प्रमया चुनावी प्रक्रिया हानं छाय् दित?

श्रीकृष्ण महर्जन

दर्जनौंक्वः तक प्रधानमन्त्रीया निंतिं व्यवस्थापिका संसदय् चुनाव यानाः नं न्हूगु सरकार दयेके मफयाच्वंगुलिं लिपांगु इलय् वयाः नेपालय् न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्ययेगु निंतिं व्यवस्थापिका संसदय् छगू कथं नाटक हे जुयाच्वन धकाः मनूतय्सं धयाच्वंगु दु। संविधानसभाया मू मू स्वंगू राजनीतिक दलया दथुइ न्हूगु प्रक्रियां प्रधानमन्त्री ल्ययेगु धकाः सहमति जुइधुंकाः नं आः हाकनं प्रधानमन्त्रीया चुनाव यानाः न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्यये मफयाच्वंगु छु जुयाः खः धकाः यक्व हे मनूतय्सं न्ह्यसः तयाच्वंगु दु। अथे न्ह्यसः ब्वलनीगु स्वाभाविक नं खः ।

प्रधानमन्त्री ल्ययेगु निंतिं धकाः स्वंगू दल दथुइ न्हूगु हे प्रक्रियां न्ह्याः वनेगु निंतिं धकाः स्वंगू हे दलया प्रतिनिधित च्वनाः न्हूगु प्रक्रिया दयेकेगु ज्या यानाच्वंगु खः। उकिया नितिं दयेकूगु कार्यदलय् हे विवाद जुयाच्वंगुलिं न्हूगु प्रक्रियायात व्यवस्थापिका संसदय् हये फयाच्वंगु मदु। उकिं हे न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्ययेगु ज्या जुयामच्वंगु खः ।

आःया अवस्थाय् न्हापाया हे प्रक्रिया कथं प्रधानमन्त्रीया उम्मेदवारया पक्षय् बाय् विपक्षय् खुल्ला रुपं ब्यवस्थापिका संसदय् मत तयेकल धाःसा सुना नं अःपुक बहुमत हइगु अवस्था मदु धाःसां छुं पाइ मखु। एकीकृत माओवादी व नेपाली कांग्रेसया दथुइ निगू धुरब जुइगु अले एमाले दथुइ च्वनीगु हे अवस्था मवइ नं धकाः धाये मफु ।

आः तकया एमालेया भूमिका स्वयेगु खत धाःसा एमालें नेपाली कांग्रेस बाय् माओवादी निगुलिं दलयात समर्थन याये फइगु अवस्था मदुनि। उलि जक मखु एमाले व माओवादी जाना वनीगु अवस्था नं खने मदु। अथे जुयाच्वंगुया मूल कारण धइगु एमाले दुने माओवादी नाप लिक्क लाःपिनिगु छगू गुट अले कांग्रेसनाप लिक्क लाःपिनिगु छगू गुट दुगुलिं हे खः ।

स्वंगू दलया दथुइ आः न्हूगु प्रक्रियाय् वनेगु धइगु प्रधानमन्त्रीया निंतिं प्रस्ताव तयाः व्यवस्थापिका संसदं पारित यायेगु धकाः सहमति जुइधुंकूगु दु। नेपाःया अन्तरिम संविधानया धारा ३८ या १ य् सहमतीय सरकार दयेकेगु अले २ लय् बहुमतीय सरकार दयेकेगु प्रावधान तयातःगु दु ।

आःया अवस्थाय् सहमतीय सरकार दयेकेगु निंतिं राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवं माघ ७ गते तकया म्याद बियादीगु खःसा सहमतीय सरकार दयेके फइगु अवस्था झन झन म्हो जुजुं वनाच्वंगु दु। सहमति सरकार जक मखु बहुमतीय सरकार नं दयेके मफइगु अवस्थापाखे वनाच्वंगु दु मू मू स्वंगू राजनीतिक दलत ।

बहुमतीय सरकार दयेकेगु नितिं प्रधानमन्त्री ल्ययेगु प्रक्रियाया सवालय् आःया अवस्थाय् नेपाली कांग्रेस व एमालें गुलि नं उम्मेदार जुइ व फुक्क उम्मेदवारया मंकाः प्रस्ताव छक्वलं यंकेगु अले सुना नं बहुमत महल धाःसा दकलय् अप्वः मत हःपिनिगु दथुइ खुल्ला मतदान यायेगु धकाः प्रस्ताव हयाच्वंगु दु। छगू कथं चुनावी प्रक्रिया मयासे संसदय् हे प्रस्ताव तयेगु अले बहुमत हःम्हेसित प्रधानमन्त्री दयेकेगु धयाच्वंगु दु। एमाले व कांग्रेसया उगु प्रस्तावयात एकीकृत माओवादीं स्वीकार यानाच्वंगु मदु।
माओवादीं प्रधानमन्त्रीया प्रस्ताव तयेगु अले चुनावी प्रक्रिया कथं उम्मेदवार दर्ता यानाः गोप्य मतदान यानाः न्ह्याः मवनेगु जुल धाःसा न्हापा थें हे छम्ह छम्ह उम्मेदवारया दथुइ खुल्ला मतदान यायेगु अले बहुमत काःम्ह प्रधानमन्त्री जुइ धयाच्वंगु दु। माओवादीं चुनावी प्रक्रिया कथं न्ह्याः मवँसे प्रस्ताव जक तया वनेगु जुल धाःसा छम्ह छम्ह उम्मेदवारया पक्ष व विपक्षय् मतदान यायेगु हे प्रावधान जुइमाः धकाः थःगु अडान तयाच्वंगु दु।
अथे स्वंगू दलया नेतातय्सं प्रधानमन्त्री ल्ययेगु थःथःगु निंतिं ज्याछिंगु कथं प्रक्रिया न्ह्याकेमाः धकाः अडान तयाच्वंगुलिं सहमति जुइ मफयाच्वंगु खः ।

दलतय्गु दथुइ प्रधानमन्त्री ल्ययेत प्रस्तावया रुपय् संसदय् यंकेगु तर चुनावया रुपय् यंकेगु धकाः सहमति यानाः न्ह्याः वने मफयाच्वंगुलिं हे आः समस्या ब्वलनाच्वंगु खः। प्रधानमन्त्री ल्ययेगु नितिं नोमिनेसन मयासे प्रस्तावया रुपय् यंकेगु धइगु छगू प्रक्रिया खःसा चुनावया रुपय् हे नोमिनेसन यानाः गोप्य भोट कुर्काः ल्ययेगु मेगु प्रक्रिया खः। थ्व निगू प्रक्रियाया सवालय् हे दलतय्गु अस्पष्टता जूगुलिं समस्या ब्वलनाच्वंगु खः। दलतय्गु दथुइ अथे न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्ययेगु प्रक्रियाया सवालय् विवाद ब्वलनाच्वंगुया मू कारण धइगु थःगु दलया सांसदप्रति नं छगू कथं अविश्वास खः। यदि चुनावी प्रक्रिया कथं उम्मेदवारी दर्ता यानाः गोप्य मतदानय् वन धाःसा सांसदतय्सं थः यःम्ह उम्मेदवारयात मत बीगु सम्भावना दु धकाः तायेकाच्वंगुलिं नं थ्व समस्या ब्वलंगु खः। दलतय्सं थःगु पार्टीया सांसदतय्त जक विश्वास यानाः चुनावया रुपय् गोप्य मतदान याना वन धाःसां न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्यये फइगु यक्व सम्भावना दु। तर अथे जुइ फयाच्वंगु मदु ।

थौंया अवस्थाय् न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्यये मफुगुया कारण आःया संसदया नियमावली जक मखु। यदि संसदया नियमावली हीकल धाःसां नं अःपुक समाधान जुइगु अवस्था मदु। न्हूम्ह प्रधानमन्त्री ल्ययेगु ज्या मजुयाच्वंगुया मू कारण धइगु दलतय्सं विगतय् याःगु तःधंगु गल्तीं खः। अन्तरिम संविधानय् न्हापा सहमतीय सरकार दयेकेगु धकाः न्ह्यथनातःगु खःसा दलतय्सं संविधानया धारा ३८ या १ स सहमतीय सरकार अले २ सं बहुमतीय सरकार दयेकेगु धकाः संशोधन याःगुलिं हे थ्व समस्या ब्वलंगु खः। नेपाःमि जनतां सहमतीय सरकार दयेके धकाः संविधानसभाया चुनावं म्याण्डेट बिउगु जूसां बहुमतीय प्रणालीयात नं दलतय्सं नाला काःगु धइगु हे उमिसं याःगु तःधंगु गल्ती खः ।

यदि बहुमतीय प्रणाली हे माल धाःसां बहुमतं नं ल्यये मफुत धाःसा कि बढिमतीय प्रणालीयात नं नालेमाःगु खः, मखुसा न्हापा थें हे दकलय् तःधंगु दलयात अल्पमतीय सरकार दयेकेगु व्यवस्था यायेमाःगु खः तर व छुं नं कथंया ब्यवस्था मयाःगुलिं हे थौं प्रधानमन्त्री ल्ययेगु सवालय् तःधंगु समस्या वयाच्वंगु खः ।

kirtipurkrishna@yahoo.com

More Stories Like this