मदुम्ह सन्त नेता भट्टराईया जीवन इतिहास
मध्यकालीन युरोपका कवि उमर खैयामं धाःगु खः - 'जिं यक्वः परिश्रम यायेधुन न्हय्गु ज्ञानया लुखा पाख यायेधुन सुद्यः न्ह्यःने थ्यन । लँय् गुलि नं पंगः वल उकियात ज्यंका न्ह्याःवना । तर जिं मनू नियत व कालया बारे छुं हे उपाय मालेमफुत । जि जीवनभर स्वहे स्वता खँ ग्यानाच्वना ।' खैयामया थ्व हे मध्यकालीन अनुभवं तसकं प्रभावीत सन्त नेता कृष्ण प्रसाद भट्टराई अन्ततः खैयामं धाःथें हे मृत्युयात थुइकेत असफल जुयादिल ।
छगू अन्तरवार्ताया झ्वलय् भट्टराईं धयादीगु खः- आःतक योग साधना विज्ञान व जगतं न्ह्यागु याःसां कालयात त्याके फुगु मदुनि । अथेजूगुलिं जि मुटुया ल्वगि जिगु जीवन ला खाली स्वांया हलय् तिकिलनाच्वंगु लः जक खः । उकियात गुलि तक सम्हाले यानातये फइ आकाझाकां हर्टएटेक जुया वीर अस्पतालया आइसियुइ वासः याकेधुंकाः २०४३ सालय् वय्कलं धयादिल- 'जिगु परिस्कृत यात्रा द्यूगु मदुनि । हरेक क्षणं जिगु परिक्षण यानाच्वंगु दु व जि परिक्षणय् उत्रिण जुयाच्वंगु दु । जि आः परिस्कृत यात्रा न्ह्याकाच्वने । थन स्वतन्त्रताया आन्दोलन न्ह्याके थ्व परिक्षाय् उत्रिण जुइवं जिं विश्राम काये ।' गथेधाल अथेहे २०४६ सालया जनआन्दोलनं भट्टराईयात तत्कालीन परिस्थितिइ सर्वस्वीकार्य नेता ठहर यात अले अन्तरिम सरकारया प्रधानमन्त्री नं जुयादिल ।
रकमी नेतातय्सं निर्धक्क धायेगु याः- राजनीति जोगी जुइत यायेगु मखु । तर भट्टराई नेपाःया राजनीतिइ छम्ह थज्याम्ह प्रतिनिधि पात्र जुयादिल गुम्हसिनं राजनीतिक जीवनया सफलतानापं आध्यात्मवादया लँपू नाल अन्ततः सन्त नेताया रुपय् इहलिला त्याग यानादिल । न काय् न म्ह्याय् न नाता न थःथिति अझ जीवनया लिपांगु इलय् न त पार्टी न कार्यकर्ता… वय्कःनाप सुं हे मदु । जकसन्त नेता व स्वस्छ छवीया स्मरण…।
विक्रम संवत १९८१ साल पौष कृष्ण द्धाद्धशीया दिं भारतया वनारसय् जन्म जुयादीम्ह शिखर पुरुष कृष्णप्रसाद भट्टराईया पुख्र्यौली छेँ गोरखा खःसां वय्कःया राजनीतिक यात्रा प्रवासं सुरु जुल । राजपुरोहितया सन्तान जुया नं वय्कलं राष्ट्यिता प्रजातन्त्र मानवअधीकार व स्वतन्त्रताया विपक्षय् गबलें सम्झौता यानामदी । नेपालय् २००७ सालय् प्रजातन्त्रया उदय जूगुलिइ भट्टराईं प्रवासय् च्वना यानादीगु राजनीति तसकं महत्वपूर्ण मानेयाइ । नेपाःया प्रजातान्त्रीक आन्दोलन जक मखु वय्कः सन् १९४२ या भारत छोड् आन्दोनय् नं होमे जुयादीगु खः । अथेजूगुलिं वय्कःया जेल जीवन भारतं सुरु जुल । वय्कः न्हापांगु खुसिइ तत्कालीन बेलायती उपनिवेस विरुद्ध भारतया बनारसय् गान्धीवादी आन्दोलनय् सहभागी जूबले ज्वंगु खः । ब्वनामि जीवन निसें हे राजनीतिइ सकि्रय कृष्णप्रसाद भट्टराईया परिवार तत्कालीन गोरखा दरवार जुया येँ तक राजपुरोहीत जुया वःगु खः । संकटाप्रसाद भट्टराई व ललितादेवीया प्यम्ह काय् मध्ये कान्छा कृष्णप्रसाद भट्टराइ सन् १९४२ स भारत छोड् आन्दोलनया प्रभावनापं १९४५ स वनारसय् नेपाल छात्र संघया न्वकू जुयादिल । थ्व प्रवासय् खुलेजूगु न्हापांगु नेपाली संगठन खः । वहे छात्र संघया छत्रछाँयाय् भट्टराईया ब्वनामि राजनीति सुरु जुल । उगु इलय् नेपालय् राणा विरोधी आन्दोलनया विजारोपण जुइधुंकूगु खः । प्रजा परिषद्य् आवद्ध प्यम्ह शहिद जुइधुंकूगु ई खः । अथेजूगुलिं नं तत्कालीन राणा विरोधी आन्दोलनयात उर्जाशील दयेकेत भारत भारतया झमी व भारत छोड् आन्दोलनया अनुभव महत्वपुर्ण जू । भट्टराईं नं अथेहे यानादिल । उकिया निरन्तरता प्रवासय् सकि्रय युवातय्सं सच्छि व प्यदँया राणा शासन अन्त्य यायेगु व संवैधानीक राजतन्त्रात्मक प्रजातन्त्र पलिस्था यायेगु तातुनां २००३ साल माघय् भारतया कोलकत्ताय् नेपाली राष्ट्यि कांग्रेस व बनारसय् अखिल भारतीय नेपाली राष्ट्यि कांग्रेस पलिस्था यात । प्रजातन्त्र व स्वतन्त्रताया पक्षपाती भट्टराई 'अखिल भारतीय नेपाली राष्ट्यि कांग्रेस'या महामन्त्री जुयादिल । जब भारत स्वतन्त्र जुल अबले भारतीय प्रजातन्त्रवादी नेतातय्गु पहलय् २००६ साल चैतय् निगुलिं कांग्रेस छगू जुल अले विधिवत नेपाली कांग्रेस चार तारे झण्डा नापं नेपालय् न्हापांगु प्रजातान्त्रीक पार्टीया रुपय् स्थापित जुल । भट्टराई कांग्रेसया सहमहामन्त्री जक जुयामदी लगत्तै २००७ सालया सशस्त्र क्रान्तिइ जनकपुर व उदयपुर कव्जा यायेगु मुक्ति सेनाया कमाण्डर तकं जुयादिल । ००७ सालया प्रजातान्त्रीक आन्दोलन व वयां लिपाया हरेक ह्यूपालय् नं वय्कःया सकि्रय संलग्नता दयावल २०६१ साल तक । राजनीतियात सदां संघर्ष व चुनौतीया रुपय् सदुपयोग यानाः भट्टराईं कान्तदृष्टि सिद्धान्तनिष्ठा व अटल राष्ट्रवादयात धाःसा गबलें ल्वमंकामदी ।
जीवनपर्यान्त थ्व हे वय्कःया विशेषता जुयाबिल । २००८ सालय् राणा शासनया अन्त्य लिपा गठित सल्लाहकार सभाया नायः नापं २०१६ सालया न्हापांम्ह जननिर्वाचीत् प्रतिनिधि सभाया न्हापांम्ह सभामुख भट्टराईं नेपाःया राजनीतिइ सदां थःगु वौद्धिकता निष्ठा व कुटनीतिक क्षमता छ्यलादिल । भारत छोड् आन्दोलननापं सुरु जूगु भट्टराईया जेल जीवनको यात्रा हाकनं २०१७ साल फष १ गते निसें सुरु जुल । गुगु दिं तत्कालीन प्रधानमन्त्री वीपी कोइराला व सभामुख भट्टराई नापंया नेतात थापाथलीस्थित तरुण दलया सभास्थलं गिरफ्तार जुल । वयां लिपा मदिक्क झिदँ भट्टराई जेलय् च्वनादिल । राजनीतिक जागरण व निरंकुशताया विरोध यायेगु भुवलय् डेढ दशक जेल च्वनादीम्ह भट्टराईनाप कांग्रेसया ब्वनामि संगठन स्थापनाया इतिहांस नं स्वानाच्वंगु दु । भट्टराईं २०३६ सालय् देशय् जनमत संग्रह जुइगु वा छुं राजनीतिक ह्यूपाः जुइगु संकेत खना हे जुइमा सायद २०२७ साल बैशाख ६ गते नेपाल विद्यार्थी संगठन स्थापना याना ब्वनामितय्त राजनीतिक जागरणय् परिचालन याःगु खनेदु । २०३४ सालय् वीपी कोइराला विरामी जुइवं कांग्रेसया कार्यवहाक सभापति पद कःघानादीगु इलय् जुइमा वा झापाया कलवलगुढीइ जूगु च्याक्वःगु महाधीवेशनं सर्वसम्मतीं पार्टी सभापति ल्यःगु घटना नेपाली कांग्रेस व नेपाःया प्रजातान्त्रीक आन्दोलनया हरेक कालखण्डय् भट्टराई अनवरत सक्रिय जुयादिल । मदिक्क झिंन्हय्दँ नेपाली कांग्रेसया सभापति पद कःभाना राष्ट्र राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र व वीपीया समाजवाद्या निंतिं ल्वानादीम्ह भट्टराई २०४८ सालतक कांग्रेसय् सर्वमान्य थें हे जुयादिल ।
२०४६ सालया प्रजातान्त्रीक आन्दोलन व वयां लिपाया संक्रमणकालय् तत्कालीन संविधानयात विस्थापीत याना २०४७ सालया संविधान जारी यायेत व संसदीय निर्वाचन याकेत तकं भट्टराईया भुमीका अहम व विवादमुक्त जुल । तर २०४६ सालया प्रजातान्त्रीक ह्यूपाः लिपा धाःसा नेपाली कांग्रेस दुनया राजनीति भट्टराईया निंतिं अनुकुल मजुल जुइमा सायद…। अथेजूगुलिं ला २०१५ सालय् गोरखां त्याना झाम्ह भट्टराई उकिया झिंच्यादँ लिपा येँ नं चुनावय् ल्वाःबले थःगु हे दलया नेताया अन्तरघात्य् लानादिल। २०४८ साल २०५० साल व २०५१ सालय् मदिक्क स्वक्वः तक पार्टीया छुं नेतातय्सं ग्वाहालि मयाःगु हुनिं भट्टराई बुइमाल अले वय्कःयाके नैराश्यता ब्वलन । उगु इलय् कांग्रेसय् हावी जूगु कोइराला परिवारया राजनीति भट्टराईया निष्ठावान राजनीतिक यात्राय् पटक पटक पंगः जुयाबिल । अथेखःसां वय्कलं २०५६ सालया मध्यावधी चुनाव पसा्र क्षेत्र नं १ पाखें त्याकादिल अले उगु हे दँया जेष्ठ १३ गते प्रधानमन्त्री जुयादिल । वयां लिपा नं भट्टराईया स्वस्छ राजनीतिक यात्राय् कांग्रेसया हे छुं नेतातय्सं पंगः थना हे च्वन । पार्टीया हे छुं जिम्मेवार नेतातय्सं ग्वाहालि मयागु व आन्तरिक द्धन्द्धं पार्टी हे समाप्त जुइगु अवस्था वयेवं भट्टराईं दच्छि मदयेकं हे पदत्याग यायेमाल । जव सत्ता कलहया हुनिं २०५८ सालय् नेपाली कांग्रेस विभाजीत् जुल अबले भट्टराई अघोषीत् रुपय् पार्टी राजनीतिं ओझेल जुयादिल । तत्कालीन इलय् भट्टराईयात कांग्रेसया छगू धारं पार्टी तछ्यागु द्वपं नं बिल । शेरवहादुर देउवा पक्षया नेतातय्त कोइराला पक्षया नेतातय्सं लः वारावारया व्यवहार यानाच्वंबले भट्टराई नं धयादीगु खः- 'बरु जि थः हे सीत तयार दु तर पार्टी तज्यागु स्वये चाहेमजू पार्टी एकीकरण जूइ हे माः ।'
वयांलिपा भट्टराईया राजनीतिक मौनतानाप कांग्रेस २०६३ सालय् भट्टराईया हे उपस्थितिइ छधि जुल । तर भट्टराइं पार्टी छधि जूगु छुं घण्टा लिपा हे विज्ञप्ती पिथना घोषणा यानादिल- 'जि आः पार्टी राजनीतिमा मदु अले दैन मखु । पार्टी छधि जुल आः जिं थ्व पार्टी पुलांगु हे अवस्थाय् वःगु स्वयेमास्ते वः ।' नेपाःया राजनीतिक दृष्यावलीइ उत्पीडन कठोर यातना व न्ह्याथेजाःगु परिस्थतिइ नं राष्ट्यिता व प्रजातन्त्र प्रतिया थःगु आधारभुत निष्ठा गबलें त्याग यानामदीम्ह भट्टराई थुकियात हे राष्ट्यि अस्तित्वया आधार थुइकादि नालादिल । लिपांगु ईया राजनीतिक ह्यूपाः व छुं मुलभुत मुल्य व मान्यताय् याःगु हेरफेर प्रति असन्क्तष्ट भट्टराईं धयावयाच्वनादीगु खः - 'नेपाल व नेपालीया हिन्दुत्व मासेयाये मज्यू नेपाःया राष्ट्यिता व अखण्डता जोगेयायेत संवैधानीक राजतन्त्र अपरिहार्य जू नारायणहिटीया हिलेमाः तर जुजुं ध्वका बिलधाःसा उत्तेजनाय् छुं कथंया निर्णय यायेमज्यू ।' प्रजातन्त्र मानवअधीकार राष्ट्यिता व अखण्डताया सन्दर्भय् थ्व भट्टराईया लिपांगु बुझाइ खः । तर नं भट्राईं थःत गबलें पुर्ण कथं थुयकामदी । न्ह्याथेजाःगु अपमान व घात अन्तरघात जूसां उकियात सदां सकारात्मक रुपय् कयादिल । ख्याः जक याना उकियात ल्वमंकादिल ।
जीवन पर्यन्त भट्टराईं नं गबलें राजतन्त्रया बखान न्यंकादिल न गबलें सशस्त्र युद्धं राज्यसत्ता कब्जा जुइगु विश्वास यानादिल । गबलें त्रिभुवनयात सा गबलें महेन्द्र व विरेन्द्रयात । गबलें ज्ञानेन्द्रयात गबलें थःगु हे पार्टी जन्मेजूपिं छोटे राजातय्त… भट्टराईं सदां निष्ठा व मर्यादापुर्ण राजनीतिक पाठ थुइकादिल स्यनादिल । जव परिवर्तित् सन्दर्भय् वय्कःया निष्ठा व स्वस्छन्दता सुनां मन्यन तव भट्टराई थः हे ओझेलय् लानादिल । अले आध्यात्मीक लँपुइ न्ह्याःवना प्रेरणा व समपर्ण स्यानादिल । ममौनता व एकान्तय् नं वय्कःया जीवनआदर्श छगू हे जुल- 'मनूत गबलें पुर्ण जुइमखु । मनूत पूर्ण जुल धाःसा व भगवान जुइ । दुनियाय् थौंतक सु नं भगवान मदु ।' जीवनय् सदां ख्याः यायेगु व न्हिला मजाग याना सन्क्तष्ट खनेदुम्ह भट्टराई छगू इलय् थःम्हं राजनीतिया हुनिं इहिपा यायेमखना बुरा जूगुलिइ चिन्तित् नं खनेदुगु खः । तर नं मन शरिर व भावनां मुक्त भट्टराईं शरिर विचार व भावनां स्वतन्त्र सहयोगीया रुपय् अमिता कपालीया साथ कयादिल । उकिं ला बर्तमान ईनापं म्वाना प्रत्यक खँयात सकारात्मकताय् स्वइम्ह अमिता कपालीया साथ आध्यात्मीकता व आश्रम वनीबले भट्टराई नं धयादी- 'जित सच्छि दँ म्वाये मास्ते वः ।' तर वय्कःया मनं मनू नियत व मृत्युयात त्याके मफुत अले जीवनया लिपांगु इलय् तकं भट्टराई नं अस्पतालया शैयाय् व हे मृत्युनाप संघर्ष यायेमाल । सदां ओशोया दर्शनय् रमेजुयादीम्ह भट्टराईया अनुयायीत धाःसा आः नं धयाच्वंगु दु्- 'मृत्यु झुट खः । भट्टराईया उमेर कथं रुप जक ह्यूगु खः । वय्कःया शरिरं आत्मा जक अलग जूगु खः । मृत्यु ला द हे मदु । थ्व इलय् वयकःया पूमवंगु ज्या पूवंकेत चित्त लगेयायेगु हे मृत शरीरया शान्तिया कामना खः ।' आः झी नं भट्टराईया जीवन आदर्शया सम्मान याना थुकथं हे कामना यानाच्वनागु दु ।
More Stories Like this
मेरिल्याण्डय् लाखय् व पुलुकिसिलिसे हन येँयाःस्यस्यः समाजं सत्यमोहन जोशीयात हन
मूलयात ग्वाहालि लःल्हात
मेहेन्दी च्वयेगु कासा जुइगु
मचातयत मां भाय् स्यनेगु संस्था नीस्वन