विदेशी दलालया नेतृत्वय् क्रान्ति याये मजिउ

डी.आर. खड.गी

क्रान्तिया मिं ट्यूनिशिया व इजिप्टया तानाशाही शासन ध्वस्त यायेधुंकल। थ्व निगू देशया शासकयात ध्वस्त यायेधुंकाः नं मिया ज्वाला अरबया आकाशं तना वंगु मदुनि। अरब भूमिया सर्गतय् ब्वयाच्वंगु मिया ज्वाला आः लिबिया, यमन, बहरायन व अल्जेरियाय् च्यानाच्वंगु दु। थ्व प्यंगुलिं देशय् न्यनाच्वंगु मियात अनया शासकं सामसुम याये फइ वा उकिं शासकयात हे भष्म याइ धइगु छुं दिं लिपा हे प्रस्ट जुइ। थ्व प्यंगू देशय् अझ लिबियाय् जुयाच्वंगु जनलहरया क्रान्तियात कयाः विश्वया ध्यान वनाच्वंगु खनेदु। विश्वया नं अमेरिका व यूरोपीय राष्ट्रतसं लिबियाया शासक कर्नेल मुअम्मर गद्दाफीया सत्ता पतन यायेगुत बः बियाच्वंगु खनेदु ।

उत्तरी अफ्रिकाया विशाल शक्तिशाली देश लिबियाय् बहुसंख्यक आदिवासी जनजाति व अरब मुश्लिम नागरिक बसोबास यानाच्वंगु खः। मुख्य आर्थिक स्रोत चिकंपाखें वयाच्वनीगु लिबिया न्हापा इटालीया उपनिवेशय् लानाच्वंगु खः। इटालीं प्रत्यक्ष रुपं शासन यानाः जनतायात अति शोषण यानाच्वंगुलिं सारा जनता मिले जुयाः इटालीया पन्जां मुक्त यायेत सफल जुल। इटालीपाखें ला देश मुक्त जुल तर लिबियाय् पश्चिमी भक्त जुजुया ल्हातय् शासन यायेगु ह्वःताः लात। लिबियाया जुजुं देशया विकास यायेगु मस्वसे जनतायात अप्वः शोषण यायेगुली लगे जुयाच्वन। थ्वहे कारणं जनता जक मखु सेनाया दथुइ नं जुजु विरुद्ध भावना ब्वलनाच्वन।आखिरय् सन् १९६९ य् २७ दँ जक दुम्ह कर्नेल मुअम्मर गद्दाफीया नेतृत्वय् सैनिक विद्रोह यानाः जुजु इदरीसयात सदांया लागि बाई बाई याना छ्वयेत ताःलात। गद्दाफीया ल्हातय् सत्ता लायेसात कि दलाल नेतातय्त माईनस यायां वनेगु जक मखु विदेशीतय्गु स्वामित्वय् लानाच्वंगु अन्तर्राष्ट्रिय पेट्रोलियम कम्पनीयात नं राष्ट्रियकरण यात। उकिं अमेरिका गद्दाफी खनाः मि जुल। अमेरिका तंचाःगुया कारण गद्दाफीं चिकंया कारखाना व मेमेगु उद्योग संचालन यानाच्वंपिं अमेरिका व यूरोपया नागरिकया सम्पत्ति नियन्त्रणय् काःगुलिं खः। अमेरिका व यूरोपं लिबियाय् च्वनाच्वंपिं थः नागरिकया सम्पत्ति राष्ट्रियकरण यात धकाः बदलाया भावना ब्वलनाच्वंगु खः। गद्दाफीं अमेरिका व यूरोपया लुटाहातय्त लिबियाया भूमि जक मखु सम्पूर्ण अरबया भू-भागं पितिना छ्वयेमाः धकाः अडान कयाच्वंम्ह शासक खः। गद्दाफी देश विकासया लागिं जक ज्या यानाच्वंम्ह मखु विदेशी शोषक विरुद्ध संघर्ष नं यानाच्वंम्ह नेता खः। गद्दाफीं न्हापा प्यालेष्टाइन मुक्त यायेगु लागिं ल्वानाच्वंपिं लडाकुतय्त आर्थिक ग्वाहालि नं याना वयाच्वंगु खः। सन् १९८८ सालय् स्कटल्याण्डया लकर्बी विमान ध्वस्ट याना २७० म्ह पश्चिमी नागरिक स्याना बिल धकाः गद्दाफीयात द्वपं बियाः अमेरिकां लिबिया शहरय् बम कुर्का गद्दाफीया म्ह्याय्यात तकं स्याना बिल। व इलंनिसें गद्दाफीं अमेरिका विरुद्ध टक्कर कायेगु त्वःता बिल। आः नं अमेरिकां गद्दाफीयात द्वपं बियाच्वंगु दु। गद्दाफी अमेरिकाया पकड दुगु देय्त चाड, सुडान (दक्षिण), सियरालियन, लाइबेरिया जक मखु इजिप्ट व ट्यूनिसियाया अमेरिका विरोधी नेतातय्त नं आर्थिक ग्वाहालि याना वयाच्वंगु दु धाइ। कर्नेल गद्दाफी साहसी, राष्ट्रवादी व जनभक्त नेता खः। वय्कः चरमपन्थी मुश्लिम व अमेरिका विरोधी नं खः। अमेरिका व कट्टरपन्थी मुश्लिम विरोधी जूगुलिं लिबियाय् जुयाच्वंगु आन्दोलनयात चरमपन्थी मुश्लिम व अमेरिका समर्थक नेतातय्सं नेतृत्व यानाच्वंगु दु। यदि लिबिया अमेरिका समर्थकया ल्हातय् सत्ता वन धाःसा फुक्क अरब राष्ट्र अमेरिकाया अधिनय् वन धाःसां छुं पाइ मखु। छाय्धाःसा शक्तिशाली राष्ट्र लिबियाया जःलाखःला खुगू देय् मध्ये पूर्वया नेतातय्सं अमेरिकां दादागिरी यानाच्वंसां इपिं कमजोर जूगुलिं विरोध यायेगु आँट यानाच्वंगु मदु। अमेरिकाया लक्ष्य न्हापांनिसें गद्दाफीया सत्ता ध्वष्ट यायेगुली हे केन्द्रित खः। अमेरिकाया निंतिं लिबिया राजनीति व आर्थिक दृष्टिकोणं महत्वपूर्ण जुयाच्वंगु दु। लिबिया अमेरिकाया प्रभावय् लाके फत धाःसा अरब राष्ट्रपाखें अमेरिका व इजरायलयात याउँसे च्वनी। थ्व हे कारणं अमेरिकां लिबियाया शासक गद्दाफीया सत्ता ध्वस्त यायेगु लागि अन्तर्राष्ट्रिय समर्थन व सहयोगया लागि संयुक्त राष्ट्र संघयात तकं उपयोग यानाच्वंगु दु। खय्त ला अमेरिका विरुद्ध जुयाच्वंगु जनआन्दोलनयात नं समर्थन व सहयोग यायेमाःगु खः। तर अमेरिका, यमन, बहरायनय् जुयाच्वंगु आन्दोलनयात मसिउ पहलं मिखा तिसिनाः सुम्क च्वनाच्वंगु दु ।

झीगु धापू गद्दाफीया तानाशाह प्रवृत्ति व वयागु परिवारं देशया सम्पत्ति लुटे यानाच्वंगु ठीक हे जू धायेत्यनागु मखु। झीसं ला अमेरिकां मानव अधिकारया नामय् थःगु ईशाराय् प्याखं हुलीम्ह शासक फ्यतुकाः देश व जनतायात बर्बाद याइम्ह शासकयात सत्ताय् विराजमान याके मजिउ जक धायेत्यनागु खः। झीसं खनाच्वना मानव अधिकारया नामय् अमेरिकां ईराकयात ध्वस्त यानाः लाखौं जनताया हत्या यात। आतंकवादया नामं अफगानिस्तानयात ध्वस्त यानाः अन नं द्वलंद्वः नागरिकयात शिकार यानाच्वंगु दु। झीगु सः थुलि जक खः अरब राष्ट्रया मानसिकता थुइकाः देशया हितया लागि भिजन ज्वना वइम्ह देशभक्त नेतातय्त सत्ताय् तयेमाः। यदि देशभक्त सक्षम नेताया पक्षय् जनलहर हयेमफुत धाःसा अरब देश नं अफगान व ईराकया अवस्थाय् वनेफु। ईराक व अफगानया अवस्थाय् वन धाःसा अरब राष्ट्रया लागि जक बिडम्वना मखु विश्वयात नं नकारात्मक लिच्वः लायेफु ।

झीगु देशय् नं २००७ सालय् राणा विरुद्ध सफल जनआन्दोलन जुल। सफल आन्दोलनं वःपिं नेतातय्सं सन् ५० या सन्धी भारतनाप यानाः देशया इज्जत धुमिल याःगु जक मखु लिपा ला मुक्कं देशयात हे अर्धऔपनिवेशय् लाका बिल। २०४६ साल व २०६३ सालया सफल जनआन्दोलनपाखे वःम्ह नेतातय्सं नं देशया हित यायेगुपाखे मस्वसे विदेशीया इशाराय् प्याखं हुलाः देशयात जक बर्बाद यायां वनाच्वंगु दु। झीगु देशय् नं तानाशाह खतम ला यात तर उकिया थासय् विदेशी दलालं वयाः शासन यानाच्वन ।

drkhagdi@gmail.com

More Stories Like this