याः माओवादीया सेना क्यान्टोनमेन्टय् दतले संविधान जारी जुइगु सम्भावना मदु। संविधानसभां संविधान दयेके ताःलाःसां यदि क्यान्टोनमेन्टय् च्वंपिं माओवादी सेना अथें जुल धाःसा व अवस्थाय् तयार जुइधुंकूगु संविधानयात थातं तयाः वा घोषणा मयासे दकलय् न्हापां अस्थायी शिविर निं प्वने माल। थुकथंया बिचाः हयाच्वंपिं खः नेपाली कांग्रेसया अप्वः धइथें नेतात, एमालेया नं अप्वः धइथें नेतात व थौकन्हय् सरकारं पिने लानाः वाथावाथा कनाच्वंपिं मधेसी दल विशेष यानाः नकतिनि भारत वनाः गायत्री मन्त्र कयावःपिं विजय गच्छेदार, महन्थ ठाकुर व राजेन्द्र महतोया दलत व दक्षिणपन्थी दलत मध्ये राप्रपाया स्वंगुलिं दल लगायत मेमेगु नं राजनीतिक दलत। उमिगु बिचाः कथं अस्थायी शिविरया माओवादी सेना छम्ह हे मंत धाःसा नेपालय् शान्ति वइ अले जक संविधान न्ह्याके फइ ।

शान्ति धइगु पिनं स्वयेबलय् हिंसा नाप तप्यंक स्वानाच्वंगु जक खने दयाच्वनी। थ्व हे जुयाः जुइ माओवादी जनयुद्धया इलय् यक्व हिंसा जूगु व थुकिया कारण धइगु माओवादी लडाकुतय् लिधंसाय् जूगु विद्रोही व सेना प्रहरीतय् दथुया लडाइँनं पिदंगु हत्या हिंसा खः। उकिं माओवादी लडाकु दत्तले व हिंसा हानं लिहां वइ धइगु आधारय् लडाकुतय्त समायोजन वा निशस्त्र यानाः माओवादी सेनापाखें मुक्त मयाःतले शान्ति वइ मखु धइगु बिचाः खनेदु। माओवादी सेनाया अस्तित्व दत्तले संविधान वयेके नं बी मखु वइ नं मखु तकं धयाच्वंगु दु। माओवादी दल बाहेक अप्वः धइथें दलतसें माओवादी लडाकुत अस्थायी शिविरय् दत्तले संविधान वइ मखु धाइपिं नं दु, संविधान हयेके बी मखु धाइपिं नं दु। थुकथं माओवादी सेना दत्तले संविधान हयेकेत गुम्हेसिनं माओवादी हे तयार जुइ मखु धयाच्वंगु दुसा गुलिसिनं माओवादीं थःगु सेना ल्यंकाः संविधान हयेगु कुतः यात धाःसा उकिया प्रतिरोध यानाः संविधान हयेके बी मखु धायेगु नं यानाहःगु न्यनेदु। थुकथं शान्ति व संविधानयात छगूया मेगु पूरक कथं थुइकाः न्ववायेगु यानाच्वंगु दु ।

खय्त ला शान्ति व संविधान आंशिक रुपं छगूया मेगु पूरक खः। तर संविधान न्ह्याक्व हे बांलाःसां शान्ति द हे दइ धाये थाकु, तर अवश्य नं संविधान बांलात वा अधिकांश नेपाःमितय्त संविधान यल धाःसा राजनीतिक हिंसाया सम्भावना दइ मखु। तर गैर राजनीतिक अशान्ति धाःसा ल्यना हे च्वनी। उज्वःगु शान्ति दइगु अवस्था कि त रामराज्य जुइ माल, कि त फुक्क मनूतसें भगवान बुद्धया उपदेशकथं जीवन हने माल। अले जक फुक्कं कथंया शान्ति दइ। विश्वया अप्वः धइथें देसय् जुयाच्वंगु अशान्तिया स्रोत राजनीति खः। जनताया राजनीतिक इच्छा आकांक्षायात राज्यं पूवंके मफुत धाःसा उज्वःगु अशान्ति जुयाच्वनी गुकिं यानाः देसया अर्थतन्त्र थहां वये फयाच्वनी मखु। दशकौं निसेंया नेपाःया अशान्ति नं राजनीतिक खः। शान्तिया मुद्दा आः जक प्रमुख जुया वयाच्वंगु मखु राणा इलं निसें हे दु। राणाकालय् थःगु जिउधनया सुरक्षा मदुगु खं यानाः राणातय्गु शासन व्यवस्था जनतायात मयल अले राजनीतिक परिवर्तनया नितिं जनतां राजनीतिक दलतय्त साथ बिल। उकथं हे स्वयेगु खःसा पंचायती व्यवस्थाया इलय् नं राजनीतिक दलत प्रतिबन्धित अवस्थाय् जूसां पंचायतया विरोधीतय्गु प्रहार पंचायतं जनतायात शान्ति सुविस्था बी मफुगु व पंचायत दतले मदइगु खँ जनतायात धायेगु याः। अर्थात पंचायत व्यवस्था दत्तले देसय् शान्ति वइ मखु उकिं राजनीतिक परिवर्तनया निंतिं राजनीतिक दलतय्त साथ बी माल धइगु दलतय् अपिल वयाच्वनी ।

पंचायत मदयेधुंकाः बहुदल वलं नं शान्ति सुरक्षाया मुद्दा दलतय् नितिं न्ह्याबलें न्हापांगु मुद्दा जुयाच्वन। विशेष यानाः सर�कारया विपक्षी दलतसें शान्ति सुरक्षा कायम याये मफुगु धकाः सरकारया विरोध यानाच्वनी। थ्व इलय् छुं छुं दलतसें जक ०४७ सालया संविधानया विरोध यात व विशेष यानाः उगु संविधानं आदिवासी जनजाति लगायतया उत्पीडित जनतायात सन्तुष्ट याये मफुत। थ्व खँ थुइकाः लिपा केन्द्रीकृत व एकात्मक व्यवस्था अले राजतन्त्रया विरोधय् हे माओवादीं याःगु जनयुद्धया कारणं देसय् शान्ति बांमलाक प्रभावित जुल। थुकथं स्वयेगु खःसा शासन व्यवस्था व उगु शासन व्यवस्था न्ह्याकीगु संविधानया कारणं हे देशय् शान्ति मदइगु जुयाच्वन। संविधान मार्फत फुक्क समुदाययात विभेद मंत, उत्पीडन मंत, राज्य थःगु नं खत धकाः महसुस याके बी फत धाःसा राजनीतिक अशान्तिया सम्भावना न्यून जुइ। थ्व अवस्थाय् गैर राजनीतिक अशान्तियात राज्यया ऐन कानून मार्फत चिनाः राज्यया नियन्त्रण दयेका तये फत धाःसा शान्ति वइगु खः। उकिं संविधान हे प्रमुख खः। माओवादी लडाकुत क्यान्टोनमेन्टय् दुसां नं देसय् शान्ति वयाच्वंगु मदु। मधेसय् थीथी सशस्त्र पुचःतय्सं हिंसा यानाच्वंगु खना हे च्वना। प्रहरी घेराय् हे दुने वयाः आतंकवादीतसें आक्रमण नं याना हे च्वंगु दु। उकिं शासन प्रणाली राजनीतिक खोट मदयाः नेपाःया आदिवासी जनजाति, दलित मधेसीतय्त चित्त बुझे याये फइगु अवस्थाय् शान्ति क्वातुइगु अवस्था छखे दयाच्वनी धाःसा देसया राजनीतिक दलतय्त नं राज्यया सिष्टमय् दुथ्यानाच्वनेगु सहमतिया लकस ब्वलन धाःसा नं शान्ति दयाच्वनी। उकिं अप्वः जनता अर्थात आदिवासी जनजाति, मधेसी व दलिततय्त स्वीकार जूगु अवस्थाया अधिकांश राजनीतिक दलतसें सहमति क्यंगु संविधान प्रमुख खः क्यान्टोनमेन्टय् च्वंपिं माओवादी लडाकु सेनाया समायोजन शान्ति प्रक्रियाया छगू प्राविधिक ज्या जक खः। उकिं माओवादी सेनाया व्यवस्थापन मजूगु त्वहः तयाः संविधान हयेगु ज्यायात पने मजिउ ।

More Stories Like this