छम्ह थज्याःम्ह मनू

सुरेश मानन्धर

२०४७ सालय् दयेकूगु बहुदलीय संविधानय् 'नेपाः छगू हिन्दू राजतन्त्रात्मक मुलुक' जुइ धकाः च्वयातःगु वाक्यय् तत्कालिन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईनं 'हिन्दू' खँग्वःया लिउने छगू कमा तयेके बिल। गुकिं यानाः उगु वाक्यांश 'नेपाः छगू हिन्दू, राजतन्त्रात्मक मुलुक' जू वन। लिच्वः कथं नेपाः हिन्दू राष्ट्र जुया बिल। उगु वाक्यांशय् कमा छगू तयेकूम्ह मनू वय्कः खः धइगु खँ सिउपिं अन्य धर्मया मनूत वय्कः खनाः तम्वयेगु याः ।

थुकिं मेगु धर्मया मनूतय्त तम्वयेका बिउसां थ्व छगू भट्टराई भाजुया चतुरता धाःसा खः। नेपाःयात धर्म निरपेक्ष राष्ट्र घोषणा जुइमाः धकाः अबलय् जुयाच्वंगु आन्दोलनयात वय्कलं कमा छगुलिं सिधयेका बिल।
अनंलि २०६२-६३ या आन्दोलन जुल। उकी हिन्दू राष्ट्र जक मखु राजतन्त्र तकं मदयेका छ्वयेगु अभियन न्ह्यात। उगु इलय् नं भट्टराईनं छगू वक्तव्य बियादिल, 'नेपाःयात अझ नं राजतन्त्रया आवश्यकता दनि, उकिं थुकियात हटे याये मजिउ।' तर वय्कलं धाः थे मजुल। राजतन्त्र हटे हे जुया वन, देय् गणतान्त्रिक जुल ।

थ्व निगू अज्याःगु 'अनपपुलर' ज्या खः गुगु भट्टराईनं यानादिल। तर वयां वावजूद नं भट्टराई नेपाली राजनीतिया छम्ह प्रियपात्र धाःसा जुयाच्वंगु दु। कारण, थज्याःगु अनेक अनुदारवादी ज्याखँत याःसां वय्कःया व्यक्तित्व थीथी कथंया उदार व सकारात्मक ज्याखँपाखें नं पूर्ण जुयाच्वंगु दु ।

भाजु भट्टराई निक्वः तक नेपाःया प्रधानमन्त्री जुयादिल। निक्वलं कर्पिंसं बिउगु दानपाखें। छयालिस सालया आन्दोलन सफल जुइवं जुजु वीरेन्द्रं आन्दोलनया कमाण्डर गणेशमान सिंहयात प्रधानमन्त्री जुइत प्रस्ताव तयादीगु खः। तर गणेशमानं थःत वःगु प्रस्ताव स्वीकार मयासे कृष्णप्रसाद भट्टराईयात प्रधानमन्त्री दयेकेगु प्रस्ताव पेश यानादिल। गणेशमानया कारणं वय्कः प्रधानमन्त्री जुइ खन।
वयां लिपा २०५३ सालय् जूगु मध्यावधी चुनाव लिपा गिरिजाप्रसाद कोइरालां वय्कःयात हानं छक्वः प्रधानमन्त्री दयेका बिल। यद्यपि कोइरालां अबलय् चुनाव त्याकेगु लागिं जक भट्टराईयात न्ह्यःने तयाः छझाःचा प्रधानमन्त्री दयेकूगु खः। लिपा ला भट्टराईयात चीकाः कोइराला थः हे प्रधानमन्त्री जू वल। थ्व छगू कथं भट्टराईयात जूगु मित्रघात नं खः। सम्भवतः थ्वहे मित्रघातया लिच्वः जुइमाः, भट्टराई राजनीति त्वःताः वानप्रस्थाश्रमपाखे वनादिल ।

राजनीति मूलतः सत्ताय् वनेगु हे छगू कासा खः। तर भट्टराई राजनीतिक नेता जुयां नं सत्ताय् वनेगु कासाय् धाःसा गबलें हे सरिक जुयामदी। वय्कः पदया लोभी मखु। थम्हं कयाः सिबें नं मेपिंसं बिउगु हे कारणं जक वय्कः पदय् थ्यंगु खः। वय्कः तःदँ तक नेपाली कांग्रेसया कार्यवाहक सभापति जुयादिल। व नं वय्कःयात वीपी कोइरालां बियाथकूगु खः। लिपा झापाय् जूगु कांग्रेस महाधिवेशनं वय्कःयात पूर्ण सभापति दयेकल, व नं गणेशमानया बलं जक। चुनावय् ला येँय् हे निक्वः निक्वः तक पराजित जुयादिल। अन्त्यय् पर्साय् यंकाः बल्ल चुनाव त्याका हल।थ्व समग्र घटनाक्रमपाखें छु क्यनी धायेबलय् भट्टराई गबलें नं पदया लिउलिउ मवं। बरु पद हे वय्कःया लिउलिउ वयाच्वन। गिरिजाप्रसाद कोइरालायाके बुरा जुइधुंकाः तक नं कायम हे जुयाच्वंगु पदया लोभ भट्टराईयाके ल्याय्म्हबलय् हे मदयेधुंकल। सखे पदया लोभ मदयाः जकं खः ला, राजनीतिइ वय्कः अडिग नं गबलें मजू। अय् जुयाः गणेशमानं छक्वः वय्कःयात 'गंगा वःसा गंगादास, जमुना वःसा जमुनादास' धकाः ब्वः नं बियादिल। तर भट्टराईनं उकियात नं ख्याः थें पचे यानाः धयादिल, 'जि दास हे खः, गणेशमानया दास।'
राजनीतिइ भट्टराई थम्हं हे छुं यानाः हिउपाः हःगु उदाहरण म्हो हे जक दु। तर नं २०४७ सालय् जूगु न्हापांगु आमचुनावय् कृष्णप्रसाद भट्टराई जब पराजित जुयादिल वयां लिपा नेपाली राजनीति मखुगु दिशाय् ब्वाँय् वनेगु शुरु जुल। उगु चुनाव मदन भण्डारी त्याःगु कारणं सिबें नं भट्टराई बूगु कारणं चर्चित जूगु खः। वास्तवय् अबलय् भट्टराई बूगु धइगु हे राजनीतिया उगु 'टर्निङ्ग प्वाइन्ट' खः गनंनिसें नेपाः विध्वंसया लँपुइ ब्वाँय् वनेगु शुरु जुल। वय्कः चुनावय् बुइवं गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री जुल। कोइराला अबलय् परिपक्व हे मजूनि। उकिं पार्टीइ आन्तरिक ल्वापु पिकाल। लिच्वः कथं मध्यावधी चुनाव जुल। संसदयात सरकार दयेकेगु व क्वःथलेगु रंगमञ्चय् सीमित यानाबिल। वहे गन्जागोलया उर्बर इलय् माओवादीं जनयुद्ध शुरु याना बिल ।

भट्टराईनं ईयात गबलें नं महिउ तर हरेक हिलावंगु इलं धाःसा वय्कःया खोजी यानाच्वनी, थ्वहे वय्कःया विशेषता खः ।

More Stories Like this