जातीय भेदभाव विरुद्ध ऐक्यबद्धता

कृष्ण प्रजापति

म्हिगः २१ मार्च २०११। ४६ क्वःगु अन्तर्राष्ट्रिय जातीय भेदभाव उन्मुलन दिवस। थीथी देशय् थें नेपालय् नं जातीय अधिकार प्राप्तिया लागिं संघर्ष यानाच्वंगु थीथी संस्थां थीथी कथं थुगु अन्तर्राष्ट्रिय दिवस हनेज्या जुल। थ्व इलय् गणतान्त्रिक सरकारं नेपाःया आदिवासी जनजाति समुदायया उत्थान व विकासया लागिं यानाच्वंगु ज्या व यायेमाःगु तर याये मफुगु ज्या बारे आपालं चर्चा नं जुयाच्वंगु दु। संविधानसभाय् न्हियान्हिथं जातीय खँ न्ह्यःने वयाच्वंगु सह यानां सह याये मफुपिं राजनीतिक पार्टी व सभासद्त नं आपालं दु झीगु देशय्। थज्याःगु तालं नेपालय् बहुमत जातीय समुदायया उत्थान व हितया लागिं थ्व राजनीतिक पार्टीतय्सं कुतः याइ धकाः आशा यायेगु सम्भावना म्हो हे जक दु। अथे जुयाः नं आखिरय् वयाः देशय् जातीय आधारय् राज्यतय्गु विभाजनया खँ ध्याकुनय् लाः वनाच्वंगु खः। नागरिक समाज व थीथी मानव अधिकार समाजया खँ बरु सदनय् चर्को ढंगं प्रस्तुत जुयाच्वंगु दु। उकिया उचित मूल्यांकन नं जुयाच्वंगु दु। तर जातीय अधिकारया खँ वयेवं उकियात गथे यानाः जिल अथे यानाः न्हंका छ्वयेगु व खँ हे न्ह्यथने मबीगु थेंज्याःगु षडयन्त्र नं थन जुयाच्वंगु दु ।

देशय् राष्ट्रपति शासन, प्रधानमन्त्री शासन वा संसदीय शासन व्यवस्था न्ह्यागु हे चले जुल धाःसां जातीय अधिकार सुनिश्चित जुइगु कथं बन्दोबस्त यायेमाःगु नेपाःया सम्पूर्ण जाति जनजातिया छगू हे मंकाः माग खः। उकियात हे ध्याकुनय् लाकेगु कुतः थौं खस ब्रम्हूतय्सं याना वयाच्वंगु दु। थ्व परम्परागत शासन प्रणाली स्वयां छुं नं मपाःगु गणतान्त्रिक प्रणाली खः। अथे जुयाः थन महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटां धयादीथें नेपालय् स्वतन्त्रता अझ तापाःनि, खालि थन शासक वर्ग जक परिवर्तन जूगु दु। आदिवासी जनजातिया वैरीत हे न्हापांनिसें प्रशासन व शासन प्रणालीइ थ्यनाच्वंगुलिं थन राजनीतिक परिवर्तन जुलं नं अधिकार लःल्हायेगु खँय् धाःसा लिलिचिलाच्वंगु दनि। थ्व वास्तविक परिवर्तनया संकेत मखु। लिउने लानाच्वंपिं जातीय समुदाययात थकायेगु लागिं वास्तवय् अग्राधिकारया आवश्यकता महसुस यायेमाःगु खः। सक्षम जुल धाःसा उमित प्रतिस्पर्धाय् वनेगु वातावरण दइ। आःयात उपिं कमजोर व लिउने लाकातःगु जातीय समुदाय जूगु ल्याखं नं राज्यपाखें हे आदिवासी जनजातियात विशेषाधिकार बी हे माः ।

जातीय आधारय् राज्यया विभाजन यानाः नेपाःयात प्रस्तावित च्यागू-झिगू गणराज्यय् विभाजन याःगु खःसा अन दुने उमित राजनीतिक अग्राधिकार कायम यानाः भूगोल व अधिकार निगुलिं दइगु बन्दोबस्त याये फइगु खः। जातीय राज्य कायम जुल धाःसा थःथःगु सघन लागाय् थःपिं शासक जुइ दइगु, आत्मनिर्णयया अधिकार चूलाके दइगु व थःगु विकास थम्हेस्यां हे याये खनीगु परिपाटी विकास जुइगु खः। अथे जुल धाःसा जातीय राज्य दुने अल्पमतया अधिकार कायम यायेगु नं सम्भावना दयावनी। न्हापां ला थःथःगु जातीय स्वायत्त लागा थःपिंसं कायम यायेत ज्या याये फइगु बन्दोबस्त जुइ। उकथं राज्य पुनःसंरचना याये खनीगु इलय् निसःत्या दँ न्ह्यवंनिसें उथलपुथल यानातःगु थःगु लागा निर्धारण यानाः राज्य पुनर्संरचनाय् सुयात गन गुलि गुलि अधिकार प्रदान यायेगु धइगु नं झीगु हे ल्हातय् लाइ। मखुत धाःसा गथे नेवाः जातिं शहर कथं विकास यानातःगु दोलखायात विस्थापित यायेत चरिकोटय् सदरमुकाम तयेगु, भीमफेदी थेंज्याःगु नेवाः बस्ती सखाप यायेत हेटौडाय् सदरमुकाम यायेगु व बन्दीपुर शहरयात विस्थापित यायेत दमौलीइ सदरमुकाम तयेगु थेंज्याःगु ज्या आः नं जुया हे च्वनी निति ।

४६ क्वःगु अन्तर्राष्ट्रिय जातीय भेदभाव उन्मुलन दिवस हनाच्वनागु थ्व इलय् मुलुकी ऐन २०१९ पाखें तय यायेधुकूगु जातीय आधारय् भेदभाव याये मजिउ धाःगु खँयात झीसं उलि हे क्वातुक लागू यायेमाःगु खने दु। जुजु ज्ञानेन्द्र तकं राज्य त्याग यानाः जामाच्वय् वनबास च्वनेमाःगु थ्व इलय् जुजु जयस्थिति मल्लया पालय् निर्धारण यानातःगु थितियात लागू याना तल धाःसा झी युगौं लिउने लाइगु स्पष्ट दु। अथे जुयाः नं झीत थःत मछिंमचाः जुयाच्वंगु खँ मेपिंसं न्ह्यमब्वइगु जूगुलिं झी थःपिंसं हे न्ह्यब्वये फयेकेमाः। न्हापां झीसं हालया बैधानिक अधिकार छु गथे दु व निं सीकेमाः। जातीय अधिकारया खँ ल्हायेवं न्हापा थें छुवाछूत अप्वइगु, छगू जातिं मेगु जातियात क्वह्यंकाः खँ ल्हाइगु वा थीथी जातिया दथुइ ल्वापु पिकायेत स्वये थें जुइ धकाः थुइकीपिं नं राजनीतिक दलत दु। खँ अथे मखु। थीथी जातियात मिले जुयाः च्वनेगु वातावरण ब्वलंकेगु निंतिं हे जातीय अधिकार चूलाके माःगु खः। उकिं छगू हे जक जाति, छगू हे जक भाषा व छगू हे जक समुदायया विकास यानाः मेमेगु समुदाययात विस्थापित याना वनेगु षडयन्त्रपाखें बचे यायेफइ। संविधानसभाया झ्छगुलिं समितिं पारित यानातःगु मस्यौदायात ध्यानय् तयाः आः नेपालय् जातीय अधिकार गुलि चूलाइ धइगु निं ध्यान तयेमाःगु खनेदु ।

थौं नेपाःया जाति जनजातियात यथास्थितिइ च्वनेगु लाकि अग्राधिकार प्राप्त यायेगु धइगु हाथ्या जुयाच्वंगु दु। परिचय व पहिचानया मुद्दा विश्व राजनीतिया दकलय् महत्वपूर्ण मुद्दा जुयाच्वंगु थ्व इलय् जातीय अधिकारया खँय् थीथी राजनीतिक पार्टी दुने नं द्वन्द्व जुयाच्वंगु दु। हरेक निर्णय प्रक्रियाय् थःपिनि भूमिका दइगु अधिकार चूलाकेगु हे जातीय अधिकार खः। अथे जुयाः हे थौं जातीय अधिकारया खँ दकलय् महत्वपूर्ण जुयाः न्ह्यःने वयाच्वंगु खः। जातीय अधिकार चूलाकेत स्वयेवं वर्गीय मुद्दा ध्याकुनय् लाइगु खँ नं मखु। वर्गसंघर्ष व समाजवाद साम्यवाद चूलाकेगु खँ थःगु हे थासय् दु। नारा बीवं वा थःपिनि राजनीतिक पार्टीया चुनावी घोषणापत्रय् दुथ्याकेवं जक फुक्कं खँ पूवनी धइगु मखु। वास्तवय् उगु अधिकार चूलाकेगु निंतिं गुलि व्यवहारिक जुयाः ज्या याना वनेफइ, उकिया आधारय् हे जक अधिकार चूलाके फइगु खः। नेपालय् नं बहुसंख्यक आदिवासी जनजातिया अधिकारयात सुनिश्चित यायेगु निंतिं सः थ्वयेकेत संविधानसभाया थीथी समिति नापं थीथी दवाव समुहपाखें नं ज्या याना वनेमाःगु खनेदु ।

More Stories Like this