निरुपमाया भ्रमण

सानुराजा शाक्य

निरुपमा राव भारतीय विदेश मन्त्रालयया सचिव। छम्ह कर्मचारी, छम्ह नोकरशाह। विदेश सचिव जूगु नातां विदेशनापया स्वापू व ज्याखँय् पिने देसय् वइगु वनीगु साधारण खँ हे जुल। गथे नेपाःया विदेश सचिव नं गनं पिने देसय् वनीबलय् भारत वा भूटान जुइमा समकक्षी सचिव नाप खँ ब्याकेगु, थःगु अधिकार क्षेत्र दुने च्वनाः सही सम्झौता जुइगु साधारण खँ हे जुइ तर अनं वयाः अप्वलं औपचारिकता कथं थःगु विभागनाप स्वापू दुगु मन्त्रालयया मन्त्री वा राज्य मन्त्री नाप भलाकुसारी यानाः लिथ्यनी। जुइगु थथे खः, झीगु देसय् नं छुं देसया विदेश सचिव वल धाःसां थ्व हे जुइगु खः। तर नेपालय् भारतीय विदेश मन्त्रालयय् सचिव वःबलय् थुलि दुने जक सीमित मजुल। उकिं वया भ्रमणयात कयाः नेपाःया संचार ख्यलय् टिकाटिप्पणी न्हिथं ब्वने दयाच्वन। थुकथंया टिकाटिप्पणी स्वयेबलय् भारतया उच्चपदस्थ सरकारी प्रतिनिधिमण्डल वःगु थें च्वं ।

दक्षिण एशियाय् नेपाः, भूटान व अफगानिस्तान भू-परिवेष्ठित देय्त खः। तर नेपाः व भूटान भूपरिवेष्ठित जक मखु भारत�परिवेष्ठित नं खः। नेपाः व भूटानयात तुलना यायेगु खःसा नेपाः व भूटानया पूर्व, दक्षिण व पश्चिमया सिमाना भारतनाप अले उत्तरया सिमाना चीननाप स्वानाच्वंगु दु। चीन� नापया सिमानाया फाइदा भूटानं स्वयां नेपालं तिब्बत जुया जुइगु व्यापार व्यवसायपाखें कयाच्वंगु दु। धायेत ला भूटानया नीति निर्माणय् भारतया अंकुशं चिनातःगु दु धाइ। भारतया समर्थन बिना भूटानय् छुं नं निर्णय मजू उकिं भारतीय सुरक्षा कुसा दुने भूटान च्वनाच्वंगु दु धायेगु याः। उकथं हे नेपाःयात नं भारतं भूटान दयेकेत्यंगु दु धकाः विरोध यायेगु याः व अझ छपलाः न्ह्यःने वनाः सिक्किम दयेकेत्यंगु धकाः झीथाय् भारतयात आरोप बीगु याः। वर्तमान राजनीतिक दलत नं छगू इलय् भारतया विरोध यानाः हे तःधंगु पार्टी जुइफुगु खः। थौंतक नं नेपाःया राजनीतिया थीथी प्रमुख मुद्दा मध्ये भारतया राजनीतिक हस्तक्षेपयात नं कायेगु याः। विशेष यानाः कम्युनिष्ट पार्टीतसें भारतया हस्तक्षेपयात सतक राजनीतिया मूख्य मुद्दा दयेकेगु याः उकिं नं थौंकन्हय् थ्व ज्या विशेष यानाः एकीकृत नेकपा (माओवादीं) न्ह्याकाच्वंगु दु। थौंकन्हय्या एकीकृत नेकपा (माओवादीं) भारतयात स्वयेगु व विरोध यायेगु दृष्टिकोण छगू इलय् नेकपा एमालेया थ्याक्क हे ०४६ सालनिसें ०५१/०५२ साल तकया गतिविधिनाप ज्वःलाः। उगु इलय् एमालेया अल्पमतया सरकार क्वःदःगु कारण मध्ये छता भारतया समर्थन नं खः धायेगु याः। लिपा थ्वहे लँपु एमाले विभाजित जुइधुंकाः नेकपा (मालें) काल। थौंकन्हय् भारतनापया स्वापूया व्यवहार गुकथं यायेगु धइगु खँय् एकीकृत माओवादी दुने थें नेकपा (एमाले) दुने नं निगू विचाः दु। तर सतहय् एकीकृत माओवादीया थ्व निगू विचाः थौंकन्हय् माओवादी दुने विवादया मू कारण जुयाः पिने वानाच्वंगु दु ।

नेपाःया राजनीतिज्ञतय्सं पिनं भारतया विरोध ला याइ तर भारतया सुं छम्ह सरकारी कर्मचारी जक वल धाःसां नं थःपिनि आन्तरिक मामिला समेत कनाः थःगु हैसियत ब्वयेगु याइ। भारतया कुटनीतिज्ञत छु तहया थन वइबलय् छु तहं नापलाना छ्वयेगु धइगु राष्ट्रिय नीति माः धइगु खँय् बिचाः वंगु खने मदु। थःगु छेँया आगमय् तकं भारतया राजदूत जुइमा वा विदेश सचिव याउँक दुकाइपिं नेतातय्पाखें नेपाःया राष्ट्रियता मात्र चुनावी मुद्दा यानाः नेपाःमिया भावनाय् म्हिताच्वंगु आरोप बिउसां पाइ मखु।
भारतया विदेश सचिव अनुपमा रावनाप नापलाःपिं नेपाःया नेतातसें धाल धाःगु खबरत सत्य मजुइमा धायेमास्ते वः तर गनं नं खण्डन मण्डन मजूगु कारणं अखवारय् पिदनाच्वंगु खँ सत्य हे खः धकाः विश्वास यायेगुया विकल्प मखना। छम्ह विदेश सचिव गुकथं नेपाःया शीर्ष नेतातय् छेँय्छेँय् थ्यनाः नेपाःया आन्तरिक राजनीतिइ चिउताः तल व स्वयां नं विदेश सचिवयात थःगु छेँय् नापलानाः थःत तःधं तायेकीपिं नेतात खनाः अजूचायेमाः। छम्ह विदेश सचिवयात नेपाःया राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री व मन्त्रीतपाखें अति महत्व बियाः नापलानाच्वंगुलिं नेपाःया राजनीतिइ म्हितेत भारतया नितिं साउथ ब्लकया छम्ह नोकरशाह जक दःसां गाः धइगु प्रमाणित याना बिल। छम्ह विदेश सचिवयात नेपाःया परराष्ट्र मन्त्रालयया सचिव व परराष्ट्र मन्त्री छम्हेसिनं नापलाना छ्वःसा गाःगु खः तर थःगु मूल्य मथूपिं नेतातसें लिफ्ट बिसेंलि भारतया छम्ह कर्मचारीं नापं नेपाःया आन्तरिक राजनीतिइ याउँक म्हितेगु थाय् दत अले ल्वयेक विदेश सचिवया न्ह्यःने नेपाःया शीर्ष नेतातसें याःगु याचिकाया बुखँ न्यनेबलय् नेपाः छगू भारतया प्रान्त स्वयां नं क्वय् केन्द्र शासित राज्य स्वयां नं मपाःगु खने दत। थ्व स्वयां ला नेपालं भूटानपाखें हे यक्व खँ सीका काये फइगु खनेदु ।

उलि जक मखु भारतीय विदेश सचिवं मधेसी पार्टीया नेतातय्त जक भारतीय दूतावासय् सःताः नकूगु बेलि भ्वय्पाखें तःधंगु धाःगु दलतसें थुइके म्वाः ला? तर थ्व खँया चर्चा तकं गनं मजू ।

भारतीय विदेश सचिवं नेपाःया शीर्ष नेतात नाप भारत व नेपाःया स्वापूया खँ स्वयां नं नेपाःया आन्तरिक राजनीतिया बारे हे यक्व खँ ब्याकल। अनमिन लिहां वंगु खँनिसें कयाः सरकार दयेकेगु व संविधानया खँय् भारतीय विदेश सचिवया उपदेशयात शिरोधार्य याइपिं नेपाःया नेतात छाय् थुलि क्वय् वनाः याचिका याःगु खः थ्व गनं ब्राम्हण चिन्तनया उपज जकं मखुला? अझ समाचारय् वःकथं माओवादीया अध्यक्ष प्रचण्डं थःपिं भारत विरोधी मखु सरकारया नेतृत्व थःपिंसं याये दये हे माः धाल धाःगु खँ पत्याः यायेगु खःसा थःगु हैसियत हे ल्वःमंकीपिंसं देसया नेतृत्व गुकथं याये फइ धइगु न्ह्यसः बारबार ब्वलनाच्वनी ।

वर्तमान राजनीतिक दलया नेतृत्वयाके आत्मस्वाभिमान हे मदुगुलिं व थःगु स्वार्थया नितिं भारतया सुं छम्ह कुतनीतिज्ञया तुति भ्वपुइत तयार धइगु क्यनाच्वंगु दु। उमिसं पिने ब्वइगु भारत विरोधी भाषण व नारा ढोंग जक खः। भारतीय दूतावासं इनीगु छगू निगू छात्रवृत्ति व अनुदानयात छ्यलाः थःगु राजनीतिक पं धस्वाकीपिंसं देस गुकथं धस्वाकी?

More Stories Like this