इजिप्टया घटनां सरकारं शिक्षा कायेमाः

डी.आर. खड्गी

६०या दशकय् विश्व निगू ध्रुवय् विभाजित जुयाच्वंगु खः। छगू पूँजीवादीया नेतृत्व अमेरिकां यानाच्वंगु खःसा मेगु समाजवादी खेमाया नेतृत्व सोभियत संघं यानाच्वन। थ्व निगुलिं खेमा अमेरिका अथवा सोभियत संघया नेतृत्वय् च्वनेगु इच्छा मदुगु राष्ट्रत थःगु स्वतन्त्र रुपं राष्ट्रिय पहिचानया लागि असंलग्न परराष्ट्र नीति धकाः अलग्ग राष्ट्रतय्गु संगठन गठन यायेत सफल जुल। अलग्ग थःगु स्वतन्त्र राष्ट्रया पहिचानया लागि विश्वया खुम्ह नेतातय्गु तःधंगु भूमिका दु। इपिं मध्ये छम्ह व्यक्तित्व इजिप्टया नेता नासिरनं खः। इजिप्ट देशयात नासिरं स्वतन्त्र रुपं विकास नं यानाच्वंगु खः। इजरायलनाप बरोबर युद्ध जूगुलिं नासिरं विकासय् ध्यान बी मफुत। सक्षम दुरदर्शी जनप्रिय नेता नासिरया देहावसान लिपा अल-अनवर सादात राष्ट्रपति जुल। सादाताया इलय् नं इजरायलनाप बरोबर युद्ध जुयां तुं च्वन। राष्ट्रपति सादातं देश विकासय् ध्यान बी मफुत। सादातं विदेश नीतियात परिवर्तन यानाः इजरायलनाप नं शान्ति वार्ता यानाः देशया समस्या समाधान यात। सादातया नीतियात अमेरिकां सहयोग यानाः इजरायलनाप नं शान्ति वार्ता जुल। सादात अमेरिकाया ईशाराय् प्याखं हुलाच्वन धकाः कट्टरमपन्थी मुश्मांत आक्रोशित जुयाच्वन। चरमपन्थी मुस्मां हावी जूगु इलय् उपराष्ट्रपति जूम्ह होस्नी मुबारक इजिप्टया राष्ट्रपति जुइत सफल जुल। होस्नी मुबारक राष्ट्रपति जुयाः न्हापां चरमपन्थी मश्लिमतय्त सखाप यायेत अमेरिकायाके आर्थिक व सैनिक ग्वाहालि काल। राष्ट्रपति मुबारकं चरमपन्थी मुश्लिमतय्त कमजोर यानाः देशय् शान्ति हल। मुबारकं निजीकरणया नामं विदेशी पूँजीयात स्वागत यानाः देशयात औद्योगीकरण नं याःगु खः ।

इजिप्टया प्राकृतिक स्रोत, साधनयात सही ढंगं उपयोग यानाः धमाधम उद्योगत विकास याःगु इलय् राष्ट्रपति थःथिति व लिक्क लाःपिनिगु चंगुलय् लानाः तानाशाही जुजुं वन। राष्ट्रपतिया थःथिति व लिक्क लाःपिंसं देय्या सम्पत्ति लुटे याःगुलिं जनता गरिब जुजुं वन। छपुचः कमिशन व भ्रष्टाचार यानाः अतिकं धनी जूसां देश धाःसा कंगाल जुया वन। गरिबीया हुनिं जनतायात जिविका चले यायेत तकं थाकुयाच्वंगु इलय् महंगी तच्वयाः जनता लः मदुगु पुखूया न्या थें छटपटे जुल। सरकारं जनताया सः मन्यँसे जनतायात दबे यायेगु ज्याय् यक्व वर्ष न्ह्यः हे वनाच्वंगु खः ।

ट्यूनेसियाया तानाशाही बेन अली देश त्वःताः पलायन जूबलय् जनता छप्पँ जुल धाःसा तानाशाही शासकयात ध्वष्ट यायेफु धइगु खँ इजिप्टया जनतां वाःचायेकल। इजिप्टया जनता तानाशाह राष्ट्रपति होस्नी मुबारकयात ध्वष्ट यायेत संघर्ष नं यात। संघर्षया झ्वलय् जनतां (क) होस्नी मुबारकया राजीनामा, (ख) भ्रष्ट मन्त्रिपरिषद् खारेज, (ग) प्रजातान्त्रिक ढंगं चुनाव यायेमाः, (घ) चुनावं वःम्ह सरकारयात जक स्वीकार यायेगु जुइ धइगु माग न्ह्यब्वःगु खः ।

राष्ट्रपति मुबारकं नं आन्दोलन मत्थर यायेत मन्त्रिमण्डल खारेज यानाः फुक्क दोष मन्त्रिपरिषद्यात बिल। भ्रष्ट व कमिशनखोर मन्त्रिमण्डलं बेरोजगारी, बजाः भाः अप्वयाच्वंगु खः धकाः दोष बीगु याःगुलिं पुलांपिं मन्त्रीत मि जुयाच्वन। जनतां धाःसा राष्ट्रपतिया पलाः खालि जनतायात झंगःलायेगु खः धकाः आन्दोलन तच्वयेकल। आन्दोलनकारीतय्सं सरकारया उच्च अधिकारी व नेतातय्गु चल-अचल सम्पत्तिइ आक्रमण यात। सरकारंआन्दोलन मत्थर यायेत मुख्य-मुख्य नाकाय् नाकाबन्दी यानाः आन्दोलन सामसुम यायेत स्वल ।

इजिप्ट सरकारं न्हापा बैंककया रेडशर्ट आन्दोलनकारीतय्त थें दबे यायेगु कुतः याःसां सेनां सरकारया आदेश पालना मयाः। आन्दोलनकारी जनतां नं सेनायात तानाशाह शासकयात साथ मबिसे थःपिंत साथ बीमाल धकाः इनाप यात। छुं दिं लिपा अमेरिका विरोधी वा सम्बन्धित सत्ता वइ धइगु खँ प्रस्ट जुइ। अमेरिकां इजिप्टनाप सम्बन्ध क्वातुके माःगु तसकं हे आवश्यक जू। छाय्धाःसा इजिप्ट अरबया शक्तिशाली राष्ट्र खः ।

अमेरिकां इजिप्टपाखें माक्व चिकं, प्राकृतिक श्रोत-साधन कयाच्वंगु दुसां इजरायल शान्ति सम्झौता यानाः रक्षा बजेट यक्व बचे याना्चवंगु दु। अमेरिकां इजिप्टनाप आर्थिक जक मखु रक्षा सम्झौता नं याःगुलिं चरमपन्थी मुस्मांतय्त दबे याकाच्वंगु खः। ट्यूनेशियाया भगुवा राष्ट्रपति बेन अली पतन जुल धकाः अमेरिकायात छुं मपाः। कारण ट्यूनिसियाया राष्ट्रपति बेन अली पश्चिमी राष्ट्र भक्त खःसां नं अप्वः फ्रान्स व इटालिया प्रभाव लाःगु खः। फ्रान्स व इटालिया पूँजीपतिं ट्यूनेसियाया आर्थिक क्षेत्र नियन्त्रण यानाच्वंगु खः। अमेरिकां इजिप्टया घटना क्रमयात ध्यान तयाच्वंगु दु। अमेरिकाया कुतः खः फत्तले होस्नी मुबारकयात हे सत्ताय् विराजमान याकेगु, मजिल धाःसा प्रजातन्त्रवादी नेता मोहमद अलबारादीयात न्ह्यःने हयेगु। यदि इजिप्टय् अमेरिका विरोधी सत्ताय् वल धाःसा अमेरिकाया अर्थतन्त्रय् नं प्रभाव लायेफु धकाः अनुमान याःगु दु। विपक्षी प्रजातन्त्रवादी नेता मोहम्मद अलबारादी व होस्नी मुबारकया दथुइ खँल्हाबल्हा जुइधुंकूगु नं दु तर कट्टरपन्थी मुश्लिम पार्टी ब्रदरहुडं विरोध नं शुरु यात अलबारादीयात जिमिगु समर्थन मदु धकाः। अरब राष्ट्रया घटनाक्रमयात मूल्यांकन याःसा थ्व प्रस्ट जू। जनताया चाहना खालि लुटाहा, तानाशाह शासकया जक अन्त्य यायेगु खः। छम्ह तानाशाही अन्त जुयाः हाकनं मेम्ह चरमपन्थी मुश्लिम तानाशाह वइ ला धकाः ग्याना नं च्वंगु दु। जनताया चाहना धर्म निरपेक्ष, मानव अधिकारया रक्षा याइम्ह जनपक्षीय सरकारया स्थापना खः ।

महंगी, भ्रष्टाचार व बेरोजगार अप्वयेकाच्वंपिं शासकया विरुद्ध जनसागर कुहां वःगु खनाः अरब व अफ्रिकाया जनतामारा शासक जक सतर्क जूगु मखु विश्वया हे जनतामारा शासकत नं सतर्क जूगु दु झीत नं जनसागरं बेपत्ता याना छ्वइ ला धकाः। धमाधम विश्वं शुरु नं यायेधुंकल अनुदान बियाः, भन्सार दर कम यानाः महंगी नियन्त्रण यायेगु लागिं पलाः छिनाच्वंगु दु ।

drkhadgi@gmail.com

More Stories Like this