संघीय राज्यय् भाषा -३

- डा. चुन्दा बज्राचार्य

नेकपा (एकीकृत)
नेपाःया फुक्क भाषा समान जुइ । देशय् वहुभाषिक नीति अवलम्वन याइ । भाषा विकासया नितिं समान अवसर वी । वैज्ञानिक विधि नालाः भाषिक सर्वेक्षण याइ । लोपोन्मुख भाषातय्गु संरक्षण व अध्ययन यायेगु उद्देश्यं भाषिक प्रतिष्ठानत स्वनी ।
नेपाः राष्ट्रिय पार्टी
फुक्क संघतय्गु प्रशासन, अदालत, शिक्षा आदि क्षेत्रय् मातृभाषा, सम्पर्क भाषा व अन्तराष्ट्रिय भाषाया त्रिभाषिक नीति लागू यायेत स्वइ ।
ताम्सालि· नेपाल राष्ट्रिय दल
नेपाः उत्पत्ति जूगु व केन्दि्रत फुक्क मातृभाषात राष्ट्रिय भाषा जुइ । राज्यं मातृभाषाया राष्ट्रिय व प्रशिक्षिक सूची दयेकाः संघीय सरकारया कामकाज राष्ट्रिय सूचीइ लाःःगु भाषातय्त माध्यमय् वहुभाषा नीति अन्तर्गत जुइ व प्रादेशिक सरकारया कामकाज मातृभाषाया प्रादेशिक सूचीइ लाःगु भाषातय्गु माध्यमय् त्रिभाषिक नीतिकथं जुइ ।
संघीय राज्यदुनेया भाषा
भाषा वैज्ञानिकादृष्टिकोणय् फुक्क भाषा समान जुइ । राष्ट्र दुनेया फुक्क भाषा राष्ट्रया सम्पत्ति खः, गौरव खः । उकियात राज्यं हे संरक्षण व सम्वर्धन यायेमाः ।
संघीय राज्य दुने दुपिं फुक्क मातृभाषातय्त समान व्यवहार यायेमाः । इमिगु पूर्ण विकास यायेगु अवसर नं जुइमाः । भाषाया विकास अवले पूर्ण जुइ, गवले उगु भाषां हगुलिं मेगुयात सम्पर्क यायेगु नितिं जनतां व्यवहार याइ । उकियात राज्यं सरकारी ज्याखँलगायत न्यायालय् व पठनपाठनय् उगु भाषाया प्रयोग याइ । उगु भाषा उत्कर्षतम विकासया घरोहरय् थ्यनी । नेपालय् शाहवंशं राज्य यासां निसें नेपाली भाषायात राज्यया ज्याखँया भाषा, प्रशासनिक भाषा, न्यायालयया भाषायाःगुलिं नेपाःया मेमेगु भाषात स्वयाः यक्कों विकास जूगु दु । थःगु मां भाय्यात वास्ता हे मयासे नेपाली भाषा नालावःगुलिं थ्व भाषां नवाइपिंनिगु ल्याः अप्वः जूगु खः । गुकिं यानाः मेमेगु भाषात तनावनीगु स्थितिइ याःगु दु ।
संघीय राज्य दुने त्रिभाषिक नीतिया सदुपयोग यायेगु उचित खनेदु ।
मांभाय्
छुंनं संघीय राज्य दुने थःथःगु मांभाय्यात पूर्णरुपय् विकास यायेफु । थःथःगु समुदायदुने थःगु भाषाया व्यवहार यायेगुया नापं पठनपाठनय् मातृभाषाया रुपय् थःगु भाषाया अध्ययन यायेदु ।
स्थानिय भाषा
जातीय आधारय् दयेकीगु संघीय क्षेत्रय् सम्वन्धित जातया भाषा मेगु जातितय्गु नितिं स्थानिय भाषा जुइ । जातीय स्वशासनय् स्थानिय भाषां अग्राधिकार कायम जुइमाः । छाय्धाःसा अनया वासिन्दां थःगु भाषाया माध्यमं फुक्क ज्याखँ यायेफै ।
गुगु क्षेत्रय् मेगु भाषाभाषीतय्सं बसोबास याइपिसं स्थानिय भाषा स्यनेमाः । गुगुकथं उगु थाय्या स्थानिय भाषा सम्पर्क भाषाया रुपय् स्थापित जूइ । दसिया नितिं नेपाल मण्डल दुने नेवाःतय्गु नेपालभाषा नेवाःतय्गु नितिं मांभाय् जुइ धाःसा नेपालमण्डल दुने च्वनाच्वंपिं मेमेगु जातजातितय्त नेपालभाषा स्थानिय भाषा जुइ ।
उगु भाषा नेपालमण्डल दुनेया फुक्क समुदायया सम्पर्क भाषा जुइ । गथ्यकि ताम्सालिङ्ग स्वायत्त प्रदेशय् तामाङ्ग भाषा, किराँत स्वायत्त प्रदेशय् किराँत भाषा, लिम्वुवान स्वायत्त प्रदेशय् लिम्बू भाषा, कोचिला स्वायत्त प्रदेशय् कोचि भाषा, तमुवान स्वायत्त प्रदेशय् गुरुङ्ग भाषा, मगरात स्वायत्त प्रदेशय् मगर भाषा, थारुवान स्वायत्त प्रदेशय् थारु भाषा ।
क्षेत्रिय आधारय् संघीयता
मेची, कोशी व महाकाली-कणाली निगू प्रदेश क्षेत्रया आधारय् दयेकीगु संघत खः । थुगु क्षेत्रय् च्वनाच्वंपिंनिगु थःथःगु मांभाय्या थाय् च्वय् न्ह्यथना थें जूसां नं नेपाली भाषा सम्पर्क भाषाया रुपय् उगु क्षेत्रय् लाइ । मधेसया स्वायत्त राज्य भाषाया आधारय् दयेकूगु राज्यया भाषा थें अवधी, भोजपुरी व मैथली, सम्पर्क भाषा जुइ ।

केन्द्रीय भाषा
च्वय् न्ह्यथनागु फुक्क जातीय स्वशासनया भाषातय्गु केन्द्र स्वायत्त प्रदेशयक्षेत्रय् सम्पर्क भाषा जुइ, थुपिं फुक्क केन्द्रया भाषा जुइ व केन्द्र दुने उगु सम्पर्क भाषा फुक्क व्यवहारय् हयेफु । भाषाया आधारय् दयेकूगु स्वायत्त राज्य थें अवधि भोजपुरी मैथली मध्ये अप्वःस्यां मैथली भाषा थुइगुलिं मैथली भाषायात सम्पर्क भाषाया रुपय् स्थापित यायेमाः । गुगुकथं नेपाल भाषा, गुरुङ्ग, किराँत, लिम्बु, तामाङ्ग, मगर, थारु, कोची, नेपाली व मैथली खः।
अन्तराष्ट्रिय भाषा
प्रत्येक संघीय राज्यय् छगू देश मेगु देशनाप स्वापू तयेगु नितिं छगू अन्तराष्ट्रिय भाषा नं ल्यया तइ । गथ्यकि तराइ लागाय् भारत लिक्क या देय् जूगुलिं हिन्दी वा अंग्रेजी भाषायात अन्तराष्ट्रिय भाषाया रुपय् क्वछी फुसा हिमाली लागाय् अन्तराष्ट्रिय भाषा चिनिया भाषा वा अंग्रेजी भाषा जुइसा मेगु राज्य दुने गथ्यकि नेपालमण्डल स्वायत्त राज्यय् अंग्रेजी भाषा अन्तराष्ट्रिय भाषाया रुपय् स्थापित याइगु खः । प्रत्येक संघीय राज्यदुने स्वंगू भाषाया प्रयोग जुइ
१. मांभाय्
२. स्थानिय भाय्
३. अन्तराष्ट्रिय भाय्
आदिवासी जनजातितय्गु वा भाषाया आधारय् दयेकूगु राज्यय् थःथःगु स्वायत्त राज्यदुने थःथःगु भाषा प्रशासनिक भाषा, न्यायालय्या भाषा, स्कूलय् ब्वंकेगु भाषा, जुइगुलिं मांभाय् व स्थानिय भाषा छगूहे जुइ व थुगु मातृभाषा व अन्तराष्ट्रिय भाषाया जक अध्ययन याःसा गाः व मेमेगु जात जातितय्गु नितिं थःगु मातृभाषा, स्थानिय भाषा व अन्तराष्ट्रिय स्वंगू भाषाया अध्ययन यायेमाः । स्थानिय वासिन्दाया थःगु भाषा मेमेगु भाषा भाषीतय्त सम्पर्क याकेगु भाषा जूगुलि थःगु मातृभाषां यासानं मेमेगु भाषाभाषीतय्त मेगु भाषाभाषीतय्त स्वापू यायेत स्थानिय भाषाया अध्ययन यायेगु आवश्यक जुइ ।
राष्ट्रया केन्द्रीय सरकार नं नेपालमण्डलय् लाइगुलिं मेमेगु राज्यय् नेपालमण्डलया नेपालभाषा छगू फुक्क स्वायत्त राज्यदुने छगू विषय ऐच्छिक विषयया रुपय् पठन पाठन याकाः केन्दि्रय राज्यय् वयेवं अःपु उगु थासय् छुनं ज्या व व्यवहार यायेत नं नेपालभाषा सीगुलिं अःपुइ । मेगु राज्यय् नेपालभाषा ऐच्छिक जक जुइ, अनिवार्य मखु ।

More Stories Like this