च्यानाच्वंगु न्ह्यसः खिउँगु भविष्य

लाभरत्न तुलाधर

धर्मान्तरणया समस्या:
नेपालय् लोकतन्त्रया बहाली धुंकाः ब्वलंगु अनेक समस्या मध्येय् म्हो जकस्यां वाःचाःगु छता खः धर्म परिवर्तनया। दँय्दसं द्वलंद्वः सनातन परम्पराया थीथी सम्प्रदाययापिं मनूत अज्ञान, लालच व असन्तुष्टीया कारणं पुर्खाया धर्म त्वःताः न्हून्हूगु सम्प्रदाय (धर्म) स आवद्ध जूवनाच्वंगु ब्वनेदु। परन्तु राजधानी दुने व पिने कार्यरत धाःगु सलंसः संघसंस्थातय्सं धर्मपरिवर्तनया प्रवृति पनेगु निम्ति गुगुं सोच वा ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वंगु खने मदु। दुसा थ्व हे कि थ्व देशयात न्हापा थें हे धर्म सापेक्ष संविधान बियाः धर्मान्तरण याःपिं व याकूपिंत कानुनी कारवाहीया चाकलय् लाकाः ख्यायेगु ।

ज्याथसूया हुनिं कमजोर?
जनआन्दोलनया माग मध्येय् छता धर्म निरपेक्षता नं खत। थुगु मुद्दाया झ्वलय् बुद्धया जन्मभूमि (लुम्बिनी)या नातां नेपाल देशयात विश्वय् अःपुक व ल्वयेक म्हसीका पिब्वयेगु निम्ति 'बौद्ध राष्ट्र' या संज्ञा बीगु उपयुक्त जुइ धइगु सः नं तायेदुगु खः। तर खँया निम्ति जक पितहःगु खँ धइथें थ्व विषयस स्वनिगःया हे बौद्ध संघसंस्थातय्सं सशक्त ज्याझ्वः हये मफुत। नांजाःगु व तःधंगु संस्था धइतःपिं थः हे अशक्त व अन्योलग्रस्त अवस्थाय् लानाच्वंगु दुसा इमिपाखें तःधंगु छुं आशा यायेगु नं व्यर्थ हे मखा। आः थन दुवाले माःगु न्ह्यसः छु ले धाःसा २०-३० दँ जक मखु ५०-६० दँ मयाक ताहाःगु इतिहास दुगु बौद्ध संघसंस्था थुभनं कमजोर छाय् जुल?

धर्म: लोकाचार कि रोजगार:
थुकी लुकुंबिनाः चिन्तनमनन यायेगु बखतय् मूलरुपं ल्यहें बुयावइगु कारण थुपिं खनेदु - झी नेपाली बौद्धतय्के सामुहिक उत्थानया निम्ति जुझारुपनया अभाव, न्ह्यलुवाकथं भूमिका निर्वाह यायेमाःपिं वर्गय् जातीय अभिमान म्हो मजू, धर्म गुरु जुयाच्वंपिंके धर्म शिक्षणया ज्ञान अभावं यानाः धर्म शिक्षककथं प्रस्तुत जुइ मफुगु, सद्धर्म धयागु चर्याया विषयकथं मान्यता बीमाःथाय् अध्यात्मयात थःथःगु परम्परागत लजगाःकथं जक कःघायेगु मनोवृत्ति आदि। थुज्वःगु त्याज्य मनोवृतिं समग्र समाजयात हे घातक लिच्वः लाकाच्वंगु खँ म्हो हे जक मनूतय्सं महसूस याइ। उकिं विकृति चीकाः ईयात ल्वः कथं सुधारया ज्या नं न्ह्याके थाकुयाच्वन ।

एकताय् अनेकता अप्वः ब्वलन:
प्रत्येक १० दँय् राष्ट्रिय जनगणना जुया वयाच्वन। बौद्ध जनसंख्याया सही तथ्यांक संकलन याकेमाः धइगु सकसिनं सिउगु थूगु हे खः। अथेसां सर्वसाधारण जनताय् दुलुपिलु यानाः जागरण व चेतनाया स्तर थकायेगु निंतिं सुनियोजित ढंगं समर्पित भावं ज्या सनीपिनि तच्वःगु अभाव दनि। थुगु ज्याय् न्हापांनिसें अनुभव जुयाच्वंगु नेपाली बौद्ध जमातया छगू विडम्बना व प्रतिकूल यथार्थ छु धाःसा झीपिं बौद्ध हे धाःसां थवंथः थीथी स्वंगू बौद्धयानय् विभाजित जुयाच्वना। थुकिं यानाः सामान्य श्रद्धालु जनता 'खसुइ दुने लँ तंम्ह क्वः' थें इतःमितः कनाच्वंगु दु। गुलिखेसिनं ला धर्म नं राजनीतिइ थें थःथःगु डम्फू जक शुद्ध धायेगु लँ थें भाःपी ।

ल अनेकता दुने एकता गुकथं?
आखिर थ्व स्वंगू यानया फरक व यथार्थ खँ छु ले, जिज्ञासु जनमानसं चिउताः कयाः न्यनीगु हे जुल। थ्व खँ सरल उपमा बियाः थुइके छिं। गथे, थेरवाद धइगु एसएलसी, महायान धइगु आइए, वज्रयान धइगु बीए धाये थें तगिंया स्तरोन्नति जक खः। विपश्वी साधक मणिहर्ष ज्योतिया उपमाकथं स्थविरवाद छेँदि, महायान मातं अले वज्रयान पौ बराबर खः। छखा छेँया ब्याकं तल्लाया थःथःगु थासय् उलि हे महत्व दयाच्वनी। व धइथें बुद्धयानया स्वंगुलिं कचाया समान महत्व दु, छगुलिं मेगुया विरोध यानाच्वनेगुया औचित्य मदु ।

पुलांगु सिसिइ न्हूगु लेबल:
अथेसां जन्मजात बुद्धमार्गी जुइधुंसेंलि थुपिं स्वंगू मार्गया दर्शन संक्षिप्तं जूसां सीकातयेबहःगु खँ जुल। पुलां मान्यताकथं उपासना याःम्ह अनुयायी विमुक्त अथवा निर्वाण लाइगु लँपुयात स्थविरवाद (हीनयान नं धायेगु याः), थःगु जःखः खनेदुपिं सत्व प्राणीयात बोधिचित्तया माध्यमं दुःखमुक्त जुइकेगु साधना यायेगु पद्धतियात महायान धाइ, अथे हे आदिबुद्धया धर्मदूत वज्रधर (वज्रपाणी)यात हे गुरु भाःपियाः जगतोद्धार निम्ति न्ह्याकीगु पूजा पद्धतियात वज्रयान धाइ। सफुली न्ह्यब्वयातःगु दर्शन व सिद्धान्त उच्चस्तरय् मूल्यांकन जुइ। परन्तु थुकियात न्हिथंया व्यावहारिक जीवनय् खःकथं छ्यलेगु संस्कारया अभावं गुरुवर्ग लिसें शिष्यपिं नं अन्योलय् लानाच्वंगु स्पष्ट अनुभव यायेफु। थुकिया ताजागु उदाहरण खः डक्टरेट यानातःपिं शाक्य वज्राचार्य थरया महापण्डिततय्सं वज्रयानी ग्रन्थ व अभ्यासयात 'महायान धर्म' नामं प्रचार प्रसार यानाः वज्रयान बुद्धधर्मया न्हूगु नां महायान धर्म खः धकाः सर्वसाधारण बौद्ध श्रद्धालु पुचलय् भ्रम न्यंका हःगु। थथे प्रोपगन्डा यायेमाःगुया लिउने निता कारण जुइफु। प्रथम, वज्रयानया नामय् थुकिया आचार्य धाःपिंसं आपालं अबौद्ध क्रियाकलाप न्ह्याकाः विकृति द्वँचिना बिउगुलिं वज्रयान शब्द हे थौं वयाः प्रदूषित खने दुगुलिं। निगूगु, थुगु धर्मयात मात्र जीविकोपार्जनया साधन कथं व्यवहार यायेमाःगुली थुकिनाप स्वापू दुगु सफू ग्रन्थ अध्ययनया अभावय् थःपिं हे अनभिज्ञ जुयाच्वन। थ्व हे दोष त्वपुइत व जय्मांपिं आकर्षित यायेगु उद्देश्य जुइ ।

अन्योलपूर्ण अनागत:
जमाना व्यावसायिक प्रतिस्पर्धाया जुल। थ्व हे कारणं पुरोहितवादया निषेध यायेत पुनरागमन जूगु स्थविरवादया वर्तमान हर्ताकर्तातय्सं नं उपासक-उपासिका वर्गयात ग्राहक थें मान्यता व व्यवहार यानाच्वंगु खनेदु। भिक्षु अनागरिका धाःपिं स्वयं पुरोहित्याइँया न्हूगु संस्करण जुयाः आत्मवंचना याना जूगु दु। थुगु अवस्थाय् निगू यानया दथुइ वर्गीय स्वार्थकथंसां समन्वय ला जुइफु, तर सद्धर्मया भविष्य धाःसा अनिश्चित जुइ ।

More Stories Like this