पाहाँचःर्हे नखः म्हसीका
मुनीन्द्ररत्न बज्राचार्य
प्राचीनकालंनिसें थ्व नेपाः देशय् नेवाःतसें थीथी नखःचखः हना वयाच्वंगु दु। थ्वहे नखःचखःया कारणं थनया संस्कृति व राष्ट्रियतायात संरक्षण याना तल। थन दच्छिया दुने नेवाःतसें आपालं नखःचखः हनेगु याइ। थ्व हे नखःचखः हनाः थपिनिगु जीवनय् थीथी कथंया आनन्द कयाच्वनी। नेवाःतय् थपिनिगु मौलिकतां जाःगु नखःचखः मध्ये पाहांचःर्हे नखः नं बिस्कं महत्वं जायाच्वंगु नखः खः। मोहनि व स्वन्ति धुंकाःया तसकं महत्व दुगु नखःचखः मध्ये पाहांचःर्हे छगू नं तःधंगु नखः खः। स्वन्हुयंक तःजिक हनेगु पाहांचःर्हे नखःयात थुकथं म्हसीकेफु।
पाहांचःर्हे नखः चैत्र कृष्ण चतुर्दशीनिसें प्रतिपदा तक स्वनिगः दुनेया नेवाःतसें थीथी कथं माने याइ। हिन्दू वा बौद्ध सकल नेवाःतसें यथाश्रद्धां थ्व नखःयात न्ह्याइपुक माने यानाच्वंगु दु। दकलय् न्हापां चतुर्दशी कुन्हु येँ देय्या थाय्थासय् हना वयाच्वंगु पीठ पीठया अजिमा द्यःपिं लुँमधि अजिमा, कंग अजिमा, न्हाय्कंतला अजिमा, लुँचुभुलु, न्यतमरु अजिमा त्वाःत्वालय् जागा याइ। जात्राया इलय् बाजागाजा थानाः द्यःया लिउलिउ म्वःम्वः मनूत चाःहिलेगु याइ। थःथःगु त्वालय् थःथितिपाखें द्यःयात बाँचा स्यानाः समय्बजि इनेगु याइ। थुकुन्हु त्वाःत्वाःपतिकं द्यः हइगु जुयाः तसकं न्ह्याइपुयाच्वनी। सन्ध्याकाः इलय् पिशाच चतुर्दशी धकाः त्वाःत्वाः पतिकं न्हापांनिसें पूजा याना वयाच्वंगु धलपातय् च्वंगु लुकुमाद्यः शिवलिङ्गयात सफा सुग्घर याइ। छँखापतिकं लुुकुमाद्यःयात विशेष कथं थीथी परिकार तयाः पुजा याइ। थथे लुकुमाद्यः धकाः महाद्यः पिशाचया रुपय् धलपातय् सुलाच्वने माःगुया कारण बारे आपालं किंवदन्ति दु ।
महाद्यः ३६४ न्हु तक पिशाचया रुपय् धलपातय् सुलाच्वंगुया कारण महाद्यः व पार्वतीया दथुइ कचमच जुयाः पार्वतीयात नुगलय् स्याइ धकाः सुलाच्वंगु खः। थुकुन्हु महाद्यः प्रकट जूगुलिं महाद्यःयात पिशाचया रुपय् पिशाच चतुर्दशी धकाः पुज्यायेगु खः ।
थथे हे नेवाःतसें पाहांचःर्हे धकाः थ्व नखः हनेगु मेगु छगू कारण थुकुन्हु भगवान शिव दुनियाँया छेँय् प्रकट जुयाः सकसितं पाहांया रुपय् विशेष कथं पूजा याःगु खः। उकिं पाहांपिंत माने याइगु जुयाः थ्व नखः हे पाहांचःर्हे जू वन। थौंतक नं नेवाःतसें पाहांपिंत तसकं माने याइगु चलन दु। पाहांचःर्हेया पाहांपिंत सःताः माने यानाः भ्वय् तकं नकेगु चलन आः तकं दनि। पाहांचःर्हेया लकुमाद्यःयात विशेष कथं लाभा, मुस्या, न्या, अय्लाः तयाः भव्यरुप थःथपिनिगु छेँय् पुज्याना वयाच्वंगु थासय् पूजा याइ। थकुन्हु वाउँगु लाभा मदयेक मगाः। थ्व नखःयात नेवाःतसें लाभा नखः नं धायेगु याः। थुबलय् तुकंवाउँगु लाभा नयेबलय् तसकं सानाच्वनी। हानं थुकुन्हु पूजाय् विशेष कथं लुकुमाद्यः पुज्यायेबलय् लुँबुँ वहबुँ धकाः तुकंचिया बुँ लुँबुँ, लइँया बुँ वहःबुँ धकाः नं छायेमाः। अले पूजा यायां देवाय् व अजःसलाय् चिकं इनाः अजः खाकी। थ्वहे अजः छेँ जहानपिंसं मिखाय् उलेगु याइ। थुबलय् उलागु अजलं दछियंकं मिखा स्याइ मखु धइगु जनश्रुति दु। पूजा सिधयेवं पाहांचःर्हे नखःया प्रसाद कयाः कथं थीथी घासा तयाः भ्वय् नयेगु याइ ।
पाहांचःर्हेया कन्हय् आमाइ कुन्हु येँया थाय्थासय् च्वंगु पीठय् 'मरःजा' नकेगु धकाः चिचीधिकःपिं कय्तापूजा मयाःपिं, इहि मयाःपिं मचातय्त सीपिनिगु नामं जा, दुरु व बिस्कुट, चकलेट नकेगु याइ। थथे मरःजा नयेव मस्तय्त भूतप्रेतं थी मखु, बिरामी जुइ मखु धइगु धापू दु। न्हिनय् थुकुन्हु घोडा जात्रा धकाः तिंख्यलय् सल ब्वाकेगु याइ। न्हापा न्हापा लुँमधि द्यःयात नेपालय् च्वनेत देशय् मदुगु जात्रा क्यनेगु धकाः ह्ययेकेत सल ब्वाकेगु जात्रा याःगु खः धाइ। तर थौंकन्हय् थ्व घोडाजात्रायात नेपाली सेनां जिम्मा कयाः घोडाजात्रा पर्व धकाः इमिसं कार्यक्रम यानाच्वंगु दु। तिंख्यलय् नेपाली सेनाया मञ्चय् राष्ट्राध्यक्ष, गण्यमान्यपिं पाहां सःताः सल ब्वाकेगु थीथी कवाज, शारीरिक व्यायाम प्रदर्शन याइ। अथे हे न्ह्याइपुकेया लागिं विदेशी पाहांपिंत नं छुं छुं कासाय् सहभागी याः। थ्व घोडा जात्रा स्वकेत येँया कुमारीयात नं जात्रा यानाः यंकेमाः। खय्त ला थुकुन्हु स्वनिगः दुने यलय् नं सलयात अय्लाः त्वंकाः बालकुमारी भौल ध्वाकाय् हाहू यानाः ब्वाकी। ख्वपय् नं सुयाम्ह सल दयेकाः ब्वाकेगु गुथि हे स्वनातःगु दु ।
उकुन्हु हे पाहांचःर्हेया चान्हय् हानं तेबाहा व वतुया लुँमधि द्यःया द्यःखः तिंख्यलय् द्यः ल्वाकेत दिका तइ। अले कंग अजिमाया द्यःखः हयाः द्यः ल्वाकेगु धकाः तेबाहा व वतुया द्यःखलय् गयाच्वंपिंके च्यानाच्वंगु तिँप्वाय् हिलाबुला यानाः स्वचाः चाःहुकाः लित यंकी। शुद्ध चान्हय् जुइगु थ्व द्यः ल्वाकीगु जात्रा छगू कथं रोचक जू। द्यः ल्वाके धुनेवं तेबाहा व वतुया द्यःखः निखलं चान्हय् यट्खाबाहाया पिने दुवातय् चछि तया तइ। कन्हय् कुन्हु सुथसिया प्रहरय् हानं द्यःखः थनाः थासं थासय् चाःहिकाः जात्रा याइ ।
पाहांचःर्हेया प्रतिपदा स्वन्हु कुन्हु असनय् द्यः ल्वाकेगु याइ। थुकुन्हु न्ह्यथु कुन्हु थें हे तेबाहा व वतुया लुँमधि द्यःखः असं दुवातय् न्हिनय् निताः इलय् द्यः ल्वाकेत दिके हइ। अले कंग अजिमाया द्यःखः द्यः ल्वाकेत असनय् हइ। निखः तेबाहा व वतुया द्यःखःपाखें च्यानाच्वंगु तिँप्वाय् कंगया द्यःखःनाप हिलाः स्वचाः चाहुइकाः हानं लित यंकी। मेमेगु द्यःखः नं जात्रा यायेत लित यंकी। थथे द्यः ल्वाकेगु इलय् जात्रा स्वयेत आपालं मनूत असनय् मुनेगु याइ। न्हापा न्हापा हुल्याःतसें हूलदंगा यानाः ल्वापु नं याइ। थुकथं पाहांचःर्हे थीथी जात्रां न्ह्याइपुक माने याइ ।
पाहांचःर्हे नखः थःगु हे विशेषतां जाःगु नखः धायेमाः। चैत्रया सुखागु मौसमया इलय् जुयाः मनूतय् बुँज्या नं मदुगु ई खः। ज्यापुतय् नं बुँज्याय् ब्यस्त जुइ म्वाःनि। उकिं थुबलय् नखः हनेत सकसियां फुर्सत दयाच्वनी। थुबलय् मौसम नं उकुसमुकुस दनिगु जुयाः मनूत निराशां जाःगु घातु लयया 'राम, आ जि गन वने' धकाः विरह म्येँ हाला जुइ। हानं पाहांचःर्हे थुगु दँया अन्तिम नखः जूगुलिं थ्वयात 'म्ह्याय् मचा' नखः नं धयातल। थथे हे थ्व नखःया सकल म्ह्याय् मचातय्त नखत्या नं सःतेमाःगु जुल। उकिं थ्व पाहांचःर्हे मेमेगु नखः स्वयां महत्वपूर्ण जुयाच्वंगु जुल ।
More Stories Like this
जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपा प्राडो, पाजेरो ब्वाकेगु ख्यः मखु राष्ट्रपति प्रणाली बारे विवाद नेवाःतय्त जागृत याइगु 'नेपाःमिया नुगः सः' खँ स्वनिगःया
