ब्वनां मगाः थुइकेगु, थुइकां मगाः व्यवहार यायेगु

लोकबहादुर शाक्य

स्वच्छ सदां कल्याणकारी:
सम्यक माने सही, यथार्थ, पाय्छि, सत्य, शुद्ध, स्वच्छ, निर्दोष, निष्कलुष खः। सम्यक धर्म धइगु सत्य धर्म, सत धर्म, सद्धर्म, शुद्ध धर्म खः गुकी मिथ्यातत्व तथा पापया निंतिं छुं थाय् मदु। जोर जबर्जस्तीया नं स्वापू मदु। धर्म निर्मल, न्यायसंगत तथा युक्तिसंगत जुयाच्वंगुलिं सकसिनं माने याइगु जुल। हानं सम्यक धर्म परिपूर्ण परिपक्व जुयाच्वंगु दु। तर दुनुगलं बिचाः यायेमाःगु खँ धर्मया परिपूर्णता परिपक्वता धइगु वयात धारण यानाः व्यवहारय् पालन यायेगुली दु। पठनपाठन, चर्चा परिचर्चा जक यानां पूर्ण जुइ मखु। सत्य, स्वच्छ धर्म जीवनय् छ्यले फःसा जक सम्यक जुइ, कल्याणप्रद नं जुइ ।

सम्प्रदाय निरपेक्ष धर्म:
धर्म रुढि पालन तथा बुद्धि किलोलया विषय मखु। म्ह, वचन, चित्त दक्व ज्याखँय् धर्म अनुरुप छ्यले फःसा जक सम्यक जुइ ।

(सम्यक वाणी) मखुगु, करपिंत ल्वाकेत चुकुली मयायेगु, नुगलय् मस्याकेगु, व्यर्थ जुइगु खँ मल्हायेगु। (सम्यक कर्म) प्राणी हिंसा मयायेगु, कतःया वस्तु वा धन मखुइगु, कर्किया मिसा वा भाःत नाप व्यभिचार मयायेगु। (सम्यक आजीविका) शस्त्र, प्राणी, मादक पदार्थ, ला विष आदि वस्तु ममीगु, जालसाजी, तस्करी मयायेगु भिंगु व्यापार यायेगु। (सम्यक प्रयत्न) मयानागु पाप मयायेत, यानागु पाप फुका छ्वयेत, मयानागु पुण्य यायेत, यानागु पुण्य स्थिर यायेत उद्योग यायेगु। (सम्यक जागरुकता) म्हया विषय सचेत जुयाः लुमंकेगु, सुख दुःख आदि वेदनाया विषय सचेत जुयाः लुमंकेगु, थःगु चित्त व संस्कारया विषयय् सचेत जुयाः लुमंकेगु, कुशल अकुशल आदि दक्व पदार्थया स्वभाव लुमंकेगु। (सम्यक समाधि) अनेक प्रकारया मिथ्या ज्याखँ त्वःताः भिंगु अभ्यास पाखें सचेत जुयाच्वनेगु। (सम्यक संकल्प) संसारं मुक्त जुया वने दःसा जिउ, मेपिनिगु मभिं स्वये म्वाःसा जिउ, मेपिंत हिंसा यायेगु चित्त मवःसा जिउ धइगु संकल्प। (सम्यक दर्शन) पाप पुण्यया फल दु धइगु दृष्टिपाखें छुटे जुयाः परम सत्यया यथार्थ दर्शन ।

धर्मग्रन्थ भागि यानाः मखु, अनुसरण यायेमाः
सतत अभ्यास यायां सर्वांगीण धर्म सम्यक जुइ, परम परिशुद्ध नं जुइ। अले जीवन व्यवहारय् स्वभावं सर्वतोमुखी उन्नति जुयावइ। म्ह, वचन व मनया कर्मया अशुद्धित तापानावनी। जीवन धन्य जुइ। त्रिविध आचरण स्वतः सुधरे जुइ। धर्मया स्वंगू स्तरपरियति, पटि पति, पटि वेध। परियतिया मनसाय धर्मया शास्त्रीय ज्ञानया निपुणता। पटि पतिया मनसाय धर्म पथया स्वयं प्रतिपादन। पटि वेधया मनसाय लँपुया अनुशीलन यायां दक्व विघ्न बाधात समाधान यानाः अन्तिम लक्ष्य प्राप्त यायेगु। अझ नं थन बिचाः यायेमाःगु खँ, धर्म धइगु केवल शास्त्रीय ज्ञानय् मखु, आचरणय् दु।धर्म आचरण यानाः परिपूर्ण जुइ, सम्यक जुइ ।

धर्म प्वंगु ख्वला घानां धर्मात्मा मजू गुगुं नं संप्रदायया धर्मगुरुयाके न्यनेबलय् च्वय् च्वंगु म्ह, वचन, चित्तया कर्म शुद्ध यायेमाःगु थःपिनिगु धर्म खः धकाः धाइगु जुयाच्वन। सुना नं थ्व खँ धर्मं पिनेयागु धाइ मखु। थ्व सिद्धान्त दक्व धर्मयागु खः, सार्वजनीन खः, सम्प्रदाय विशेषया मखु। तर थ्व खँ नं न्ह्यथनेमाः कि फुक्क सम्प्रदायय् थज्याःपिं व्यक्तित नं यक्व दयाच्वन गुमिसं थः धर्मवान सम्झे जुयाच्वन तर धर्मया सार धारण यानाच्वंगु मदु। धर्म यानाच्वना धाःसां यथार्थ धर्म मथुयाः भ्रमय् लानाच्वंगु खनेदु। रोगी जुयाच्वंसां रोग मदु धाइपिं थें जुयाच्वन। गुलिं सम्प्रदाय थःथःगु सम्प्रदायया भेषभूषा पुनाः, परम्परागत कर्मकाण्ड चले यानाः न्हिथं जीवनय् धर्मया नामनिशान मदुसां धर्म यानाच्वना धाइपिं नं खनेदु। पश्चिमया समझदार महानुभावं धयातःगु दु - 'धर्म अफीमया नशा खः।' धर्म मखुगु (अधर्म) यात धर्म धकाः माने यायेगु ला अफीम स्वयां नं तःधंगु नशा जुल। अफीम सेवन याइपिंत सम्झे बुझे यानाः निवारण याके फइ। तर मिथ्या धर्मया नशाय् फसे जुलकि सारा जीवन बर्बाद जुइ ।

बुद्ध शिक्षाया कसिइ धर्मया परिक्षा:
थःगु तथा सकलया सही मंगल यायेगु इच्छा दुपिं नशालु पदार्थ व लकसपाखें बचे जुइमाः। अले थ्व खँ वाःचायेकेमाः कि धर्मया चरम परिणति, वया अन्तिम लक्ष्य व छगू जक तातुना धइगु जीवनय् छ्यलेगु खः। गुगु धर्म ब्वनाः, न्यनाः बिचाः यात, वयात जीवनय् धारण मयात कि सम्यक जुइ मखु, कच्चा हे जुयाच्वनी। आपालं पंगः वःसां धारण यायेत अभ्यासया महत्व दु। अभ्यासया झ्वलय् बिकः वःसां दिक्क मचासे निरन्तर कुतः यानाः न्ह्यज्यायेगु छगू जक तरिका थ्व खः कि धर्म जीवनय् छ्यला च्वनागु दु वा मदु चिन्तन मनन याना च्वनेमाः। यथार्थ रुपं बोध यायेमाःगु सत्य खँ धइगु मात्र तर्क, अन्धश्रद्धा, रुढिपालन तथा बुद्धोपदेशय् मलाःगु दार्शनिक मान्यताया सारयात धर्म माने मयासे धात्थेंगु स्तरयात जीवनय् छ्यलेगु हे धर्म सम्यक खः, कल्याणकारी खः ।

धर्मचित्त उत्पाद हे ग्रन्थ ब्वनेगुया सार्थकता
धर्म ब्वनाः न्यनाः जीवनय् मछ्यल कि सम्यक मजुइगु जुयाच्वन।संस्कार कर्मकाण्डय् पूजापाठ याइबलय् आशय व अर्थया चिउताः तःगु खने मदु। स्वनिगःया गुलिखे विहारय् नामसंगीति पाठ निरन्तर जुयाच्वंगु दु। तर अप्वःसिनं थुइकेगु कुतः मयाः। यलया हिरण्यवर्ण महाविहारय् लुँया आखलं च्वया तःगु प्रज्ञापारमिता ग्रन्थ पाठ याकः वइपिं दातात म्हो मजू, तर अर्थ कंगु खने मदु। धर्म चित्तया निंतिं म्ह-वचन-चित्त धर्म अनुरुप छ्यलेगु मौलिक सिद्धान्त अध्ययन यानाः देशना न्यनाः ज्ञान प्राप्त जुइफु। दुनुगलं अनुभव यानाः बोध यायेगु प्रज्ञा जुल। ब्वनेगु न्यनेगु पूजापाठ व श्रद्धा कुशल खःसां धर्म चित्त उत्पन्न यायेत अपूर्ण धायेमाल। गुंलां आपालं बौद्धस्थलय् तुतः ब्वनेगु प्रचलन भिंज्या खः। तर अर्थ थुइकेगु कुतः मयागुलिं धर्मचित्त ब्वलंके मफयाच्वन ।

थुगुसी गुंलां असंत्वाःया भिंतुना गुथिया ग्वसालय् न्ह्यन्हुयंकं न्ह्याकूगु छन्द प्रशिक्षण व स्तोत्र वाचनया तालिम ज्याझ्वः च्वछायेबह जू। संस्कृतिं चिनातःगु स्तोत्रया अर्थ व छन्द नं मसिया वंगु कारणं थुकिया लोकप्रियता व स्तर थकायेत मां भासं हीका तःगु तुतः प्रचलनय् हयेमाःगु खँय् प्रशिक्षक भाजु लाभरत्न तुलाधरं बः बियादीगु अतिकं सान्दर्भिक जू। ग्वसाः खलः व प्रशिक्षक प्रति कृतज्ञता प्वंकुसें थ्व पलाःयात व्यापक रुपं छ्यलेत/छ्ययेकेत इनाप यानाच्वना ।

(सन्दर्भ सफू: आचार्य सत्यनारायण गोयन्का कृत 'धर्म आदर्श जीवनका आधार')

More Stories Like this