नेवाः सम्पदा रक्षाया लागिं ल्ह्वनेमाःगु पलाः

नरेशवीर शाक्य

सलंसःदँ निसें भाषिक, जातीय धार्मिक व सांस्कृतिकरुपं उत्पीडनय् लानाच्वंपिं नेवाः लगायत देय्या आदिवासी जनजातितय्गु माग मुलुकय् वःगु राजनीतिक हिउपाः लिसें जातीय लोकतान्त्रिक संघीय स्वशासन खः। तर थन सत्ता न्ह्याकाच्वंपिं, सत्ता लिक्क थ्यनाच्वंपिं व राजनीतिक पार्टीया नेतात छगू हे जातियापिं जुयाच्वंगु कारणं देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त हक अधिकार बीगु खँय् थुपिं लिचिलाच्वंगु अनुभव सकसिनं यानाच्वंगु दु। थःपिंसं याना वयाच्वंगु हालिमुहालि व सत्ता सुखया मोज मेपिंसं लाका काइ धयागु खँय् थुपिं चिन्तित जुयाच्वंगु दु।
नेपाः राष्ट्रया निर्माण यायेगु खँय् थनया आदिवासी नेवाःतय्गु महत्वपूर्ण भूमिका जक मखु, नेतृत्वदायी भूमिका हे दु। नेपाःया भाषा, साहित्य, कला संस्कृतिया संरक्षण यायेगु ख्यलय् नेवाःतय्सं ब्यक्तिगतरुपं नं आपालं योगदान यानाः थुकिया संरक्षण याःगु दु। तर थज्याःगु ज्याया लिखित दस्तावेजया अभावया कारणं इमिगु योगदान तनीगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दुसा असम्बन्धित मनूतय्सं अज्याःगु ज्याया श्रय थःपिनिगु नामय् कयाः थःपिं इतिहासय् स्थापित जुइगु कुतः जुयाच्वंगु दु। थ्व खँय् इलय् ध्यान बी मफुत धाःसा नेवाःतय्सं नेवाः राज्य नीस्वनेगु खँ जक हयाः थःपिंसं किया तयागु इतिहास तकं ल्यंके मफुगु दोषारोपण मजुइ धकाः धाये फइ मखु ।

छुं ई न्ह्यः हे तिनि नेपाःया सिनेमा इतिहासया हे अज्याःगु हे छगू महत्वपूर्ण ब्वयात हुया छ्वयेगु कुतः जूगु अनुभव सकसिनं याना हःगु दु। नेपाःया दकलय् न्हापांगु संकिपा 'आमा'य् शीर्षस्थ भूमिका म्हितूम्ह छम्ह नेवाः मय्जु चैत्य देवी खः धयागु खँ सकसिनं सिउ। तर उम्ह मय्जुया नां मकासे नियोजित रुपं हे नेपाःया न्हापांम्ह नायिक भुवन चन्द खः धकाः मखुगु खँयात बय्बय् यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। थुकिं मेकथंया नां न्ह्यःने हयाः नेवाःतय्गु योगदान व इतिहास हुइगु कुतः जूगु खनेदु। थ्व खँयात कयाः सुं नं सम्बन्धित मनूतय्सं सः तःगु खने मदु ।

उकथं हे नेपाःया दकलय् न्हापांगु सार्वजनिक सफूकुथि चायेकूम्ह भाषानिभाः प्रेम बहादुर कंसाकार खः। लाइबेरी पर्वय् लानाः सजाँय फयेमाःम्ह कवि योगविरसिंह कसाः खः। तर नेपाः दुने जुइगु सार्वजनिक सभा व पुस्तकालय दिवस धकाः हनीगु छुं नं कथंया ज्याझ्वलय् वय्कःपिनिगु नां खने दइ मखु। न्हापां सार्वजनिक पुस्तकालय चायेकूम्ह मनू धकाः मेम्ह हे मनूया नां वयेगु याः। थुज्वःगु खँय् सुनां हे नं चिउताः नं तयाच्वंगु खने मदु। नेपाःया फुक्कं हे सार्वजनिक संचार माध्यमय् नेवाःतय्गु पहुँच मगाःगु कारणं थुकथं गलत समाचार सम्प्रेषण जुयाच्वनं नं थुकियात सुधार यायेमाः धकाः सः तइगु छुं नं नेवाः संस्था मदयाच्वंगु उदेकया विषय खः थें आःया इलय् नेवाःतय्गु प्रत्येक उपलब्धियात सूचीकरण यानाः नेवाः जातिया दुने गर्व ब्वलंकेगु ई नं खः। संचार माध्यमय् थुज्वःगु गलत समाचार पिहां वनाः थुकियात लिपिबद्ध याना तयेवं लिपा वनाः थुकी विवाद ब्वलनीगु निश्चित खः। इतिहासयात गलतरुपं न्ह्यब्वइगु ज्यायात इलय् हे भिंकेमाःगु दायित्वयात सकल नेवाःतय्सं वाःचायेके माःगु दु ।

नेपाःया हरेक विकासया ख्यलय् नेवाःतय्सं नेतृत्वदायी भूमिका म्हितावंगु दु, म्हिताच्वंगु दु। अज्याःगु इतिहास हुइगु कुतलय् सम्बन्धित ख्यःया मनूत हे सक्रिय जुयाच्वंगु दु। नेपाःया प्रशानिक ख्यलय् नेवाःतय्सं महत्वपूर्ण योगदान याना वंगु दु। न्याय ख्यलय दकलय् न्हापांम्ह प्रधानन्यायाधीश छम्ह नेवाः नं थःगु सेवा यानावंगु दु। उद्योग ब्यापारया ख्यलय् नेवाःतय्गु नां आपालं च्वय् दु, तर थुमिगु योगदानयात गनं नं चर्चा यायेगु ज्या याःगु खने मदु। थुकियात नं छगूकथं उत्पीडनया परिभाषा दुने लाकेमाःगु खनेदु ।

नेवाःतय्सं हरेक ख्यलय् यानावंगु योगदान लिपिबद्ध जुयाः उकिया प्रचार प्रसार थौंया नितान्त आवश्यक विषय जुइधुंकूगु दु। मनूया अन्त लिसें इतिहास नं हुया वन धाःसा थुकिं सम्पूर्ण नेवाःत हे द्यापं च्वनेमालीगु स्थिति ब्वलनी। नेवाःतय्सं राष्ट्रया कला सम्पदा ल्यंकेत, बचे यायेत गुथि, धर्मया नामय् आपालं योगदान यानावंगु दु। थःगु परिवार, सुख शान्तियात त्वःताः, समाजं वँय् तक धायेकाः तक नं थःगु सम्पदा ल्यंकेगु ज्याय् नेवाःत न्ह्यचिउगु दु ।

आर्थिकरुपं अत्यन्त दयनीय जूसां थःपिनिगु संस्कार मत्वःतूपिं मनूतय्गु योगदानयात आः लिपिबद्ध यानाः सरंक्षण यायेमाःगु आवश्यकता ब्वलनाच्वंगु दु। थथे जुइ मफुत धाःसा थुमिगु योगदान न्हनावनाः मेगु हे छुं जातिया अमुक मनूतय्सं उकिया दावी यानाः थःपिनिगु जातीय गौरव ब्वलंकेगु व लबः कायेगु अनेक षडयन्त्र न्ह्याकेफु।
नेवाः जातीय स्वशासन नेवाःतय्गु आज्जु खः, अथे हे थौं नेवाः धायेकाः गर्व याये फयेकेत योगदान यानावंपिं मनूतय्गु मूल्यांकन यायेगु ज्या नं जुइमाः। थौं विश्वय् उत्कृष्ट जुइफुगु देवदेवीया प्याखं आः नं स्यनेकेन जुयाच्वंगु दु। मनोरंजनया मेगु साधन हे मदुगु इलय् थन दबू प्याखंयात उत्कृष्ट थासय् थ्यंकाः सर्वसाधारणयात मनोरंजन याकूपिं, सलंसः दँ न्ह्यवंनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु नृत्य परम्परायात म्वाकाच्वंपिं मनूतय्गु मूल्यांकन आः जुइमाःगु ई वःगु दु। इमिगु अनुभव व इमिसं न्ह्याकाच्वंगु प्रविधियात जक लिपिबद्ध यायेफुसां नं नेवाःतय्गु महत्वपूर्ण सम्पदाया संरक्षण जुइगु खँय् शंका मदु ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this