नेवाः स्वायत्त राज्यया सिमांकन

संविधानसभां संघीयताया मर्म कथं संघीय इकाईत ब्वथलीबलय् नेवाःतय्त गुकथं कःघाइ नेवाः स्वायत्त राज्य दयेमाः धकाः नेवाःतसें मंकाः संघर्ष समिति नं क्रियाशिल जुयाच्वंगु दु । नेवाः स्वायत्त राज्य नीस्वनेबलय् नेवाः स्वायत्त लागा गुलि जुइमाः धइगु खँय् नेवाःतय्पाखें सहमतिया लागा न्ह्यब्वयेगु ज्या मजूनि । संघर्ष समितिपाखें थीथी दलया नेतातय्त नेवाः राज्यया नितिं संघर्ष समितिया अवधारणा बिउ वनेगु भुवलय् नेकपा (एमाले)या अध्यक्ष झलनाथ खनालं नेवाःतय् लागा गुलि जुइमाः धइगु खँ क्वःजित ला धकाः न्यनादीगु खः । संघर्ष समितिइ दुथ्यानाच्वंगु थीथी संगठनतय्गु नेवाः स्वायत्त प्रदेशया लागा सम्बन्धी थःथःगु हे धारणा दु ।

थ्वया हे दथुइ संघर्ष समितिपाखें नेवाः राज्यया सिमांकन गुलि धइगु खँय् आधारित जुयाः वंगु शनिवाः प्राज्ञिक सहलह ज्याझ्वः याःगु खः । संघर्ष समितिइ दुथ्याःगु थीथी संगठन मध्यय् नेवाः देय् दबुलिं लागा सम्बन्धी विशेषज्ञतय् राय कयाः नेवाः राज्यया प्रस्तावित लागा न्हापा हे पित बिउगु दु । नेवाः देय् दबूया राजनीतिक सम्मेलनपाखें पारित जूगु धकाः नेपालमण्डल लागायात क्वःछीगु प्रमुख आधार ऐतिहासिकतायात कयातःगु खः (मल्ल ११२७) । थुकथं प्रस्तावित यानातःगु नेवाः स्वायत्त राज्यया सीमानाय् स्वनिगःया स्वंगू जिल्ला लगायत सिन्धुपाल्चोकया १४ गू गां नुवाकोटया खुगू दोलखाया २३ गां धादिङया २६ गू रामेछापया १७ गू सिन्धुली गुंगू व मकवानपुरया गुंगू गां दुथ्याः धकाः च्वयातःसां छु छु गां धकाः नां उल्लेख यानातःगु मदु । तर नेवाः राज्यया क्यनातःगु नक्साय् धाःसा थ्व स्वयां अप्वः गांत कःघानाः नेवाः राज्यया लागा सिमांकन क्यनातःगुली गल्ती यक्व दु । थुकथं कयातःगु जनसंख्याय् नेवाःतय् ल्याः ३६ प्रतिशत दुगुयात पुष्टि जुइकथं उकिया विस्तृत विवरण बीगुली नं नेवाः देय् दबू चुके जूगु खनेदु । थुकथं वःगु नेवाः राज्यया लागाय् यक्व थाय्त तामांगतसें थःपिनिगु स्वायत्त प्रदेशया लागा कथं दावी यानातःगुलिं तामांगतय् भावनायात उचित सम्मान यानाः सहमति याये ल्यं दनि धयातःगु दु । थुकथंया हे बिचाः छुं नेवाः बुद्धिजीवीतय्सं संघर्ष समितिया ज्याझ्वलय् नं बिउगु खः ।

अथे हे मेगु संगठन नेपाल लोकतान्त्रिक नेवाः संघं नं प्रस्तावित नेवाः प्रदेशया सिमांकन सार्वजनिक यायेधुंकूगु दु । थुगु प्रस्तावित नेवाः प्रदेशया लागा क्वःछिनाया मू लिधंसा नेवाःतय्गु जातीय बहुल्यतायात दयेका तःगु दु । थुकथंया लागा छगू इलय् स्वशासनया निितं नेवाः गणतान्त्रिक मोर्चाया अवधारणा नाप ज्वःलाः । उगु इलय् हे नेवाःतय् मू मू संगठनतसें दयेकातःगु सिद्धान्तय् आधारित जुयाः नेवाः संघं नेवाः प्रदेशया लागा न्ह्यब्वःगु खः । मोर्चां सिद्धान्तयात जक पितबिउगुली नेवाः संघं नेवाःतय्गु जातीय बाहुल्यतायात कयाः नेवाः प्रदेशया सिमाना प्रस्तावित याःगु खः । थुकथंया प्रस्तावय् येँ जिल्लाया तामांग बाहुल्यता दुगु नाङलेभारे व लप्सीफेदी गां बाहेकया फुक्क लागा यलया तामांग बाहुल्यता दक्षिणया गां त्वःताः यल उपमहानगरपालिका सहितया २२ गां ख्वपया फुक्क लागा काभ्रेया बनेपा धुलिखेल व पनौति नगरपालिका सहित १५ गू गां नुवाकोटया ओखरपौवा गां छगू जक मकवानपुरया बज्रवाराही भीमफेदी लगायतया खुगू गां दुथ्याकातःगु दु । थ्व अवधारणा नेवाः देय् गुथि नेपालमण्डलनाप नं ज्वःलाः । अथेहे भूगोलविद् डा। मंगलसिद्धि मानन्धरं पित बिउगु नेवाः प्रदेशया लागानाप नं ज्वः लाः ।

संघर्ष समितिया छगू घटक नेवाः राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चां थःपिनिगु नेवाः राज्यया लागा क्वःमछिउनि तर चलनचल्तिइ नेवाः राज्य समिति दुने येँ, यल व ख्वप जिल्ला जक दुथ्याकातःगु नं सत्य खः । उकथं हे नेपाः राष्ट्रिय पार्टीं न्यागू प्रान्त दुने दइगु थीथी प्रदेश मध्यय् नेवाः प्रदेशया प्रस्ताव दु तर नेवाः प्रदेशया लागाया बारे स्पष्ट याःगु खने मदुनि ।

थ्वया दथुइ नेवाःतय्गु राज्य तामांगतसें घेरे जुइगु जुल धकाः यक्व नेवाःतसें चिन्ता प्वंकेगु याः । थःपिनिगु संघीय इकाई हानं मेगु संघीय इकाई दुने तामांग परिवेष्ठित जुइमाल धाःसा तामांगतय्सं धाःधाःथे यानाः च्वनेमाली धइगु आशंका नं नेवाःतय् दथुइ व्यापक खनेदु । उकिं तामांगतसें घेरे याकाः च्वनेगु स्वयां थुकथंया संघीय इकाईया विभाजन हे मजिउ धाईपं नं झीथाय् यक्व दु । नेपालमण्डलया नुगः स्वनिगःयात कमजोर यायेगु निितं थीथी इलय् नाकाबन्दी यानाः नेवाः राज्ययात कमजोर याना बिउगु ऐतिहासिक घटनात यक्व दु । पृथ्वीनारायण शाह नं नेपालमण्डलयात नाकाबन्दी यानाः नेवाः राज्ययात कमजोर यायेधुंकाः जक त्याकेत सफल जूगु खः । उकथं हे जनआन्दोलन इलय् नं स्वनिगःयात नाकाबन्दी यानाः सरकारयात क्वछुकेत अःपुगु दसु खनाच्वंपिं नेवाःतसें कन्हय् वइगु नेवाः प्रदेशनाप स्वापू बांमलात धाःसा तामांगतसें लः निसें फुक्क कथंया सामान दुने हयेगु नाका प्वाःतिनाः नेवाः राज्यया जनतायात सास्ति याना बी नेवाःतसें यानाच्वंगु आर्थिक सामाजिक उपलब्धियात तहसनहस याना बी धइगु ग्याःचिकु आःतकं नेवाः दुने ल्यं दुगु खनेदु । थुकथंया भ्रम खनाः नेवाःत ग्यानाः लिचिल धाःसा झीगु अधिकार कायेत झी सफल मजुइगु पक्का दु ।

थुकथंया धारणायात मलजल जुइगु ज्या संघीयताया नामय् संघीयताया विरोध याईपंत तिबः जू वनी । उमिसं थुकथंया हे उदाहरण बियाः जातीय आधारय् संघीय इकाईत दयेके मजिउ धाईपं बाहुनवादी नेतात यक्व दु । तर मंगलसिद्धि मानन्धरया कथं संघीय इकाईया विभाजन यायेत जाति जातीय बाहुल्यताया आधारय् व भाषा भाषिक बाहुल्यताया आधार यात लिधंसा कायेबलय् गुगु जीवन्तता दइगु खः भूगोल प्रशासनिक अनुकूलता आर्थिक सम्भाव्यतायात जक कायेबलय् उकी जनताया अपनत्व मदु धकाः बरोबर धयादी । उकिं राष्ट्र जातिया पहिचान जुइगु कथं संघीय इकाई दयेकेमाः धइगु वय्कःया बिचाः अधिकांश नेवाःतय्गु बिचाः खः ।

More Stories Like this