भुखाय्या खतरा व नेपाः

उत्तमराज शिलाकार

नेपाःयात आपालं ग्वाहालि यानाच्वंगु देय् जापानय् वंगु फागुन २७ गते ब्वःगु ८.९ रेक्टर स्केलया तःभुखाय् व वयां लिपा वःगु सुनामीं आपालं धनजनया क्षति जूगु दु। उगु विनाशकारी दैवीप्रकोपं द्वलंद्वः मनूत सीगु जक मखु झिद्वलं मल्याक्क मनूत तनाच्वंगु दु। अथे हे अरबौं तकाया भौतिक संरचना स्यंगु दु। थुज्वःगु अवस्थाय् जापानं मेमेगु देशपाखें नं ग्वाहालिया आशा यानाच्वंगु दु। संयुक्त राष्ट्र संघं नं थुगु विनाशकारी प्रकोपं राहत बीगु निंतिं सकसितं आह्वान याःगु दु ।

निक्वःगु विश्वयुद्धं ध्वस्त जूगु जापानं थःगु हे मेहेनतं प्रगति यायां थौंया अवस्थाय् थ्यंकः वःगु खःसा आः वःगु प्राकृतिक प्रकोपं नं थ्व देय्यात संकटय् लाकूगु दु। सीपिं मनूत, स्यंगु भौतिक संरचना चीकेगु ज्याय् सेना हे लगे जूगु दु। दशकौं बिकाः दयेकूगु थ्व भौतिक संरचना छुं मिनेटया दुने ध्वस्त जुल, आः थ्व दयेकेत हानं मेगु दशकौं काइगु खँय् शंका मदु ।

थ्वहे झ्वलय् जापानय् थेंज्याःगु प्राकृतिक प्रकोप नेपालय् नं वल धाःसा छु जुइ? थ्व न्ह्यसलं नेपाःमितय्त चिन्तित याना बिउगु दु। ९० सालय् तःभुखाय् ब्वःबलय् नेपालय् मुक्कं ८७ लाख जक जनसंख्या दुगु खः। उगु इलय् भुखाचं प्रभावित येँ, यल व ख्वपय् मुक्कं स्वंगू लाख जक मनू दुगु खः। अबलय्या छेँ नं स्वतँ प्यतँ जक जाः। अले बुँ व चकंगु थाय् नं उतिकं हे दु। अज्याःगु इलय् हे उगु भुखाचं देय्न्यंकं ८,५१९ मनू सीगु खःसा येँ, यल व ख्वपय् जक ४,२९६ म्ह सीगु खँ ब्र्रम्ह शम्शेरया '१९९० सालको महाभूकम्प' नांगु सफुली उल्लेख दु। अथे हे १२,३९७ खा छेँ स्यंगु खँ नं उकी च्वयातःगु दु। उबलय् ७.४ रेक्टर स्केलया तःभुखाय् ब्वःगु खः। थौंकन्हय्या ईयात स्वयाः धायेगु खःसा स्वनिगः दुने जक हे आः करिब ३५ लाख मनू च्वनाच्वंगु दु। शहरी लागाय् थितुंथीक स्वानाच्वंगु खुतँनिसें च्यातँजाःगु छेँ दु। अथे हे १४ तँ तक दुगु अपार्टमेन्ट, बिजनेश कम्प्लेक्सत नं उतिकं हे दुसा ततःकूगु चकंगु जग्गा आः मदयेधुंकल धाःसां जिल। प्लटिङ्ग व हाउजिङ्ग दयेकेगु क्रम न्ह्यानाच्वंगु दु। थुज्वःगु अवस्थाय् जापानय् थेंजाःगु मखुसां १९९० सालय् ब्वःगु ७.४ रेक्टरस्केलया भुखाय् जक ब्वःसां न्हापा स्वयाः झिदुगं अप्वः क्षति जुइगु अवस्था दु।
राष्ट्रिय भूकम्प प्रविधि समाजया कथं १९९० सालय् थन ९/१० एम.एम.आइ.(मोडीफाइड मर्सेली इन्टेन्सिटी) कथंया भुखाय् ब्वःगु खः। अबलय् थन देगः, ताँ, दरबार आदि आपालं स्यन। थन आः दुगु भौतिक संरचनाया खँल्हायेगु खःसा ७ एम.एम.आइ. तकया जक फये फइगु अवस्था दु। बांलाक भूकम्पीय प्रतिरोधात्मक प्रविधि छ्यलाः दयेकेगु खःसा ९ एम.एम.आइ. तकया क्षमता विकास यायेफु। यदि आः थन तःभुखाय् ब्वल धाःसा १२ एम.एम.आइ. तकया स्केलय् ब्वये फइगु अनुमान विज्ञतय्सं यानाच्वंगु दु।
नेपाः भूकम्पीय जोखिम कथं ११ गूगु थासय् लानाच्वंगु दु। थन गुगुं नं इलय् तःभुखाय् ब्वयेफु। उकिसनं थन यक्व छेँत भूकम्पीय प्रतिरोधात्मक मापदण्ड छ्यलाः दयेकातःगु स्थिति मदु। अझ शहरी क्षेत्रय् छेँत आपालं पुलांगु कच्चा प्रविधिं दयेकातःगु दु।न्हूकथं दयेकीगु छेँ ततःजाःगु व जगया एरिया मगाक दयेकातःगु कारणं तःभुखाय् ब्वइगु इलय् जवंखवं क्वःदलीगु खतरा उलि हे दुसा थुकिं जःखःया छेँ नं स्यंकीगु व गल्लिया लँ प्वाः तीगु अवस्था वयेफु।
छगू अनुसन्धानं सीदु कथं यदि न्हापाथें जाःगु तःभुखाय् ब्वल धाःसा ६० निसें ८० प्रतिशत तकया भौतिक संरचना स्यनीगु, देगः, ताँ, कच्चा छेँ, सतः आदि नं बचे याये मफइगु अवस्था दु। अथे हे लःया पाइप, ताँ ८० प्रतिशत स्यनीगु व म्होतिं नं २ लाख मनू सीगु नापं उकिया स्वदुगं घाःपाः जुइगु अनुमान दु। अथे हे अज्याःगु प्रकोपय् सीपिंमध्ये ८० प्रतिशत भौतिक संरचनां ल्हानाः मेगु २० प्रतिशत आकस्मिक सेवा काये मखनाः सी। इलय् हे डाक्टर व नर्स, प्राविधिक सेवा व वासःया अभावं घाःपाः जूपिं नं यक्वं प्रभावित जुइ। लः त्वने मखनाः नं थप मनू सीगु अनुमान दु ।

नेपालय् ७० दँनिसें ९० दँया दुने छक्वः ६ निसें ७.४ रेक्टर तकया भुखाय् ब्वयाच्वंगु दु। थौंकन्हय् भुखाय् ब्वइबलय्या निंतिं बचाउ पक्षयात कयाः अनेक सुरक्षा सम्बन्धी शिक्षा बीगु व सुरक्षाया मजिमगाःगु ज्वलंत सुरक्षित याना तयेगु विधित यक्व दु। अथे खःसां थज्याःगु खँय् छुं भचा प्रचार बाहेक थन खास छुं चिन्ता कयाच्वंगु मदु। बरु लुथरन विश्व फेडरेशन, विश्व सेवा नेपाल, अथे हे भूकम्प प्रविधि राष्ट्रिय समाज थेंज्याःगु संस्थातय्सं भूकम्पीय सुरक्षा बारे छुं भचा प्रचार यानाच्वंगु दु। अथे हे भूकम्प सुरक्षा दिवसया लसताय् नेपाल रेडक्रस सोसाइटी व छुं-छुं नगरपालिकाया वडां थुखेपाखे ध्यान सालेगु व सुरक्षा विषय स्यने-कने यानाच्वंगु दु। थौंया स्थितिइ थुलि जक पर्याप्त मजू। देशय् भूकम्पीय खतरा व थुकिं याइगु विनाशया मू कारण धइगु थनया कमजोर भौतिक संरचना खः। थ्व खँ राष्ट्रिय नीति व प्रविधिया विकासय् नं निर्भर जुइ। ततःब्यागु लँपु, चकंगु थाय्या म्हतिं यानाः भूकम्पीय खतरा अझ अप्वयेकी। स्वनिगलय् अप्वया वयाच्वंगु जनसंख्याया चाप व भौतिक संरचना व चकंगु थाय्या अभाव हे भविष्यय् थन जुइ फइगु प्राकृतिक प्रकोपपाखें अप्वः क्षति जुइगुया मू कारण खः। थुकियात पनेगु वा व्यवस्थित यायेगु सरकारी नीति हये हथाय् जुइधुंकल। स्वयं महानगरपालिका नं थुगु ज्याय् न्ह्यचिलेमाः। छेँ दनीगु थासय् बांलाक निगरानी तयाः भूकम्पीय प्रतिरोधात्मक जुइ कथं जक ततःखागु छेँ दने बीगु पलाः न्ह्याकेमाः। सम्पदा लागाय् देगः स्वयां तजायेक न्हून्हूगु डिजाइनया छेँ दनेगु याना हःगुलिं छखे अज्याःगु थाय्या शोभा तंगु दुसा मेखे खतरा अप्वः दु ।

खय्त ला यल नगरपालिकां २०५२ सालय् हे अन छेँ दनीपिंत भूकम्पीय प्रतिरोधात्मक कथं जक दने दइगु नीति हःगु खः। अथेसां मनपां धाःसा अज्याःगु नीति कडाइपूर्वक लागू याये मफु। सरकारं छेँ दनेबलय् पालना यायेमाःगु आचार संहिता दयेकातःगु दु। उकी जग तयेगु न्हापांगु शर्त पालना याःसा जक वयां च्वय् तँ छायेगु अनुमति बीगु व्यवस्था दुगु खः। अथे हे देगः वा साँस्कृतिक धरोहर दुगु थासय् सम्पदायात लिच्वः लाइकथं छुं नं भौतिक संरचना निर्माण याये मदुगु खँत दुथ्याः। तर थुज्वःगु नियमत पालना धाःसा मजू। कन्हय् तःभुखाय् ब्वल धाःसा उकिं दकलय् न्हापांगु हानी ला वहे छेँ दंम्हेसित हे याइ, लिसें मेपिंत नं नोक्सानी याना बी ।

More Stories Like this