संघीयता विरुद्ध दलतय्गु षडयन्त्र

सानुराजा शाक्य

एमालेया नायः झलनाथ खनालया नेतृत्वय् न्हूगु सरकार स्वनेधुंकाः नेपाःया राजनीतिइ मुर्दा शान्ति थें न्यनाच्वंगु दु। माधव नेपालं प्रधानमन्त्री पदं राजीनामा बीधुंकाःनिसें सरकार दयेकेगु निंतिं दलतसें यानाच्वंगु हानथाप झलनाथ प्रधानमन्त्री जुइवं छुं ईया नितिं पूर्णविराम जुल। सायद थुकिं यानाः नेपाःया राजनीतिइ शान्ति न्यनाच्वंगु थें जूगु खः। थ्व शान्तियात वा- फय् वये न्ह्यःया शान्ति धकाः नं धायेगु याः। जेठ १४ सतिना वःलिसे राजनीतिक वा-फय् वइगु अनुमान यानाच्वंगु दु। जेठ १४ दुने संविधान पित हयेमाःगु दायित्व संविधानसभाया मू राजनीतिक दलतय् ब्वलय् लानाच्वंगु दु। हानं वंगु दँय् थें संविधानसभां संविधान मदयेकुसे ई तनेगु सायद हे जक संभव जुइ। ई तनेगु जनताया इच्छा, भावना नैतिकता वा राजनीतिक छुं नं ढंगं पाय्छि तायेकाच्वंगु मदु। ज्या हे मयासे ई जक तनेगु जायज नं मखु ।

संविधानसभाया अप्वः धइथें सभासदतसें पूवंकेमाःगु दायित्वकथं संविधान दयेकेगु निंतिं थःथःगु समितिं बीमाःगु अवधारणापत्र संविधानसभाया मू समिति संवैधानिक समितियात लःल्हायेधुंगु दु।आः ज्या यायेगु पाः धइगु संवैधानिक समितिया खः। संवैधानिक समितिं नं न्हूगु संविधानया खँय् विवाद दुगु खँ ज्यंकेत धकाः माओवादी नायः प्रचण्डया अध्यक्षताय् स्वनातःगु उपसमितिया आयु नं यक्व ल्यं मदयेधुंकल। प्रचण्डया नेतृत्वय् दुगु उपसमितिं विवाद जुयाच्वंगु धकाः धाःगु यक्व मुद्दा ज्यंकाः आः स्वीगू ति जक विवाद जुयाच्वंगु खँ दनि उकिं जेठ १४ दुने संविधान हये फइगु संभावना क्यनाच्वंगु नं दु। तर मू विवादय् दलत दुहां हे मवनीगु हुनिं विवादत धमाधम ज्यन धकाः विश्वास याये नं थाकु हे तिनि। मू विवाद धइगु गुज्वःगु संघीयता व शासकीय स्वरुप धइगु हे खः। अन्तय् वयाः शासकीय स्वरुपय् नं मू राजनीतिक दलतसें सहमति ज्यनीगु संभावना दुसा दकलय् कपाः स्याःगु ज्या संघीयताया स्वरुपय् खने दयाच्वंगु खः ।

संविधानं गुज्वःगु संघीयताय् देय्यात यंकेगु खूय् मू राजनीतिक दलत मध्ये कांग्रेस व एमाले स्पष्ट जुया वयाच्वंगु मदुनि। राज्य पुनर्संरचना समितिइ एमालेपाखें लःलल्हाःगु संघीयताया मोडेलयात एमाले दुनेया हे छथ्वः निर्णायककर्तातसें स्वीकार मयानाच्वंगु नं सिउगु हे खँ खः। तर उकिया विकल्पय् गुज्वःगु संघीयता धकाः नं स्पष्ट पित बियाच्वंगु मदु। मात्र थ्व सवालय् विज्ञतय् सुझावय् संघीयताया गुज्वःगु मोडेल नाले माली धकाः चीका छ्वयेगु नियतय् जक वनाच्वंगु खनेदु। थ्व हे अवस्था नेपाली कांग्रेसया नं खः। संघीयतायात स्वीकार याये धुंकाः गुज्वःगु संघीयता धकाः पार्टीतसें नं न्ह्यब्वये फयेकेमाः। थःपिं राष्ट्रपति व प्रधानमन्त्री जुइगु सवालया खँय् धाःसा थुज्वःगु शासकीय स्वरुप जुइमाः धकाः मोडेल प्रस्तुत याइपिंसं संघीयताया मोडेल न्ह्यमब्वःगु धइगु नियतवश हे खः। नेपाःया राज्य पुनर्संरचनाया सवाल व थीथी भाषाभाषी जनजातिया नितिं अग्रगामी निर्णय जुइ फइगु कथंया संघीयता लागू मजुइमा धइगु नियत सुलाच्वंगुलिं हे थ्व सवालय् थःपिनिगु स्पष्ट धापू पित महसे थ्व सवालय् गबलें आयोग मार्फत गबलें विज्ञत मार्फत व गबलें जातीय विभाजनया लिधंसाय् संघीयता मजिउ धकाः जक पंगः थनेगु ज्या यानाच्वंगुलिं क्यं। मखु धइगु खःसा संविधानसभाया चुनाव जूगु हे स्वदँ दयेधुंकल नेपाली कांग्रेस थें तःधंगु दलं संघीयताया मोडेल बारे थःपिंसं हे तथाकथित विज्ञतनाप सहलह यानाः छाय् दलया अवधारणा पित महसे थ्व संविधानसभां हे निर्णय याइ धकाः लिचिलाच्वंगु?

जब संविधानसभाया छगू समितिं छगू कथंया संघीयताया अवधारणा पित हःसा व मजिउ विज्ञतय् सुझाव कयाः जक क्वःछीमाः धकाः कांग्रेसया छथ्वः नेतातसें सार्वजनिक रुपं न्ववायेगु याइगु। थ्व फुक्क षडयन्त्रया लिउने थ्व दलत लागू याये म्वाःगु संघीयताया पक्षय् दु धइगु क्यनाच्वंगु खः। अथे हे विज्ञतय् सुझाव कायेगु धकाः न्ह्यःने हयाच्वंगु खँया लिउने नं उज्वःगु हे षडयन्त्रया सवाः दु गन विज्ञतय् नामय् राज्यया छथ्वः ब्रम्हूतनाप जक सहलह ब्याकाः विज्ञतय् सुझावया नामय् अर्थहिन संघीयता हयेगु। मू राजनीतिक दलत मध्ये नेपाली कांग्रेस व एमालेया छथ्वः नेतातय्त थ्व नं ग्याःचिकु दु कि मधेसी जनजातितय्त स्वीकार मजूगु संघीयताया मोडेल थःपिनिगु पार्टीं पित हल धाःसा व समुदायत तम्वयाः पार्टी त्वःता वनी धकाः नं थ्व सवालय् छखे जातीय राज्य सम्भव मदु धकाः मेखे जनजाति मधेसीतय् माग कथंया संघीयता सम्भव मदु धकाः सांकेतिक संकेत बियाच्वनेगु व थ्व सवालय् निर्णय यायेमाल धाःसा थःगु अनुकूल मजूतले गबलें आयोग गबलें विज्ञतय् सुझाव कायेमाः धकाः त्वह चिनाः चीका तयेगु यानाच्वंगु खः ।

तर संघीयताया खँय् जेठ १४ न्ह्यः हे छुं कि छुं निर्णय दलतसें क्वःछी हे माः। तर थुकिया निंतिं दलत तयार मजूनिगुलिं जेठ १४ न्ह्यः न्ह्याक्व हे विवादत ज्यन धाःसां उकिया सार्थक अर्थ दइ मखु। धायेत ला संविधानसभाया आयु तनेत विवाद ज्यनाः संविधान च्वयेगु अन्तिम अन्तिमय् हे थ्यन धकाः वातावरण दयेकाच्वंगु नं धाइ। छखे झलनाथ खनालया नेतृत्वया सरकार दुई तिहाइया लिक्क थ्यनेगु क्रमय् दु। मधेसी जनअधिकार फोरम नं
सरकारय् वनेत एमाले व माओवादीनाप सहमति पती सही याये धुंकूगुलिं थ्व सरकार दुई तिहाइया लिक्क थ्यंगु खः। यदि सरकारय् दुथ्याइगु दलत संविधानसभाया दुई तिहाइया ल्याखय् थ्यन कि उकिया प्रभाव संविधानसभां संविधान दयेकेगु खँय् नं लाइगुलिं छथ्वःसिनं गुगुं नं हालतय् थ्व सरकारय् दुइतिहाइ दुथ्याइगु कथं दलत मथ्यनेमा धकाः कुतः याइगु स्वाभाविक हे जुल। तर काउलेया पलाखय् न्ह्यानाच्वंगु वर्तमान सरकारया नेतृत्वय् संघीयता सहितया संविधान दयेकेत ताःलात धाःसा यक्वसिया न्ह्यः चब्बुइ तर थुकी थ्व सरकार सफल जुइ कि मजुइ, व धाःसा इलं जक धाये फइगु खँ जुल ।

More Stories Like this