सछिन्हु दुने न्हू संविधान-गुलि संभव?

नरेशवीर शाक्य

नेपाःया न्हू संविधानयात पूर्णता बीत न्हापाया ई फुनाः दछि तनाः नं आः सछिन्हु जक ल्यं दनि। थुलि म्हो इलय् आः न्हूगु पूर्ण संविधान वइगु खः कि मखु धयागु चिन्तन शुरु जूगु दु। राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं न्ह्याबलें थें हें क्वःछिनातःगु ई दुने न्हूगु संविधान पिदनी धयागु आश्वासन बीगु हे यानाच्वंगु दनि। तर वर्तमान स्थितियात दुवालेबलय् व राजनीतिक गतिबिधियात विश्लेषण याना स्वयेबलय् धाःसा आः ल्यं दनिगु सछिन्हुया दुने संविधान पिदनी धयागु खँय् पत्याः यायेगु थाय् उलि खनाच्वंगु मदु।
वर्तमान परिस्थिति संविधानसभाय् अप्वः ल्याखं प्रतिनिधित्व यानाच्वंपिं राजनीतिक पार्टीया सदस्यत संविधान निर्माणया सवालय् गम्भीर मजूगु खँ अनेक प्रशंगय् खंके फइ। थुपिं राजनीतिक पार्टीतय्सं सत्ताय् च्वनाः राज यायेगु बाहेक आम जनताया अधिकार संविधानत सुरक्षित यायेगु खँय् ध्यान बियाच्वंगु मदु। बरु थःपिं राज्य सत्ताय् मथ्यनी धकाः अनेक बाधा अडचन न्ह्यःने हयेगु ज्याय् तल्लिन जुयाच्वंगु खनेदु। देय्या प्रधानमन्त्री छम्ह ल्ययेगु ज्याय् झिंखुक्वः तक असफल जुयाः मुलुकयात कामचलाउ सरकारया ल्हातय् सत्ता त्वःताः संविधान निर्माणया ज्यायात गौण यायेगु कुतः यानाच्वन। आः न्हूम्ह प्रधानमन्त्री वयेधुंकूगु दुसां पार्टीगत कचवं व आन्तरिक मनमुतावया कारणं मन्त्रीमण्डलयात धाःसा अझ नं पूर्णता बी फयाच्वंगु मदु। मन्त्री मण्डलयात पूर्णता बीगु खँय् नं पार्टी भागबण्डाया कारणं विवाद ब्वलनाच्वंगु खनेदु ।

प्रधानमन्त्री चुनावया ताकाय् जूगु हालय् अति चर्चाय् वयाच्वंगु एनेकपा माओवादीया अध्यक्ष व एनेकपा एमालेया अध्यक्षया दथुइ जूगु ७ बुँदाया सम्झौतां नेपाःया राजनीतिइ छगू न्हूगु मोड हःगु दु। थ्व सम्झौताया लिधंसाय् वाम ध्रुवीकरणया खँ अत्याधिक चर्चाय् वयाच्वंगु दु। थ्व हे कारणं आः संविधानसभाय् प्रतिनिधित्व यानाच्वंपिं वामपन्थी बिचाः वा इपिंनाप सतिक च्वनामच्वंपिंनि दथुइ ध्रुवीकरण शुरु जुइधुंकूगु दु ।

आः संविधानयात पूर्णता बीत सहमति मजुयाच्वंगु प्रमुख खँ मध्ये शान्ति प्रकृयाया निष्कर्ष दुने सेना समायोजनया खँ खः। उकथं हे राज्य पुनर्संरचना व शक्ति बाँडफाँडया खँ खः। राज्य पुनर्संरचना व शक्ति बाँडफाँडया खँयात थाति तयाः हे जूसां संविधान जारी यायेगु सोचया विकास जुइधुंकूगु खःसां सेना समायोजनया खँ सिद्धान्तत राजनीतिक पार्टी दुने सहमत मजुइकं संविधान पिदनीगु खँयात पत्याः यायेफइगु स्थिति मदुनि। उकिसनं नकतिनि सत्तासिन जुइत्यंगु निगू राजनीतिक पार्टीया दथुइ जूगु सहमतिया कारणं संविधान लेखनयात पूर्णता बीगु खँय् लिच्वः लाइगु निश्चित जुयाच्वंगु दु ।

आः निगू राजनीतिक पार्टीया दथुइ जूगु सम्झौताकथं माओवादीया लडाकुतय्गु अलग्ग सेना दयेकेगु खँय् सहमति क्यंगु दु। थ्व विषय न्हापांनिसें हे विवाद जुयाच्वंगु खः। माओवादीया लडाकुतय्गु समूहगत प्रवेशयात हे नेपाली सेनां असहमति क्यनाच्वंगु इलय् आः लडाकुतय्गु जक अलग्ग सेना दयेकेगु खँयात नं सहज रुपं काइ धकाः अनुमान याये फइ मखु। तर थ्व समस्या समाधानया निंतिं आः सत्ताय् थ्यंपिं राजनीतिक पार्टीतय्सं धाःसा बहुमतया सरकार दयेकेगु कुतः यानाच्वंगु दु। बहुमतया सरकार लिपा न्ह्याथें जाःगु संशोधन संविधानय् याये मफइगु मान्यता कथं आःया सरकारय् फुक्कं राजनीतिक पार्टीतय्गु सहभागिताया निंतिं आह्वान जुयाच्वंगु लिसें मधेसी पार्टीतय्त न्ह्याथेंजाःगु आश्वासन बीमाःसां थुमित नं सरकार दुने दुकायेगु रणनीति जुयाच्वंगु आभास खंके फइ। तर थुलि ज्या क्वचायेकेगु निंतिं नं आः ल्यं दनिगु ई मगाय् धुंकूगु कारणं सछिन्हुया दुने संविधान पिदनीगु खँ सम्भव खने मदु। थ्व हे खँयात वाःचायेकाः छुं दिं न्ह्यः जक एनेकपा माओवादीया अध्यक्ष प्रचण्डं क्वछिनातःगु ईया दुने हे संविधान पित हयेमफुसा निलाया ई तनेमाली धइगु बिचाः सार्वजनिक यायेधुंकूगु दु ।

न्हूगु संविधान निर्माण यायेगु मू आज्जु न्हूगु नेपाःया निर्माण खः। न्हू नेपाःया निर्माण राजनीतिक पार्टीतय्गु उद्देश्य खयां नं सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्गु मानसिकताय् परिवर्तन वयेमफुगु कारणं आःया संविधानया मूल आधार जुइमाःगु जातीय स्वरुपया संघीयतायात कयाः नकरात्मक सोच हे जक तयाच्वंगु खनेदु। जातीय आधारय् न्हू राज्य संरचना मागया प्रमुख समर्थक एनेकपा माओवादी आः सत्तासिन जुयाः न्हू संविधान निर्माण यायेगु लँय् दु। न्हू संविधान घोषणा लिपा एनेकपा माओवादीया अध्यक्ष न्हूम्ह प्रधानमन्त्री जुइगु दावा नं जुयाच्वंगु दु। तर संघीयता बिना यथास्थितिया मुलुकय् न्हू प्रधानमन्त्री जुइगु छुं गौरवया खँ जुइ फइ मखु ।

देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातिया अधिकार संविधानं प्रत्याभूत मयाःतले वा पहिचान व क्षमताया लिधंसाय् राज्य पुनर्संरचना मजूतले न्हू नेपाःया पकिल्पना जुइ फइ मखु। थथे मजूतले सत्ताय् थ्यनीपिं मनूत न्ह्याबलें हे निरंकुश जुयाच्वनी। छगू निरंकुश शासनया अन्त यानाः मेगु निरंकुशतायात गबलें नं स्वीकार याये फइ मखु। उकिं आःया परिप्रेक्षय् सछिन्हुया दुने संविधान जारी जुइगु सम्भावना म्हो हे जक दु। संविधान जारी हे जूसां जनचाहना कथंया संविधान मजुल धाःसा थुकिं झन हे अराजकता जक ब्वलनाः मुलुकया विकास ज्या ठप्प जुयाः मुलुकया आर्थिक स्थिति हे डांवाडोल जुयाः मुलुक असफलतापाखे नं न्ह्याः वनेफइगु खँयात ध्यानय् तयेमाः। थःपिनिगु अधिकारप्रति सचेत सकल नेपाःमि थःपिं अधिकार सम्पन्न जुइगु संविधानया चाहना झी सकसिनं यायेमाः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this