निलाच्वंगु खिपः [बाखं]

शरद कसाः

दानमाया तःन्हु हे दत खिपः निलाच्वंगु । सुनानं छाय् खिपः निलाच्वनागु धकाः न्यंसा तुंथिइ लः सालेत धकाः लिसः बी । दानमायां ल्हाःतं गथे खिपः निलाच्वनीगु खः, अथे हे वया नुगलय् नं गुइँगुइँ खँ निला च्वनीगु जुयाच्वन । छन्हु थः काय्काय्पिनि दथुइ फोनं जुयाच्वंगु खँ तासांनिसें हे व स्वयं थःथम्हां हे गुइँगुइँ निलावंगु खः ।

येँया दक्षिणपाखे लाःगु छगू गां । प्रकृतिं व गांलिसे त्वाय्चिना तःगुलिं व थाय् तसकं न्ह्यइपुसे च्वं । गामय् दुहांवनेबलय् जःखः झ्वःलिंझ्वः छेँ । मूलं दुहांवनाः जवपाखे स्वयाः वनेबलय् दुने तःकूगु चकंगु लाछिं तय्जु याःवइ । अन थ्यनेवं खनेदइ - देपापाखे छगू पुखू, वयां च्वय् तुंथि, तुंथिया भचा उज्यां छगू सतः, सतःया न्ह्यःनेसं नारांद्यःया देगः । जवपाखे झ्वःलिं छेँ, गुगुं सँझ्याः दुगु, गुगुं बज्रं पानातःगु स्वयेबलय् किपा थें । व थाय्या दकलय् मू आकर्षण धयागु पश्चिमपाखे दुगु पूर्व स्वयाच्वंगु प्यतँजाःगु कलात्मक नासःछेँ, गन व थासय् न्ह्याइगु सकतां जात्रा पर्वया बाजं थायेगु स्यनेगु, अभ्यास यायेगु व बाजं ज्वलं तयेगु थाय् खः । व छेँया ल्यूने दुगु लँपु, व लागाय् च्वंपिनिगु बुँइ वनेगु लँपु खः । लाछिया न्ह्यःने जवय् खवय् दुगु मेगु लँपु धाःसा व हे गांया मेमेगु त्वालय् लाकः वनेगु लँपुत खः । चकंगु व तकूगु लाछि जूगुलिं व त्वाःया नां हे लाछि त्वाः जूवंगु खः । थ्व हे लाछित्वाःया झिंच्यादँ दुम्ह नच्चा ल्याय्म्हम्ह जःलाखःला गांया झिंखुदँ दुम्ह दानमाया इहिपा यानाः ह्वंकेहःगु खः ।

दानमाया व भक्तमान निम्हत्यपुलिं गांयापिं सकस्यां ल्वः वं । उपिं मिलेजूगु सकसियां म्हुतुं "हाइ" धकाः पिज्वया च्वनी । सोझाम्ह व बांलाःम्ह दानमाया व छेँया जक मखु मुक्कं लाछित्वाःया हे तिसा थें शोभा जुयाच्वन । उमि इहिपाः यानाः निदँप्यदँ लिपा हे निम्ह काय्पिं दत । भक्तमानया मां अबुपिं निम्हां छय्पिनि ख्वाः स्वयाः याउँक जन्मराजया सेवाय् वनाछ्वत । हामापिं निम्ह्रं मदयेवं छेँया सकतां कु भक्तमानया ब्वहलय् द्यूवल । बुँज्या व जाकि बजि पसः छगू थःगु हे छेँ क्वय् दु । उमि व हे मू लजगाः जुयाच्वन । अथे जुयाः नयेत्वनेत अपाय्सकं सुकू धन्दा कायेमाःगु खँ मदु । उकिं वया निम्हां काय्पिन्त बांलाक हे ब्वकेगु ज्या यात । ई त्ययावयेवं निम्हेसितं ब्याहा नं यानाबिल ।

न्हूपिं भौमस्त दयेवं दानमायाया याउँइ धइगु मतिइ । ला बला ला ई वंगु हे मचायेक याउँसे नं च्वंगु खः । तर ई वंलिसे खालिगु घः सः वयेथें छेँय् तांग्रांगिंग्रिं सः वल । थ्व सःया लक्षण भक्तमानं थुइकल । लिज्ञां दयेकाः वं बुँइ छखा छेँ दनाबिल । निम्ह भौपिं मध्यय् चीधिकःम्ह चिग्वः मल्ता थें हे । भचा धेबा दुपिनि म्ह्याय् लात । अनथ्यं थनथ्यं मस्यू । हसिबसि धइगु नं मदु । थँजिपिन्त हनाबना तयाः खँ ल्हायेमाः धइगु नं स्यनामतःला छु थें वया मांअबुपिन्सं । छ्वाराछिरां म्हुतु सनीगु वया । तःधिकःम्ह भौम्ह अथे मजू । सुयात गथे ब्यवहार यायेमाः वं स्यू । बरु तं क्यनेमालकि थलबलय् जक दिकाच्वनी । निम्हय्स्यां छता खँ मिलेजू धइगु थःछेँय् वनेगुलिइ दु । धेंधेंबल्लाः यायेथें पालंपाः निम्हं थःछेँय् थ्यनाच्वनी । कलाः दुगु सीदयेक काय्पिं नं म्हालकाय्चा थें पाना वनीगु जुयाच्वन ।

भक्तमान याकःचा बजां सासां बिचाःया कुँ ल्ह्वयाच्वन । थः कलाः व भौपिं पसलय् ताल्जुइ सामान लने थें लनास्वत । दानमाया व छेँय् दुहांवसांनिसें आःतक वया ख्वालय् गुबलें खसुं भुंवः धइगु मदु । न्ह्याबलें तिमिला थें जहाँ थी । गुबलें नं वं थःगु दुःख पिने ब्वया मजू । छेँजःपिं सकलें व खनाः उलि हे लय्ताः । व सुम्क धकाः नं गुबलें च्वनीम्ह मखु । ज्या उलि हे तिप्यं, क्वातु । उकिं याकः बाकः लाइबलय् भक्तमानं दानमायायात धाइ, "छुं जुयाः जि छम्ह प्वाक्क मनतधाःसा छं दुःख सी धकाः जक साप पीर जि ।" लिसलय् मिखा लःलः धायेकाः दानमायां धाइ "छु म्वाःमी मदुगु खँ ल्हानाच्वनादियागु छिं? छितः छुं जूगु हे मदु, उलि याकनं छि मदइ ला?" दथुइ झासुलनाः हानं खँ स्वानायंकी, "छन्हु ला सकलें वने हे मानिगु खः । हानं छि मदुसां निम्ह निम्ह काय्पिं द हे दु, उमिसं थ्व मांयात अथें दुःख सीकी ला? म्वाःमी मदुगु खँ ।" धाः गथे, अथे हे छुं म्वाय्क छन्हु न्हिनय् जा नयाः छय्पिन्त न्वाकाः द्यंवंम्ह च्यानाच्वंगु मत फ्वाक्क सी थें भक्तमानया जिन्दगी च्यायेत माःगु इताः नं फुनाबिल ।

अबुम्ह मदयेवं दकिला हे मफूनि निम्ह काय्पिनि दथुइ अंशबण्डा यायेगु खँ जुल । काय्पिं ला नां जक धाःथें ग्वाकूगु ला भौपिं हे । दानमाया ला थः भाःत मदयेकाः लाति थें जुयाबिल । वया म्हुतुं मे लिकयातःथें, पाकां सुयातःथें छुं नं खँ पिमज्वल । अपाय्च्वः न्हिलासुलिं दंगु ख्वाः, मानौं सुनानं वया न्हिला लाकायं थें । काय्पिन्सं छु छु धाल मन्त्रं चिनातःम्ह कतांमरि थें सुम्क च्वनेगु सिबाय् वं धायेसःगु छुं नं मखु । काय्पिनि जक बरु निखा छेँ मध्येय् सुयात सुयात कायेगु? जग्गा जमीन गुकथं इनेगु? थजाःगु खँय् कचकच जुयाः दकिलाकुन्हु गोला तयेगु क्वःजित । साक्षीकथं भक्तमानया केहेँ थःपिनि निनि छम्हेसित नं तयेगु खँ जुल । दकिलाया माःगु ज्या क्वचायेवं सम्पत्ति इनेगु खँ न्ह्यात । अंश इनीगु खँय् साक्षीकथं च्वंम्ह निनिम्हं छभाग दानमायायात नं तयेमाः धकाः धाल । तर काय्पिन्सं मांयात सम्पत्ति छु यायेत माःगु? जिपिं द हे दुनि छाय् धन्दा कायेमाःगु? जिमिसं स्व हे स्वये नि धकाः खँ तल । दानमायां नं काय्पिनिगु विश्वासय् उमिसं गथे गथे धाल अथे अथे हे ज्यू धयाबिल । सकिसियां सहमति दयेवं निनिम्ह उप्वः हालाच्वने माःगु नं मन्त । दकलय् न्हापां निखा छेँ निं गोला तयाः इन । गोलाकथं न्हूगु छेँ किजाम्हेसित हे लात । न्हूगु छेँ थःपिन्त माः धकाः हालाच्वंपिं नं उपिं हे । अनंलि बुँ, जग्गा नं उकथं हे ब्वथल । थुकथं दुगु फुक्क सम्पत्ति निम्ह दाजुकिजां बच्छिबच्छि इनाकाल । मांया भाग नं निम्हस्यां बच्छिबच्छि कयाः मांम्हेसित लच्छि लच्छि पालंपाः लहीगु जुल । काय्पिन्सं सम्पत्ति जक मखु मांम्हेसित तकं कुचा थलाबिल ।

भ्वंभिं याये धुनेवं दानमाया निखाछेँया तलब बी म्वाःम्ह भ्वातिं सरह जुल । भुतू ज्या यायेगु, सुचुपिचु यायेगु, मस्त स्वयेगु फुक्कं जिम्मा दानमायाया हे कपालय् । ज्या यायेत कुचाइम्ह ला ख हे मखु, अले मस्त नं थः हे छय्पिं ला खःनि धयाथें उसिमचासे उमि खिच्व कयाः तकं उमित ब्वलंकल । लच्छि पुलांगु छेँय् च्वनेगु व लच्छि न्हूछेँय् च्वनेगु वयात करं क्यंगु जुल । म्वायेगु निंतिं नं वयात थ्व बाध्यता हे जुल । गथे गथे पुलांगु छेँ त्वःताः न्हू छेँय् वनेमाल कि दानमायाया पलाः हे ललद्याः । न्हूछेँ चीधिकःम्ह भौया छेँ जुल । अन च्वनेबलय् तःकः हे जुइ धुंकल, काय् भौ निम्हां बहनी पिने नयावया धकाः बुरिम्ह मांयात कःनि मुस्या निगः न्ह्यचीका बीगु । भौम्हेसिनं काय्म्हेसित धयाच्वंगु नं ताइगु, "आः दुरु थिके जुल, दुरु तयाः च्या चि नं त्वनेगु मखु, मचायात जक एवरि-डे दुरु न्यानाहचि ।" सोझाम्ह दानमायायात थजाःगु खँ नं खः थें तायावइगु । वयात अन्याय जूगु, वयात नके स्याःगु वं छुं छुं हे मस्यू । मांयात सितिकं नकेमाःथें च्या छगू हे सारा त्वंकेगु जुयावल । न्ह्यागु जूसां व ला सह याइम्ह हे जुल । तर नयेगु म्हो व ज्या आपाः जूबलय् वया शरीर धमाधम कमजोर जुजुं वन । भचाभचा म्हां मफया वन । नये नी नं अपाय्च्वः कथुं कुहां मवन । अय्सां वया पुलांछेँय् च्वनेबलय् भचा मन याउँ । ज्या ला थन नं मयाःसें मगाः । फुसां मफुसां सना हे च्वनी । अथेसां थन च्वनेबलय् जःलाखःलात नापलाइ । न्हापांनिसें च्वनाच्वनागु छेँ जूगुलिं अपाय्च्वः न्हि छ्वयेत थाकु मजू । वयात जुयाच्वंगु दुःख धाःसा जःलाखःलां स्वयेफुगु मखु । स्वये मफयां छु याये? यायेफुगु नं ला छुं मखुत । लोकाचार व सहानुभूति बाहेकं मेगु छु यायेफइ? लाछिइ मुनीपिं मिस्तय् दानमायाया बारेय् अले वं दुःख स्यूगु खँय् जक 'चचच' यानाः नुगः मछिंका च्वनी ।

छक्वः तःधीम्ह काय्म्हेसिथाय् च्वनाच्वंगु लच्छि दत खनी । तःधीम्ह काय्म्हं वया किजायात फोन यानाच्वंगु दानमायां ताल, "हंचा बहनी मांयात काःवयेगु ल्वःमनी खं ला, लच्छि दत ।" 'लच्छि दत' थ्व खँग्वलं दानमायाया नुगलय् छुरां ती थें झ्वाझ्वा सुल । थ्व खँग्वः लिपा किजाम्हेसिथाय् च्वने धुंकाः वं नं दाजुम्हेसित फोनं धयाच्वंगु ताइगु जुल, "लच्छि दत ...... ...... ...... ......" काय्पिनिगु थजाःगु खँ न्यनाः वया तसकं नुगलय् स्यात । छाति पँम्हुइ थें जुल । ओहो ! काय्पिन्सं जितः छन्हु हे उप्वः लही मज्यूगु ला? छन्हु हे ल्याखय् मतल बा ! छुं जुयाः ज्या याकेत तयातःम्ह च्यः दुसा वयात तकं थुलि ब्यवहार याइमखु जुइ । जि ला मनू जक मखु, उमित बुइकातयाम्ह मां खः मां । थौं छम्ह मांयात हे थुलि अपमान, थुलि हेला ! लहिनातःम्ह खिचायात हे थथे हेपे याइमखु जुइ । जिं झन काय्पिन्त विश्वास यानागु ला उमिसं अःखतं जितः विश्वासघात यात । आः जि गथे याये? जिगु थ्व दुःख गन वनाः प्वंके? सुयात ब्वये? दानमायां सहः यानां सह याये हे मफुत । लुमंलुमं नुगः हील । "छं दुःख सी धकाः जक साप पीर जि" भक्तमानं धाःगु थ्व खँ जक लुमंकाः याकःचा हे व हिहीललं ख्वल । नुगः मछिंकाः ख्वल । ताउत हे ख्वयाच्वन । ख्वयाच्वन ।

छन्हु सुथंनिसें लाछि त्वालय् सुंसां दनाच्वंथें, भुइभाय् दंगु किपा थें मनू ध्वामथुइक गाइँगुइँ गाइँगुइँ यानाच्वंगु तायेदत, 'दानमायां आत्महत्या यात ।' व थःथम्हां यगानाः सित । निभाःजः छानावःलिसे मनूत लाछिइ मुंवयेगु शुरु जुल । पलख लिपा लाछि त्वाःयात हे थनेभनं त्वाँय्तिं सःवयेक पुलिसया भ्यान वयेवं दानमाया मदुगु पक्कां खत । दानमायां थःम्हं उकुन्हुनिसें निलाच्वंगु खिपतं हे स्वतिपाँय् दयेकाः सीगु लानाच्वन । वास्तवय् दानमायां निम्हां काय्पिन्त लच्छि दयेवं छन्हु उप्वः नकेमाली धकाः चिन्ता कायेमाःगु जिम्मेवारी मुक्त यानाथकल ।

साभार : बाखं दबू ल्याः ४।

More Stories Like this