सरकार निर्माणय् ब्वलनाच्वंगु आशा

सानुराजा शाक्य

आः वइगु जेठ १४ दुने संविधान जारी जुइ ला धकाः न्यन धाःसा संविधान दयेकेत संविधानसभाय् थ्यंपिं सभासद्तसें हे 'संविधान वइ ला?' धकाः शंका प्वंकी। थुकिया अर्थ खः सभासद्तय्त हे विश्वास मदु कि इलय् संविधान वइ। राजनीतिक दलया नेतातय्त न्यन धाःसा हाकाहाकी हे धाइ थ्व अवस्थाय् संविधान इलय् वइ मखु। थौंया अवस्थाय् सुधार धइगु राजनीतिक दलतय् दथुइ संविधान च्वयेगु खँय् क्वथ्यंक ध्यान वनाच्वंगु मदु। थौंया अवस्थाया सुधार धइगु सरकार दयेकेगु खँय् मू राजनीतिक दलतय् दथुइ सहमति व शान्ति स्थापनाया खँ खः। शान्ति स्थापनाया खँनाप स्वानाच्वंगु दु माओवादी लडाकु सेनाया समायोजना व पुनर्स्थापना। माओवादी लडाकु सेनाया समायोजना व पुनर्स्थापना जुयाः क्यान्टोनमेन्टय् च्वंगु हतियारय् सरकारया पूर्ण नियन्त्रण जुइधुंकाः जक संविधान वये फइगु खँ धयाच्वंगु दु। माओवादी लडाकु सेना प्रधानमन्त्रीया अध्यक्षताय् दुगु विशेष समिति मातहत लाःगु सम्झौता जुयाः हस्तान्तरण नं जुइधुंकल अय्नं लडाकु सेना समायोजनाया ज्या न्ह्याइगु छाँटकाँट खने मदु। थ्व फुक्क अवरोध व अनुकुलताया वावजूद नं सुं सुं सभासद् व नेतातसें धायेगु याः, यायेगु खःसा थ्व न्यालाया दुने नं संविधान हये फइ तिनि। थुज्वःगु खँ सभामुखं नं इलय् ब्यलय् कनेगु याः। तर आम नेपाःमि जनतायात धाःसा इलय् संविधान वइगु विश्वास मदु व विश्वस्त जुइगु ज्या नं जुयाच्वंगु खने मदु। वंगु जेठ १४ गते दछिया नितिं संविधानसभाया आयु तने थें आः वइगु जेठ १४ दुने नं संविधान मवल धाःसा छु हानं संविधानसभाया आयु तनेगु सम्भावना दुला? थ्व सम्भावना खनीपिं खास हे मदु बरु मेगु छगू सम्भावनाया चर्चा धाःसा जुयाच्वंगु दु, विवादया बुँदात दुमथ्याःगु संविधान जारी यायेगु ।

थुकथंया कामचलाउ संविधानय् फुक्क खँ दुथ्याइ, छगू राज्यपुनर्संरचना बाहेक। संविधान च्वयेगु खँय् मू राजनीतिक दलतय् दथुइ विवाद जुयाच्वंगु धइगु स्वता खँय् खः, राज्यपुनर्संरचना, शासकीय स्वरुप व न्यायपालिका। थ्व स्वता खँय् मू राजनीतिक दलतय् दथुइ सहमति जुल धाःसा संविधान पित हयेगु खँय् खास हे विवाद ल्यनी मखु। थुपिं मध्ये नं दलतसें थत्थें ज्यंके चाहे मजूगु विषय राज्यपुनर्संरचना व राज्य शक्तिया बाँडफाँड खः। शासकीय स्वरुपय् दलतसें सहमति याइगु सम्भावना यक्व दु। अथे धइगु फ्रान्सय् थें राष्ट्रपति व प्रधानमन्त्री निम्हेसितं अधिकार इना तःगु शासन प्रणालीइ दलतसें सहमति यानाः थ्व विवाद ज्यंकेफु। उकथं हे न्यायप्रणालीया सम्बन्धय् नं अन्ततः सहमति याना छ्वइ। ल्यं दुगु छगू बुँदा राज्य पुनर्संरचना व राज्य शक्तिया बाँडफाँड खः। थ्व संघीयता नाप स्वानाच्वंगु खँ खः ।

राज्य पुनर्संरचनाया सवालनाप नेपाःया आदिवासी जनजाति व मधेसी समुदाय प्रत्यक्ष स्वानाच्वंगु दु। अन्तरिम संविधानं हे नेपाः संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र जुइगु सुनिश्चित याकेत मधेसी समुदायया नेतृत्वय् जूगु मधेस आन्दोलनया तःधंगु योगदान दु। थ्व आन्दोलन धुंकाः मधेसीत नेपाःया राजनीतिइ स्वंगूगु शक्तिया रुपय् थापित जुल। थुकिया फाइदा उमिसं संविधानसभाय् थ्यंकाः काल। संविधानसभाय् प्यंगूगु व न्यागूगु तःधंगु दलया रुपय् मधेसी दलत थ्यन तर मधेसीतय् चारित्रिक कमजोरीया कारणं उमिसं याःगु आन्दोलन सत्ताय् थ्यंकेगु स्वाहाने जक जुल गुकिं यानाः उमिसं ल्ह्वंगु आन्दोलनय् संघीयता कार्यान्वयन यायेगु खँ कमजोर जुल। राजनीतिक शक्तिया रुपय् खनेदुगु मधेसी दलत कुचा कुचा दलावंगु कारण मधेसी नेतृत्वया सत्ताय् न्ह्याथे यानाः नं थ्यंकेगु मोह खः। संविधानसभाय् ल्याःया रुपय् दकलय् अप्वः दुगु समुदाय धाःसा आदिवासी जनजाति खः। तर मधेसीत थें आदिवासी जनजातित थःगु हे राजनीतिक पार्टी स्वनाः मखुसें माओवादी, नेपाली कांग्रेस, नेकपा एमालेपाखें सभासद् जुयाः संविधानसभाय् थ्यंपिं खः। आदिवासी जनजातिया मुद्दा ज्वनाः राजनीतिक दल हे चायेकाः संविधानसभाय् थ्यंगु पार्टीत संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्च व नेपाः राष्ट्रिय पार्टी जक खः। मधेसीतय् दल कुचा कुचा दलावं थें जनजातितय् पार्टी लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्च नं निकू कुचा दल। निम्ह जक सभासद छम्ह लिम्बू व छम्ह थारु दुगु थुगु दल निगू कुचा दलाः थारु सभासद् लिम्बुत नाप व लिम्बु सभासद थारुया नेतृत्वय् च्वं वन। निम्ह जक सभासद् दुगु संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मंच कुचा दलावंगु स्वयेबलय् मधेसीत थें जनजातित नं तःधंगु दलया रुपय् संविधानसभाय् थ्यंसा पार्टी कुचा दलाः आन्दोलन छखे छखे लाइगु खःला? आदिवासी जनजातिय् मुद्दायात संविधानसभाय् ल्ह्वनेत धकाः आदिवासी जनजाति सभासदतय् ककस नं दु तर ककसपाखें नं पिने खने दयेक संविधानसभायात दवाव बीफुगु खने मदु। मात्र छगू एनजिओ थें जक जुल धकाः आलोचना जुयाच्वंगु दु ।

राज्यपुनर्संरचना सहितया संविधान हये फुसा जक आदिवासी जनजातिया निंतिं उगु संविधानया औचित्य दइ। राज्यपुनर्संरचना खाका सहितया संघीयता लागू मजुइगु संविधान हयाः जूसां जेठ १४ दुने संविधान जारी याकेत संविधानसभाय मू राजनीतिक दलतसें कुतः याइगु सम्भावना दु। थुकथंया संविधान वल धाःसा आदिवासी जनजातित हानं गुलि ई तक अधिकारं बन्चित जुयाच्वने माली धाये थाकु। थुकिया निंतिं संविधानसभा व राजनीतिक दलतय्त शक्तिशाली दवाव बीमाःगु ई वयाच्वंगु दु। तर मधेसीत थें आदिवासी जनजातित नं मंकाः संघर्ष तच्वयेकेत छप्पँ जुयाः न्ह्याये फयाच्वंगु मदु। पहिचानया लिधंसाय् लिम्बुवान व नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिपाखें नेवाः राज्यया निंतिं छुं न छुं गतिविधित न्ह्याका ला च्वंगु दु तर थुलि दवावं जक जनजातितय् स्वायत्त प्रदेश स्वनेगु आकांक्षा पूवनीगु खने मदुनि उकिं आदिवासी जनजातितय् मंकाः आन्दोलनया नेतृत्व नेवाःतसें हे यानाः संविधानसभायात दवाव बी मालीगु खःला? जनजातितय् मंकाः आन्दोलनया विकास यानाः संविधानं स्वायत्त राज्यत सुनिश्चित याकेत आदिवासी जनजाति संयुक्त मोर्चा व आदिवासी जनजाति वृहत संयुक्त मोर्चा दुसां थ्व निगुलिं मोर्चां ज्या न्ह्याके फयाच्वंगु मदु। मेखे आदिवासी जनजाति महासंघं नं सहमतिया नेतृत्व याये मफयाच्वंगु अवस्थाय् संविधानय् आदिवासी जनजातिया माग नं दुथ्याकाः संविधान जारी याकेगु खःसा इलं आदिवासी जनजातिया वृहत् दवाव माग यानाच्वंगु दु ।

More Stories Like this