राष्ट्रिय स्वाधिनता व भारत

- पुष्प ढुंगाना

नेपालय् भारतीय हस्तक्षेप अप्वयाः वनाच्वंगु इलय् नेपाःया संसद्वादी राजनीतिक दलतय्के प्रबल जुयाः वंगु भारत परस्त नीतिं नेपाःया राष्ट्रियतायात कमजोर दयेकाः यंकाच्वंगु दु । थुगु विषय परिस्थितिइ देशन्यंक थौं राष्ट्रिय स्वाधिनताया रक्षाया नितिं जनताया सः थ्वयेकाः वयाच्वंगु दु । नेपालय् राष्ट्रियताया पक्षय् गुलि नं सः तायेदु, उकिं नेपालय् हस्तक्षेप यायेगु भारतया योजनायात हाथ्या ब्यूगु दु । हस्तक्षेपया नितिं उपयुक्त इलय् थःयात तंकेमालीगु महशूस यायां भारत थौं मिंपूम्ह थें हीमी चायाच्वंगु दु । नेपाःया नितिं भारतीय राजदूत राकेश सुदप्रति नेपाली जनताय् अप्वयाः वनाच्वंगु घृणायात ध्यान बियाः भारत सरकारं वय्कःयात लित यंकेत्यंगु दु व जयन्त प्रसादयात नेपालय् राजदूतया रुपय् छ्वयेगु तयारी यानाच्वंगु दु ।

नेपालय् हस्तक्षेपया नितिं भारतं थःयात छिंक थःगु पँलीपिं राजनीतिक दलयात सत्ताय् छ्वयेत व तयातयेत फक्को कुतः यानांवःगु दु, तर नं नेपाःयात सिक्किमीकरण यायेगु वइगु ग्वसाः थौं नं ताःलानाच्वंगु मदु ।
थथे जूगुया कारण राष्ट्रियताया पाले एकीकृत नेकपा माओवादीया उपस्थिति व जनताय् खनेदुगु राष्ट्रियताया भावना हे खः, गुगु भारतया नितिं नवजि न्ह्ययेथें जूगु दु । सिक्किमयात अनया संक्रमणकालिन इलय् राष्ट्रघाती राजनीतिक दलया नेता लेण्डुप दोर्जेयात ल्हातय् कयाः भारतं थःगु देशय् दुतकाःगु खः । भारतं नेपाःया सन्दर्भय् नं वहे म्हगस स्वयाः वयाच्वंगु दु । तर व ताःलाइगु सम्भावना मदु । वं थुइकूगु दु कि नेपालय् भारतया विस्तारवादी नीतिया विरुद्धय् राष्ट्रिय स्वाधिनताया पक्षय् असाधारण जनमत सृजना जुयाच्वंगु दु । थुज्वःगु अवस्थाय् नेपालं गथे यानाः थःगु स्वार्थ पूवंकेफै धकाः भारतय् नापं खँल्हाबल्हा शुरु जूगु दु । वहेकथं भारतं थःगु सन् २०११ या विदेश नीतिइ पाकिस्तानयात निगूगु थासय् तयाः नेपाः व बंगलादेशयात न्हापांगु थासय् तःगु दु । थुया न्ह्यः भारतं पाकिस्तानयात न्हापांगु थासय् तयावःगु खः । व दक्षिण एशियाय् थःगु साम्राज्य कायम यायेत ताःहाकःगु इलंनिसें कुतः यानावःगु दु । देशय् न्ह्यानाच्वंगु गृहयुद्धयात सम्बोधन यानाः शान्ति स्थापना यायेमफूगु भारतीय प्रवृत्तियात स्वयेगु खःसा सीत्यंगु मतया जःथें खनेदु ।
छाय्धाःसा भारतीय माओवादी विजयया सत्तिक्क थ्यंगु दु धाःसा नेहरुया सन्तानतय्सं शासन सत्ता चलय् यायेगु ई फुइत्यंगु दु ।

थःगु देशय् नापं खनेदुगु थुज्वःगु संक्रमणकालिन अवस्थाय् थारा न्हूम्ह धारत नेपाःयात गुगुकथं थःगु पक्षय् हयेगु धयागु खँय् केन्दि्रत दु । उकिया हे निरन्तरताय् भारतं नेपाःया कुटनीतिक क्षेत्रय् लुसिं कयेपुइत स्वयाच्वंगु दु । वं नेपाःया परराष्ट्र मन्त्रालयया २८ म्ह शाखा अधिकृततय्त भारतय् यंकाः तालिम बीगु तयारी यानाच्वंगु दु । राष्ट्रिय आत्मसमर्पणवादी नेता वा राष्ट्रघाती न्ह्याग्गु धाःसां सम्बोधन याःसां नं सुजाता कोइराला मार्फत उपिं कर्मचारीतय्त भारतय् प्रशिक्षण बीगु तयारी याःगु दु । भारतं छु ययेकूगु दु धाःसा थनया आत्मसमर्पणवादीतय्त आर्थिक लोभय् तक्यंकाः थनया संवेदनशील क्षेत्रय् थःगु प्रभुत्व कायम यायेफत धाःसा नेपालय् हस्तक्षेप यायेत अःपुइ । वहे उद्देश्यकथं वं वहे राष्ट्रघाती सुजाता कोइराला मार्फत मेसिन रिडेबल पासपोर्ट भारतय् छापय् याकेत सहमति यायेधुंकूगु खः । तर राष्ट्रभक्ततय्गु तःधंगु कुतः लिपा उकियात असफल सिद्ध जूगु खः ।
छगू तःधंगु ग्वसाः असफल जुइवं भारतं हानं परराष्ट्रया कर्मचारीतय्त थःगु विचारं प्रभावित यायेत व भारतया परराष्ट्र नीति नेपालय् लागू याकेगु उद्देश्यं २८ म्ह शाखा अधिकृततय्त तालिम बीगु धाधां याःगु प्रस्तावय् हानं सुजाता कोइरालां सहमति बियाः मेगु राष्ट्रघातया अभ्यास याःगु दु ।

थुगु विषयलय् अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध व मानव अधिकार समितिं २८ म्ह शाखा अधिकृततय्त कुटनीतिक तालिमया नितिं भारत छ्वयेमाःगुया विषयलय् जानकारी बीत ब्यूगु निर्देशन नापं परराष्ट्र अस्वीकार याःगु दु ।
पुस ९ गते च्वंगु समितिया बैठकं परराष्ट्र मन्त्रालयया सचिव मदनकुमार भट्टराईयात २८ म्ह शाखा अधिकृततय्त तालिमया नितिं भारत छ्वयेमाःगुया कारणया सम्बन्धय् छवाःदुने जानकारी याकेत ब्यूगु निर्देशन वं उल्लंघन याःगु समितिया सभापति पद्मलाल विश्वकर्मां जानकारी ब्यूगु खः । परराष्ट्र सेवाय् दक्ष जनशक्ति उत्पादन यायेगु नितिं तःधंगु लगानीइ नेपालय् हे परराष्ट्र अध्ययन प्रतिष्ठान छ्यलाबुलाय् हःगु दु । नेपालय् श्रोत-साधन दयेक दयेकं इमित भारतय् छ्वयेगु कारण छु खः ? प्रत्येक देशया परराष्ट्र नीति फरक, गोप्य व सम्वेदनशील जुइगु याइ । उकिं छुं नं देशं थःगु कुटनीतिक क्षेत्रया कर्मचारीतय्त विदेशय् यंकाः तालिम बीकी मखु, बरु थःगु देश दुने नं गोप्य तालिम बीमखु, बरु थःगु हे देय्दुने नं गोप्य व सम्वेदनशील क्षेत्र घोषणा यानाः तालिम, प्रशिक्षण व गोष्ठी थें ज्याझ्वःत न्ह्याकेगु याइ । तर नेपाःया परराष्ट्र मन्त्रालयय् ज्या याइपिंत भारतय् यंकाः तालिम बीगु व्यवस्था मिलय् यायेत परराष्ट्रमन्त्री सुजाता कोइराला व उकी ज्यान बियाः लगय् जूम्ह सचिव मदनकुमार भट्टराईपिंत झीसं गथे म्हसीकेगु ? इमित छु धकाः सम्बोधन यायेगु ? भारतं नेपाःया राष्ट्रियताय् निरन्तर हस्तक्षेप याःगु सः तायेदयाच्वंगु इलय् परराष्ट्र मन्त्रालयं याःगु तयारी गम्भीर जूगु धाधां उगु ज्याया चर्को आलोचना जुयाच्वंगु दु । समितिं मन्त्रालययाके कर्मचारीतय्त गुज्वःगु तालिमया नितिं छ्वयेत्यनागु ? नेपालय् गुगु कारणं उगु तालिम बीके मफूगु खः ? तालिमया नितिं प्रयोग याइगु भारतीय पाठ्यक्रम व नेपाःया पाठ्यक्रम सहित समितिइ स्पष्टीकरण दुथ्याकेत निर्देशन ब्यूगु खः ।

समितिया बैठकय् स्पष्टीकरण ब्युब्युं मन्त्रालयया सचिव भट्टराईं नं भारत अप्वः प्रजातान्त्रिक देय् जूगु व नेपालय् प्रजातन्त्र स्थापनाय् भारतया महत्वपूर्ण भूमिका दुगु कारणं तालिमया नितिं छ्वयेत्यनागु रक्षात्मक तर अस्वभाविक लिसः ब्यूगु खः । गुगु देशं झीगु राष्ट्रियता हे स्यायेगु उद्देश्य ज्वंगु दु, वइत अप्वः प्रजातान्त्रिक देय् खंकेगु अले थः कर्मचारीतय्त वइगु अर्ति बुद्धि कायेत मन्त्री कोइराला व सचिव भट्टराईयात थ्व देशया नागरिक गथे धायेगु ? देशभक्त नागरिकतय्सं आः गम्भीर जुयाः बिचाः यायेत लिबाके मज्यू । धाइ, 'चुत्था देश जूसां नं सीमखु देशभक्ति ला गबलें नं ।' उकिं झीगु देय् आर्थिक रुपय् कमजोर जुइ, छुं राजनीतिक जटिलतात दयेफु, तर भारतयात झीगु राष्ट्रियताय् न्ह्यसः थनेगु व 'थथे या, अथे या' धायेगु अधिकार सुनां बिल ? वं थ्व आँट व साहस गथे कयाच्वंगु दु ? सकल नेपाःमिपिंसं थुइके धुंकूगु दु । आः माओवादीं याइगु स्वाधिनताया आन्दोलनयात पासा बीगु आवश्यक दु । झीसं छु थुइकेमाः धाःसा नेपाली कांग्रेस भारत भक्त पार्टी खः । भारत विना वइगु नेपालय् छुं हैसियत मदु, तर नं व दुनेया छुं देशभक्ततय्के धात्थेंला स्वाधिनताया रक्षाया नितिं ल्वायेमाः धयागु भावनाया विकास जूगु दु । थथेहे नेपाली जनताय् नं भारतं नेपालय् हस्तक्षेप यानाच्वंगु दु धयागु खँ थुइकेत आः सहज परिस्थिति सृजना जूगु दु । थुकिया संकेत भारतया हेपाहा प्रवृत्ति व विस्तारवादी नीतिया विरुद्धय् आः नेपाःया नागरिकत गोलबन्द जुयाच्वंगु दु व भारतया विस्तारवादी साम्राज्यवादी नीति, दक्षिण एशियां हे न्हिन्हिथं धरापय् लाना वयाच्वंगु दु । उकिं भारतया थ्व घच्चायापूगु प्रवृत्तियात असफल यायेगु नितिं फुक्क नेपाःमि जनताया नापनापं सकल दक्षिण एशियाली राष्ट्र छप्पँ जुयाः भारतया प्रतिकार यायेगु ई वःगु दु । थ्व आन्दोलन वा अभियानया नेतृत्व नेपालं हे यायेमाःगु थौंया तत्कालिन आवश्यकता नं खः ।

More Stories Like this