छाय् माल नेवाः एकता?

सुरेश मानन्धर

थगुने थौंया हे न्हि कुन्हु दशरथ रंगशालाय् खचाखच नेवाःतय् दथुइ जूगु नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणायात लुमंकुसें थौं नेवाः एकता दिवस हनेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। थौंया न्हि थगुने जूगु घोषणाया लुमंति जक खः वा उकियात हे विकसित याना वनेगु मेगु कोशल्वहं खः धइगु खँय् लिपा लिपा नं चर्चा ला जुया हे च्वनी जुइ, तर थौंया न्हियात नेवाः एकता दिवस धकाः हंगु धाःसा अतिकं सार्थक निर्णय खः धायेछिं ।

वास्तवय् नेवाः एकता दिवस हनेगु झ्वलय् झी नेवाःतय्त एकता छाय् माल धइगु न्ह्यसः नं नापनापं हे घाना वइगु स्वाभाविक खः। छु नेवाःत थ्व स्वयां न्ह्यः गबलें हे छप्पँ मजू? न्हापा गबलें जुइम्वाःगु एकता थौं वयाः छाय् आवश्यक जुल? नेवाःतय्त पिनेया छुं तत्वं आक्रमण याः वइगु खतरा दुगुलिं जकं थ्व एकताया नारा न्ह्यःने वःगु खः लाकि? एकताया नारा बीबलय् उकिया आवश्यकता नं पुष्टि यायेमाः ।

नेवाःतय्सं थःपिनि अधिकारया लागिं आन्दोलन याना वयाच्वंगु थौं मखु। थ्व २४० दँ न्ह्यवंनिसें न्ह्यानाच्वंगु आन्दोलन खः। तर उकिया उपलब्धी गबलें मजू। जूसां तसकं न्यून जक। थौं नेवाःतय्सं थःपिनि आन्दोलनया अन्तिम लडाइँ ल्वानाच्वंगु दु। राज्य पुनर्संरचनाया चरणय् थ्यनाच्वंगु थ्व वहे आन्दोलन खः गुकी त्यात धाःसा नेवाःतय्त राज्य प्राप्त जुइ, बुत धाःसा सदांया लागिं समाप्त जुइगु लँपुइ न्ह्याइ। थ्व छगू कथं नेवाःतय् लागिं जीवनमरणया संघर्ष धाःसां जिउ। थ्व संघर्षय् त्याकेगु लागिं नेवाःतय्सं निगू स्वंगू तसकं जटिल चरणत पार यायेमाःगु आवश्यकता दु। थ्व चरणय् ताःलाना वंसा हे जक नेवाःत थःपिनि लडाइँलय् त्याइ, मखुसा 'लडाइँ त्याःसां युद्धय् बूगु' अवस्थाय् नेवाःत थ्यनी। वास्तवय् थुपिं चरणत पार यायेगु लागिं हे नेवाःत छप्पँ जुइमाःगु खः, नेवाः एकता आवश्यक जूगु खः ।

नेवाःतय्सं पार यायेमाःगु न्हापांगु चरण थः दुने हे दु। नेवाः छगू याकः जाति खःसां थन दुने सांस्कृतिक, सामाजिक, धार्मिक, जातीय, आर्थिक आदि थीथी कथंया विभेदत दु। नेवाः एकताया छगू हे जक सूत्र धइगु भाषा खः। नेवाः भाय् हे जक नेवाःतय् मंकाः सूत्र खः। मेमेगु खँय् नेवाःत विभाजित दु। धर्मय् हिन्दू व बौद्ध, अर्थय् तःमि व चीमि, समाजय् थीत्यः व मत्यः, जातय् च्वय्या जात व क्वय्या जात, राजनीतिइ कांग्रेस व कम्युनिष्ट अले मेमेगु। थ्व विभेदं नेवाःतय्त थौं तकं छधी यायेत पंगः थनाच्वंगु दु। थुकियात आः हे 'आइरन आउट' याना छ्वयेमाः। मखुसा भविष्यय् थ्व पंगः अझ तःधं जुया वनाः नेवाःतय्त झन्झन् हे विभाजित याना यंकी। राजनीतिक रुपं नेवाःत तःधंक हे विभाजित खःसां नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति गठन यानाः राजनीतिक रुपं विभाजित नेवाःतय् छथाय् तयेगु बांलाःगु ज्या जूगु दु। आः सांस्कृतिक सामाजिक रुपं कायम जुयाच्वंगु विभाजन मदयेकेगु लागिं थौंया ज्याझ्वलय् जुजु जयस्थिति मल्लं स्वना थकूगु जातिभेदया नीति खारेजीया घोषणा यायेत्यंगु दु। थौं याइगु घोषणा कन्हय्निसें हे कार्यान्वयन जुइ धकाः ला झीसं आशा मकाये, तर थुकिं नेवाः दथुइ कायम अज्याःगुकथंया विभेद मदयेकेगु ज्याया आरम्भ धाःसा याना बी। थुकिया लागिं नेवाःत छधी मजुसें मगाः ।

अथे हे नेवाःतय्सं पार यायेमाःगु मेगु चरण थःहे सहकर्मी आदिवासी जनजातिलिसे शुरु जुया वःगु अन्तरसंघर्ष खः। खतुं नेवाःत जनजाति खः लाकि मखु धइगु खँय् आपालं विवाद दयेक दयेकं नं झीसं मेपिं जनजातिलिसे जानाः मंकाः संघर्ष यायेमाः धकाः थःत नं जनजातिया धलखय् दुथ्याके यंकूगु खः। धायेत ला झीसं थथे नं धायेगु याना कि मेपिं जनजातितय्त थःपिनि जातिया लागिं संघर्ष यायेगु स्यना बिउपिं हे नेवाःत खः। नेवाःतय् संघर्षपाखें हे सयेकाः मेपिं जनजातितय्सं अधिकारया खँ ल्हाये सयेकूगु खः। थ्वहे कथं नेवाः व मेपिं जनजातित दशकौं तक नापं जानाः मंकाः संघर्ष यात। तर थौं फुक्कं जनजातियात थःथःगु राज्य प्राप्त जुइगु ई त्ययेकाः धाःसा नेवाः व अन्य जनजातिया थ्व एकता छ्वासुया वनाच्वंगु दु। संविधानसभापाखें पारित याःगु १४ प्रदेशया नक्साय् नेवाः स्वयां तामाङ्गतय्त तकूगु थाय् बिया तल। उगु नक्सा नेवाःतय्त चित्त बुझे मजू धकाः अपाय्च्वः सः पिहां वयाच्वनं नं मेपिं जनजातितय्सं नेवाः सिबें तामाङ्गतय्त हे साथ बियाच्वंगु खनेदु। थ्व अवस्थापाखें पार जुइगु लागिं नं आः नेवाःत थःथः हे छप्पँ जुइगु बाहेक मेगु विकल्प मदु ।

नेवाःतय्सं अन्तिम व निर्णायक रुपं पार यायेमाःगु मेगु चरण धइगु ब्रम्हूवादीतलिसे न्हापांनिसें जुयाच्वंगु संघर्ष खः। नेवाः संघर्षया मू शत्रु वास्तवय् ब्रम्हूवादी खः। थौंया संघर्ष ब्रम्हूवादीतलिसे जुयाच्वंगु अन्तिम संघर्ष खः। नेवाःतय्त वंगु २४० दँ न्ह्यवंनिसें दमन याना वयाच्वंपिं थ्वहे ब्रम्हूवादीत खः। न्हापा थ्व ब्रम्हूवादयात प्रश्रय बीगु ज्या दरवारं जक यानाच्वंगु खःसा आः दरवार मदये सातकि थ्व ब्रम्हूवादया अंश देशय् सक्रिय जुयाच्वंगु थीथी राजनीतिक पार्टीतय्सं थया यंकूगु दु। थुकिं यानाः न्हापा दरवारयात जक ताके यानाः ल्वाःसा गाःगु ब्रम्हूवादीलिसेया संघर्षयात आः हरेक राजनीतिक पार्टीपाखे नं सोझे यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु। नेवाःत नं थीथी राजनीतिक पार्टीइ सक्रिय दु। तर उपिं वहे पार्टी दुनेया ब्रम्हूवादं दमित जुयाच्वंगु दु। राजनीति जक मखु, शिक्षा, संस्कृति, प्रशासन, राज्यसत्ता फुक्क हे ख्यलय् झी ब्रम्हूवादीपाखें पीडित जुयाच्वंगु दु। राज्य पुनर्संरचनाया खँयात न्ह्यःने तयाः झीसं यानाच्वनागु थ्व संघर्ष हे वास्तवय् ब्रम्हूवादीतलिसे यानाच्वनागु अन्तिम संघर्ष खः। थ्व संघर्षय् बुइगु धइगु हे नेवाःतय् अस्तित्व सदांया लागिं मदया वनीगु खतराय् थ्यं वनीगु खः। थुकिया विरुद्ध ल्वायेगु लागिं नं नेवाःतय्सं थौं थःपिनि एकतायात न्हापा स्वयां क्वातुकेमाःगु आवश्यकता दु ।

अतः झीसं थौं हनाच्वनागु नेवाः एकता दिवसं नेवाःतय्त थुपिं हे चरणतपाखें पार यायेगु ज्याय् उपलब्धी चूलाकी ज्याय् सार्थक जुइ धकाः आशा यायेगु पाय्छि जुइ ।

More Stories Like this