होलि,भाषा व जाति

तिमिला रञ्जित

ने.सं.११३१ चिल्लाथ्व अष्टमी कुन्हु सुथसिया ९:४१ ताः इलय् न्हापा-न्हापा थें हे येँया बसन्तपुली साइतय् हे चीर स्वात। अले म्हिगः बहनी साइतय् क्वः नं थल। बसन्त ऋतु क्वचाइगु इलय् वइगु थ्व न्ह्याइपुक हनीगु नखः खः होलि। रंग, अबीर व लखं छ्वाका न्हयाइपुक होलि म्हितेगु चलन दु ।

रंगीचंगी कापःया झल्लर तयाः स्वतँजाःगु थां धस्वाकाः चीर स्वाइ। चीर स्वायेगु निंतिं पं हात्तीसारं हयेगु चलन दुसा थुगु पवित्र व रमणीय ज्याया निंतिं धालसिक्वया साय्मितय्सं ग्वाहालि याइगु खनेदु। गुठी संस्थानया मनूत व पीपात नं चीर स्वाइथाय् ग्वाहालि याः वइ। चीर स्वानाः च्यान्हु लिपा होलि पुन्हि कुन्हु थुकियात क्वःथलीगु चलन दु ।

होलिबलय् हालीगु म्येँ व त्वाः त्वालय् मस्त जानाः होलि म्हितीगु इलय् छ्यलीगु नेवाः खँग्वःत, जातीय भाव व भाषाकथं हे होलिया भाषा व जातिनाप सतीगु स्वापू दु।
धाथें धायेगु खःसा मस्त होलि म्हितीबलय् छ्यलीगु खँग्वःत नेवाः खँग्वलय् हे हिलाच्वंगु दइ। गथे कि- छेँय् निनि, तता, पाजु, मले, मां, बौ, आजु, अजि धइथें हे मस्तय्सं नं लः अबीर, ना, ही, तिं, कयेकि, जायेकि, अबीर, रंग इत्यादि कथं खनेदु। होलि म्हितीगु इलय् म्हुतु हे वाःसां नं नेवाः भासं हे म्हुतु वाइगु खनेदु ।

अबीर तयेमाल, अबीरं लुइ माल, लखं छ्वाकेमाल, लखं लुइ ला धयाकथं नखः न्ह्याइपुक हनाः होलि म्हिताच्वनीगु खनेदु। होलिबलय् न्ह्याइपुक हालीगु म्येँ कथं "होलिया मेला मय्जुं मसिउ ला अबीर भचासां तये न्ह्याः ला" यात कायेफु। थ्व छम्ह मय्जुप्रति आकर्षित जुयाः थःगु भाव प्रस्ट रुपं ब्वइगु उगु नखः खः गुकी अबीर, लः व रंगं छ्वकाः म्हितेगु याइ। छम्हेस्यां मेम्हप्रति ख्यालिन्हिलि, माया, प्रीति, ममतापूर्वक अबीरं लुनाः, लखं छ्वाकाः म्हितेगु यानाच्वनी। थ्व होलिया म्येँ नेपालभाषाया संकिपा "सिलु" इ नं दुथ्याकेधुंकूगु दु ।

झीगु देय् नेपाः कृषि प्रधान देय् खः। झीपिं बुँज्या यानाः नइपिं जूगुलिं बुँइ सःगु नसा हे झीगु छेँया तिसा जुयाच्वनी। थ्व थें हे होलि नाप स्वापू दुगु छकूचा म्येँ थुथाय् लुमंके - "झ्यालय् च्वंगु तुकंमा, व हे ल्यासे जितः माः" धइगु म्येँया झ्वः कथं धायेफु कि बुँज्याय् मेहेनतया कमाइ कथं वइगु तुकंमा हे छेँया तिसा व शोभा जुयाच्वन। नेवाः पहः वःगु छेँ व छेँया झ्यालय् च्वनीम्ह छम्ह नेवाः मिसाया भावयात कयाः च्वयातःगु होलिया म्यें कनाच्वं कि छम्ह मिजंया भावनायात गुकथं होलिया त्वहः चिनाः प्रकट यानाच्वंगु दु ।

झीसं ल्हाना वयाच्वनागु नेवाः भाय् गुलि पुलां अले गुलि धर्म, संस्कृतिनाप स्वापू दु धइगु खँ नं थ्व हे होलि नखतं ब्वयाच्वंगु दु। खः, झीसं हना वयाच्वनागु होलि नखःया होलिपुन्हि व जेष्ठ महिनां वइगु ज्यापुन्हिया अन्तर स्वल धाःसा दछिया दुने दकलय् ताःहाकःगु न्हि ज्या पुन्हिया दिं जूगु पुष्टि जूसा वइगु ने.सं. ११३१ चिल्लाथ्व पुन्हिया होलि पुन्हिया चान्हसिया इलय् भौगोलिक विज्ञानकथं चन्द्रमा पृथ्वीया सतिक लाः वइ। थ्वहे ल्याखं धायेगु खःसा ७२ दँय् छक्वः १ डिग्री केर एक्सीज हिलीगुलिं हे चा व न्हिया इलय् नं हिउपाः वयेफु। थुकथं हिउपाः वइगु न्हि नं होलि पुन्हि जूगुलिं थुकिया स्वापू खगोललिसे नं खनेदु ।

More Stories Like this