बाखं व प्याखं ख्यलय् प्रकाश प्रधानांग

मधु श्रेष्ठ

झीगु देय्या इतिहास स्वयेगु खःसा मिसातय्त आखः ब्वंकेगु व्यवस्था क्वातु मजूगु यर्थाथ खः। तर थौंकन्हय् धाःसा परिस्थितिइ हिउपाः वयेधुंकल । थौंकन्हय् मिसात आखः ब्वनेगु बाहेक साहित्य व मेमेगु ख्यलय् नं यक्व हे न्ह्यःने वनेधुंकल ।

बांबांलाःगु बाखं, चिनाखँ च्वयादीपिं मिसा साहित्यकारत झीगु हे समाजय् दु। तर बाखंलिसें प्याखं (नाटक) ख्यलय् नं नांजाःपिं म्हो जक मिसा च्वमिपिं मध्ये छम्ह खः मय्जु प्रकाश प्रधानाङ्ग। वि.सं. २०१८ साल असार २३ गते तानसेन पाल्पाया छगू जमिन्दारपरिवारय् मां लक्ष्मी प्रधान व अबु सेठ देवीप्रसाद प्रधानया कोखं वय्कःया जन्म जूगु खः ।

स्वनिगलय् हे मिसातय्त आखः ब्वंकेगु व्यवस्था मजूनिगु उगु इलय् वय्कलं तानसेनया कन्या स्कूलय् शिक्षा कयादीगु जुयाच्वन। हाइस्कूल परीक्षा (मेट्रिक) वय्कलं भारतया गोरखापुरं पास यानादीगु खः। थःगु शिक्षा सिधयेकाः वय्कलं तानसेनया छगू कलेजय् ब्वंकेगु ज्या नं यानादीधुंकल ।

वय्कःया परिवारय् न्हापांनिसें हे बौद्ध भिक्षुपिंत दान बीगु चलन दुगु जुयाच्वन। तानसेन व बुटवलय् नं विहार दुगु कारणं थःगु छेँया प्रतिनिधित्व यासें विहारय् भन्तेपिंत दान बीत छेँय् ज्या याइपिं मनूत ज्वनाः वय्कः हे झाइगु जुयाच्वन ।

वि.सं. २००६ सालय् बुद्धघोष भन्ते व सुदर्शन भन्ते तानसेन बिज्याःगु घटना लुमंकुसें वय्कलं कनादी, 'उगु इलय् झिंप्यदँ-झिंन्यादँ दुम्ह सुदर्शन भन्तेयात सकसिनं मचाम्ह भन्ते धाइगु ।'

भन्तेपिंत दान बीगु झ्वलय् वसपोलपिंलिसें थःगु परिचय जूगु खँ कँसें मय्जु प्रधानाङ्गं भन्तेपिनि सल्लाहं हे थम्हं अष्टमी, आमै, पुन्हिकुन्हु अष्टशील व मेमेगु दिंकुन्हु पञ्चशील कायेगु बानी यानागु खँ नं कनादिल।
झिंस्वदँया इलंनिसें थम्हं च्वसा न्ह्याकागु खँ कँसें वय्कलं थः व पासा पुष्पलतायात सुदर्शन भन्तें मां भासं बाखंया माध्यमं सेवा यायेत ल्हाः ज्वनाः ताचि याके थें स्यनाः साहित्यय् दुथ्याकादीगु खँ लुमंकादिल। भन्तेया शिक्षा शिरोधार्य यासें निम्हं पासापिंसं बाखं क्षेत्रय् पलाः न्ह्याकागु खँ वय्कलं कनादिल। बाखं च्वँच्वं हे छधाः प्याखं नं च्वयेगु यानादीम्ह वय्कलं वि.सं. २०१३ सालय् न्हापांगु बाखं सफू 'प्रतिज्ञा' च्वयादीगु खः ।

मचांनिसें थःगु मांभाय्या सेवा यायेमाः धइगु भावना दुम्ह मय्जु प्रकाशं २०१६ सालय् हे छगू संस्था नीस्वनादीगु जुयाच्वन। मथुरा प्रसाद प्रधान, जगत बहादुर प्रधान व वय्कः नं च्वनादीगु उगु संस्थां स्वनिगलय् पौ छ्वयेगु, नेपालभाषाया साहित्यकार सःताः ज्याझ्वःत यायेगु ज्या याइगु खः। थ्वहे झ्वलय् तानसेनय् वृहत नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन समेत जूगु खः। उगु सम्मेलनय् स्वनिगलं खुम्ह साहित्यकार सहित नासः खलःया कलाकारत नं पाहां कथं उपस्थित जूगु खँ वय्कलं कनादिल। कवि केदारमान व्यथितया संयोजकत्वय् जूगु उगु सम्मेलनय् कविता व च्वखँया धेंधेंबल्लाः जूगु व वय्कःया 'कलाकार' प्याखं नं उगु हे इलय् न्ह्यब्वःगु खः।
थुकथं भन्तेया प्रेरणां २०१३-२०१७ साल तक मदिक्क च्वसा न्ह्याकाः थम्हं बाखं व प्याखं च्वयेगु यानाच्वनागु खँ वय्कलं कनादिल। वय्कःया 'मस्याङ्पाः' बाखं २०२० सालय् च्वसापासां पिकाःगु खः। थ्व बाहेक भन्तेया प्रोत्साहनं तानसेनया ब्वनेकुथी थम्हं नेपालभाषा ब्वंकेगु यानागु खँ वय्कलं लुमंकादिल ।

स्वनिगलय् वयाः नं वय्कलं येँया छगू सरकारी ब्वनेकुथी आखः ब्वंकेगु यानादिल। अन नीखुदँ तक ब्वंकादीम्ह वय्कः थौंकन्हय् रिटायर्ड नं जुइधुंकूगु दु। रिटायर्ड जुइधुंकाः कायपिंसं आः फुर्सदया इलय् थःगु साहित्यया लँ लिना छुं च्वयेगु यायेमाः धकाः सल्लाह बियाच्वंगु खँ वय्कलं कनादिल। थः कान्छाम्ह काय (युगेशं) छुं च्वये मफुसा थःगु आत्मकथा जूसां च्वया यंकि, लिपा ज्या वयेफु धकाः सल्लाह बिउगु खँ नं वय्कलं कनादिल। वयांलिपा काशीनाथ तमोट व केहेँ सुलोचना मानन्धरया प्रेरणाकथं थम्हं 'आत्मप्रकाश' सफू च्वयागु खँ कनादिल।
मय्जु प्रकाशं व इलय् हे यक्व बाखं व प्याखं (नाटक) च्वयादीधुंकूगु जुयाच्वन। व इलय् वय्कःया आपालं च्वसु लोकंह्वाःगु खःसा गुलिखे सिरपाः नं लाःगु खः। वय्कःया 'लुफिं' (११२४) व 'अपवाद' (११२६) बाखं मुना पिदनेधुंकूगु दु। वय्कःया बाखं 'मचाम्ह डाक्टरनी' अंग्रेजीं अनुवाद जुयाः झिंनिदँ न्ह्यः मिसा च्वमिपिनि बाखं मुना सफुली दुथ्याःगु खः। अले मेमेगु बाखंत जापानी व हिन्दी भाषां नं अनुवाद जुयाः पिहां वयेधुंकूगु दु। थ्वहे झ्वलय् वय्कलं थम्हं च्वयागु बाखंत आइ.ए, बि.ए. व एम.ए. या पाठ्यक्रमय् समावेश जूगु खँ थम्हं न्यनागु जानकारी नं बियादिल। मदिक्क साहित्य सिर्जना याना च्वनादीम्ह वय्कलं "बुद्धिपूर्ण सम्मान सिरपाः ११३०" व "गुञ्जन बहुभाषी स्रष्टा सम्मान २०६७" त्याकादी धुंकूगु दु। साहित्य सिर्जना यानाः आर्थिक उन्नति मजूसां सम्मान धाःसा यक्व दुगु हे तःधंगु खँ जूगु विचाः वय्कलं प्वंकादिल। झीगु नेवाः भाय् म्हसीका बीत नेवाः भाय् ल्हायेमाः, ब्वनेमाः व फुकथं च्वयेगु नं याःसा जक झीगु भाय्या उत्थान जुइगु थःगु विचाः नं वय्कलं प्वंकादिल ।

व इलय् छम्ह नेवाः समुदाययाम्ह मिसा जुयाः आखः ब्वनाः, आय आर्जनया ज्या यानाः, मचाखाचा ब्वलंकाः नं निःस्वार्थ भावं नेवाः साहित्ययात तःमि याना च्वनादीम्ह मय्जु प्रकाश प्रधानाङ्गया व्यक्तित्व थौंकन्हय्या न्हूगु पुस्ताया मिसातय्गु निंतिं प्रेरणा काये बहःजू ।

More Stories Like this