जरुर खः

नर्मदेश्वर प्रधान

खँयाखँय्
अखबारय् खनी। ब्वने। कांग्रेसी नेतारामचन्द्रया धापू। "जिमिसं देशय् झिंप्यम्ह जुजु स्वीकार याये फइ मखु।" दुम्ह जुजुढले जुइ। गणतन्त्र वइ। गनं झिंप्यम्ह जुजुया खँ हलरामचन्द्रं। रामचन्द्र न्ह्यःसू चाःबलय् धाःगु खँ ला थ्व? अथवानिख्वला अप्वः वंबलय् बके याःगु बकबक ला? तिफ्याये मफुत। मतिइ लुल,थ्व राजनैतिक मनूत हू वःपिं। वँय्त स्वयां कम मजू। इमिसं न्ह्यागु नं धायेफु। धाये थ्याः। मगज सन्के जुइ। मनय् लूगु खँ धाइ। धयाच्वनी। जनतां न्यनी। नेतातसें धाःगु गय् मखु धाये? पत्याः याइ। अझ ला सम्बन्धित पार्टीया दुःज। इपिं पत्याः यायेत बाध्य जुइ। सुरबेसुर। खँ न्ह्यागु जुइ बिउ। सम्बन्धित पार्टीया मनूत बाध्य। सर्मथन याइ। नेतां थौं छता धाइ। अनुयायीतसें धाइ "ठीक"। वहे नेतां कन्हय्खँ हीकी। सर्मथकतसें सः थ्वयेकी, "उच्च कोटीया बिचाः"। हरेक दलया दुजःत यान्त्रिक बाध्यताय् लाइ। बिचाः विवेकया खँ जुइ मखु। पार्टीगत अनुशासनया खँ जुइ ।

रामचन्द्रया बिचाःलिसे बिमति क्यनेफु। तर जोखिम दइ। गिरिजा रामचन्द्रया विरोधी। प्रजातन्त्रया विरोधी। हल्ला याइ। मानौं गिरिजा रामचन्द्र प्रजातन्त्रया मानक खः। प्रतिक खः। जीवन कालय् नेतातसें गुलि अप्रजातान्त्रिक ज्या याइ। सुनां कुंखिनी। कुंखिउँम्ह प्रतिगामी जुइ। प्रजातन्त्र विरोधी जुइ। प्रजातन्त्र विरोधी जुइगु भयंगुलिस्यांनेतातय् गुलामी याइ। तर जनचेतना दनी। प्रजातन्त्र व्यक्ति मखु। व्यक्तिप्रतिया अन्ध सर्मथन प्रजातन्त्रया पालना जुइ मखु। रामचन्द्र गिरिजालिसे बिचाः पाकाः नं प्रजातन्त्रवादी जुइफु। अथे हे। व्यक्ति कम्युनिष्ट नेतातय् कुंखिने मालेफु। तर कम्यूनिजम्या विरोधी जुइ मखु। राजनैतिक वृत्तय् व्यक्तिवादी हावी जुइ। थज्याःगु द्वपं फये माली। प्रजातन्त्र। कम्युनिजम् सिद्धान्त खः। प्रतिवद्धता खः। मूल्यमान्यताविहिन मनूत पिने नेता जुइ। दुने इमिके राजनैतिक इमान्दारिता शून्य जुइ। सैद्धान्तिक मूल्यमान्यता प्रति नेतात गुलि बफादार जुइ। इमि मूल्यांकनउकथं हे जुइ ।

कागेसया नेता रामचन्द्रं 'झप्यम्ह' जुजुया खँ छाय् हल? बिचाः याये। देशय् राज्य पुनर्संरचनाया खँ वइ। देश संघीयताय् वनी। संघीयताया स्वरुप गय् जुइ। देश ग्वःगू राज्यय् विभाजित जुइ। राज्य, प्रान्तया निर्माण छु आधारय् जुइ। न्ह्यसःत दनी। बहस न्ह्याइ। जातीय स्वायत्त राज्यया खँ वइ। संघीयताया विरोध याइपिं खने दइ। जातीया आधारय् राज्य विभाजन जुइ मजिउ। देश विखण्डन जुइ। साम्प्रदायिक कलह जुइ। थुज्वःगु मत नं खने दइ। शायद रामचन्द्रं जातीय राज्य पुनर्संरचनाया प्रसंगय् धाःगु जुइमाः 'झिंप्यम्ह जुजुमाने याये फइ मखु जिमिसं ।'

स्वनिगलय् नेवाः स्वायत्त राज्य पलिस्था जुइमाः। सः थ्वइ। थुकिया अर्थ छु? नेवाः जुजु स्थापना यायेगु। वा मल्ल शासन पुनसर्थापन यायेगु धागु खःला? जरुर मखु। तर रामचन्द्र पौड्यालं झिंप्यम्ह जुजुया खँ हइ। जातीय राज्यया खिलाफय् कुतर्क बी। भ्रम सृजना याइ। जनता दथुइ विद्वेष न्यंकी। राजनैतिक अनर्थ थनी ।

यथास्थितिवादी, रुढीवादीतय्त उत्तेजित याइ। हरेक राज्य, प्रान्तया उत्पीडित सिमान्तकृत भूमिपुत्र, आदिवासी, स्ववासीतय्त विकास यायेगु समान अवसर दयेमाः। थ्व अप्रजातान्त्रिक माग खःला? समान अवसर, मानव अधिकार, मौलिक अधिकारया पक्षधर। प्रजातन्त्रवादी नेतां थुकी छाय् आपत्ति खनी? छाय् थुकी स्थानीय जुजु स्थापना यायेगु कुतः खंकी? रामचन्द्रं राजनैतिक रुपय् थ्व प्रस्ट यायेमाः। अन्यथा वय्कःया धापूयात मेकथं थुइके माली। झिंप्यम्ह जुजुया वय्कःया बिचाः शायद देशय् छम्ह हे निरंकुश जुजु दःसा गाःधाःगु खः ला? छम्ह जुजु तयाः म्हिगः गुगु जातीय दमन शोषण जुल उकिया पुनरावृत्ति जुइमा। वय्कःया मनशाय खःला? मूलधारया नामय् म्हिगः निश्चित जाति, धर्म, संस्कृतिं प्रभुत्व जमे याइ। शाहवंश, राणा शासकतय् लिधंसाय् कथित मूलधारतसें थःत बलवान याइ। अन्य जाति, संस्कृति, धर्म कलायात छखे चीकी। देशय् छम्ह हे जुजु जक जुइबलय् मूलधारवादीतय् हित जुइ। मुलधारवादं ग्रस्त रामचन्द्र पौडेलं शायद थ्व हे हितयात संकेत याःगु खःला?

थौं इतिहास हिली। जातीय राज्य स्थापना, जातीय अहंकार, संकिर्णता विद्वेषया निंतिं मखुसमान अवसरया निंतिं जुइ। संघीताय् जातीय राज्यया च्वय् केन्द्रीय राज्य दइ। केन्द्रीय व प्रान्तीय राज्य दथुइ कार्य क्षेत्र, शक्ति विभाजन जुइ। फुक्क खँय् प्रान्तीय राज्य सर्वेसर्वा जुइ मखु। प्रान्तीय विकास पिने जातीय खने दइ। अन्ततः व देशया अंग जुइ। मंकाः जुइ। उत्पीडित, सीमान्तकृत, अवहेलित मनूतय्त बीगु विकासया समान अवसर गय् विखण्डकारी जुइ? गय् राष्ट्रिय अखण्डता विपरित जुइ? समान अवसर, समावेशीय मूल्य मान्यतां गय् देश कुचा दली? मूलधारया नामय् निश्चित जातीय, धर्म, संस्कृतिया हावी निरंकुश व्यवस्थाय् सम्भव जुइ? सही प्रजातन्त्रय् थ्व सम्भव जुइ मखु ।

रामचन्द्र पौडेलं जातीय राज्य संरचनालिसे असहमति प्वंकेफु। थ्व वय्कःया राजनैतिक अधिकार खः। तर असहमतिया आधार प्रजातान्त्रिक मूल्यमन्यता जुइमाः। रामचन्द्रं विकल्प बीफु। तर व जातिगत न्यायसम्मत जुइमाः। सिमान्तकृत, उत्पीडित जातितसें छ्यं ल्ह्वने दयेमाः। समान अधिकार उपभोग याये दयेमाः। समानता, अधिकार, पहिचान, आत्मविकासया मौलिक अधिकार प्राप्तिया कुतःयात जुजु जुइगु कुतः खंकी रामचन्द्र पौडेलं। जनतायात दिगभ्रमित यायेत स्वइ। थ्व कुतः स्वय्म वय्कः दुनेया निरंकुश मुलधारवादी जुजु प्रवृत्तिया अभिव्यक्ति मखुला? जरुर खः ।

More Stories Like this