विपश्यनाया मू लक्ष्य हे चारित्रिक उन्नयन

लोकबहादुर शाक्य

चर्मचक्षुं मखंगु विपश्यनां खनी:
प्रकृतिया कानूनयात ऋत धयातल। अले थ्वयात हे धर्म नं धयातःगु जुल। प्रकृतिया नियम कथं मनय् गुगु नं विकार उत्पन्न जुल कि अशान्त जुइगु जुल। विकार चीके फत कि अशान्ति मदयाः सुख शान्तिया लकस ब्वलनीगु जुल। प्रकृतिया नियम थुइकाः विकार तापाकेगु उपाय स्वरुप महापुरुषतय्सं धर्मया रुपय् देशना याइगु जुयाच्वन। तर अप्वः मनूतय्सं अज्ञानतावस धर्म धारणा मयासे वादविवादया विषय दयेकाः सिद्धान्तया कचवं पिकाइगु जुयाच्वन। अले कोरा दार्शनिक बुद्धि विलासपाखे थःथः ल्वापु�ख्यापु पिदंकाः थःगु हे हानी याइगु नं जुयाच्वन। थन दुनुगलं चिन्तन मनन यायेमाःगु खँ छु धाःसा विपश्यना दर्शन धइगु सिद्धान्तया कचवं मखु। म्हतिं म्हतिं ज्ञानचक्षु पाखें थःत थम्हं स्वयेगु, स्वयाः निरीक्षण यायेगु। दुने विकारया मि च्यानाच्वंगु दुसा खंकाः स्याना छ्वयेमाःगु जुल। थ्व हे सम्यक दर्शन खः। आत्म निरीक्षण खः। ज्ञानचक्षुपाखें निरीक्षण खः। अनुभूतिया स्तरपाखें सत्य निरीक्षण खः। जागरुक जुयाः यावत सत्य स्वयेगु अभ्यास हे विपश्यना खः ।

आचरण सुधार: थःत थम्हं उपकार:
ब्वनाः न्यनाः अथवा चर्चा परिचर्चा पाखें नं बौद्धिक स्तरया विषय कयाः नं प्रेरणा प्राप्त जुइगु जुल। यथार्थ रुपं मनय् विकार मवयेकेगु नितिं न्ह्याबलें सचेत जुयाः स्वयाः निरीक्षण यानाच्वनेगु खः। थ्व ज्या अभ्यास मयायेकं सम्भव जुइ मखु। जन्मजन्मांतरंनिसें मनय् मुनाच्वंगु संस्कारत, विकारत अले न्हूगु विकारपाखें स्वभाव जुइधुंकूगुयात निवारणया निंतिं साधनाया निरन्तर अभ्यास मदयेकं मगाः। केवल सैद्धान्तिक स्तरय् जक वनां मगाः। हानं झिन्हुया शिविर जक नं पर्याप्त मजू। झिन्हु लिपा अभ्यास यायेगु विधि प्राप्त जुइगु जुल। जीवनभर अभ्यास यायेमाःगु ल्वःमंके मजिल। गुलि अभ्यास यात उलि जीवनय् धर्म ब्वलनीगु जुल। आदर्श जीवनया आधार पुष्ट जुइ। आत्म सजगता बृद्धि जुल कि आचरण सुधरे जुइगु जुल। चित्त निर्मल तथा निर्विकार नं जुया वइ। निर्मल निर्विकार चित्तपाखें मैत्री, करुणा, मुदिता व समताया सद्गुण स्वभावतः ब्वलनीगु महत्वपूर्ण धायेमाल, साधक थःहे कृतकृत्य जुयाः समाजया लागि नं सुख शान्तिया कारण जुइगु जुल ।

मनू जुनिया सार्थकता परोपकार:
सौभाग्यं आत्म निरीक्षण अथवा स्वनिरीक्षणया अभ्यास विपश्यनाया साधनाविधि ब्रम्हदेशय् (म्यान्मार) निद्वः व नीन्यासःदँ निसें थौंतक शुद्ध रुपं जीवित जुयाच्वंगु दु। म्हया रोग नापनापं मानसिक विकार एवं आशक्ति वा तनाव निवारण यायेगु लँपु लूगु खः। थ्व पद्धतिं न्हूगु जीवन प्राप्त जुइगु खः। धर्मया मर्म जीवनय् छ्यलेगु मंगल विधा लूगु जुल। उकिं विकारपाखें दुःख सियाच्वंपिंसं थ्व कल्याणकारी विधि चर्या यानाः विकार निवारण यासें दुःखं मुक्त जुयाः सुख लाभ यायेत न्ह्यज्याये माल। थ्व लकसयात थःके जक लिकुंका मतसे मेपिंत नं स्यना कनाः सुख शान्ति इना बिइगु कुतः निरन्तर न्ह्याकाः सुख संवर्धन ब्वलंके माल। अझ थन यथार्थ रुपं थुइके माःगु खँ झिन्हुया शिविरय् सयेका वयागु विधिया चर्या निरन्तर अभ्यास यानाः याकाः अप्वलं अप्वः व्यक्तिपिनि मंगल तथा कल्याणकारी ज्याखँ यायेगु महत्वपूर्ण जुल ।

चर्चा यानाः मखु चर्या यानाः समाज सुधार
थौंकन्हय्या अवस्थायात मूल्यांकन यायेबलय् च्वय् न्ह्यथनातः कथं अप्वः मनूतय्सं यथार्थ रुपं धर्म धारण मयासे व्यर्थया वादविवाद व कचवं पिकयाच्वंगु बांलाःगु खँ मजुल। जन्म जन्मान्तरंनिसें मुनाच्वंगु संस्कार विकारत मदयेका छ्वयेगु चाःचू खँ मखु। मफइगु नं मखु। मू खँ ला धर्म चित्त ब्वलंकेगु हे छगू जक उपाय मधासे मगाः। उकिं निरास मजुसे साहस मत्वःतुसे हथाय् मचासे हरेस मनसे, पाप यानागु दुसा दिकाः हानं मयायेमाल, थःगु भुल सुधार याये माल, मनय् थानाच्वंगु खिति दोषयात चायेकाः निर्दोष जुइ माल। विकार उत्पन्न जुल कि अभिमुख जुयाः स्वनिरीक्षण यानाः अनाशक्त जुयाः निवारण यायेमाल। धर्म चित्त ब्वलंकेगु झ्वलय् ध्यानया अभ्यास यानाः मैत्री, करुणा, मुदिता, समता ब्वलंके फतकि याउँक विकारत मदया वनीगु लुमंके माल। अले थः सुधार जुयाः मेपिंत नं मंगल जुइगु सेवा यानाः ज्याखँ याना वनेगु हे मनुष्य धर्म जुल ।

सह अस्तित्वया लागिं धर्म समन्वय:
दुनुगलं चिन्तन मनन यायेमाःगु सत्य तथ्य खँ मनुष्य जीवन सर्वश्रेष्ठ प्राणी धया तल। तर जन्म जुइसाथ सर्वश्रेष्ठ जुइगु मखु। धर्मचित्त उत्पन्न यानाः विवेक�बुद्धि ध्वाथुइकाः व्यवहारय् छय्ले फयेकेगु हे मूल आधार खः। विश्व ब्रम्हाण्डय् भौतिक तथा आध्यात्मिक निगू प्रकारया विकास दु। थौं विज्ञानया च्वन्ह्याःगु प्रगतिपाखें मनुखं जल�थल�आकाशयात त्याकेफु धायेमाल। तर चित्तयात वसय् तये मफुनि धकाः धायेमाःगु अवस्था दु। चित्तयात सन्तुलित अवस्थाय् तयाः नियन्त्रण यायेगु उपाय धइगु धर्म रुचि आध्यात्मिक ब्वलना जुल, अझ संसारया प्राणीपिंसं धर्म धर्म धकाः हालाच्वंगु दु, तर धर्मया यथार्थ खँ मथुयाच्वंपिं अप्वः हे दुगु जुल। दक्व धर्मया तातुना धइगु कुशल मंगल सेवा ज्याखँ यायेगु, मैत्री करुणा समान भावना ब्वलंकेगु खः। अले नैतिकवान चरित्रवान जुइगु महत्वपूर्ण जुल। थीथी धर्मया लक्ष्य समान जूसां तरिका पानाच्वनेफु। उकिं धर्म धर्मया दथुइ समन्वयात्मक भावना ब्वलंके फत कि यथार्थ धर्म आचरण याये फइगु जुल। अस्तु ।

(सन्दर्भ सफू: आचार्य सत्यनारायण गोयन्का कृत धर्म आदर्श जीवनया आधार)

More Stories Like this